Rất ít người tưởng tượng được Áo lại chơi hay đến thế ở EURO lần này. Họ chỉ thua duy nhất một trận ở vòng bảng (trước Pháp), và chiến thắng 3-2 trước Hà Lan vào thứ Ba đã giúp họ giành ngôi đầu bảng một cách thuyết phục.

1. Đáng nói hơn, đội tuyển Áo đã vận hành thành công một lối chơi tập thể đúng nghĩa, với sự nhịp nhàng và tin tưởng lẫn nhau một cách không do dự, dù đội hình có rất ít ngôi sao. Sự gắn kết làm chúng ta nghĩ đến một câu lạc bộ, nơi các cầu thủ có rất nhiều thời gian để lắp ghép lối chơi và nắm bắt đồng đội để tạo ra sự ăn ý.

Ông Ralf Rangnick chỉ mất hai năm, kể từ tháng 4/2022, để làm điều đó. Sau khi đánh bại Hà Lan, khi được hỏi về quá trình tiến bộ của đội Áo, Marcel Sabitzer thừa nhận: "Gần hai năm HLV (Rangnick) và ê-kíp của ông ấy làm việc với chúng tôi, chúng tôi đã tiến bộ rõ rệt".

"Trước đây, chúng tôi thiếu chủ động khi không có bóng và chắc chắn hiện tại chúng tôi đã thay đổi. Bây giờ chúng tôi mạnh mẽ cả khi không có bóng. Mọi người đều biết rằng nếu đội nhà mất bóng, họ phải ngay lập tức phải chuyển sang thế săn đuổi và cố giành lại bóng".

"Đó có lẽ là sự khác biệt lớn nhất, còn khi có bóng, chúng tôi có một người rất giỏi (Rangnick) luôn đưa ra những ý tưởng tuyệt vời và tạo ra không gian cho chúng tôi được chơi một cách thoải mái".

Sự tiến bộ của đội Áo khi không có bóng đã được thể hiện trong hai trận đầu tiên của họ ở bảng D trước Pháp và Ba Lan, nhưng điểm mạnh này chính là bí quyết đã mang lại thành quả trong chiến thắng trước Hà Lan.

Và thành công của đội tuyển Áo là một sự thừa nhận rất công bằng dành cho Ralf Rangnick, người đã đặt nền móng lý luận cho những sự tiến bộ vũ bão của chiến thuật bóng đá đương đại, nhưng chưa bao giờ được coi là một nhà cầm quân hàng đầu.

2. Năm 1998, trong một chuyên mục về chiến thuật, ông Rangnick đã trình bày những ý tưởng chơi bóng mà vào bối cảnh bấy giờ, không ai tưởng tượng được: Một hệ thống với 4 hậu vệ giăng ngang (bóng đá Đức lúc đó đang chuộng sơ đồ 3 hậu vệ), và các cầu thủ phải vây ráp, giành lại bóng quyết liệt ngay khi mất bóng bên phần sân đối phương.

Cách chơi ấy rất phổ biến ngày nay, là cơ sở lý luận cho những tập thể vĩ đại, chẳng hạn như Liverpool của Jurgen Klopp. Cách chơi ấy mang đến những thách thức lớn về mặt thể lực, nhưng nó giúp cho bất kỳ đội bóng nào thuần thục có thể chủ động kiểm soát trận đấu. Đó chính là Gegenpressing.

Đội Áo đã chơi đúng như thế, với những cầu thủ được đào tạo theo phong cách này, hoặc chơi trong mạng lưới câu lạc bộ Red Bull, nơi Rangnick là tổng công trình sư về chiến thuật (ông là giám đốc kỹ thuật hơn một thập niên), hoặc làm việc với những huấn luyện viên bị ảnh hưởng bởi ông. Điều này giúp đội tuyển Áo chơi bóng như một CLB lâu năm đúng nghĩa, ăn ý và nhuần nhuyễn. Tất cả đều biết mình phải làm gì.

Vào tháng 6/2012, khi Dietrich Mateschitz - tỷ phú đang sở hữu cụm CLB Red Bull Salzburg, RB Leipzig và MLS New York Red Bulls - đến gõ cửa Rangnick, vai trò giám đốc kỹ thuật đang khá mờ nhạt ở châu Âu, đặc biệt là ở hầu hết các đội bóng lớn. Họ thường ấn định luôn vai trò tạo ra phong cách cho một HLV.

3. "Giám đốc kỹ thật ấy à - tôi không biết nó có nghĩa là gì? Liệu đó có phải là ai đó đứng trên đường piste và chỉ đạo cầu thủ phải chạy về bên trái hay bên phải không? Tôi không bao giờ hiểu được", Arsene Wenger, nhà quản lý vĩ đại của Arsenal một thời, từng mỉa mai như thế.

Rangnick là một trong những nhà cầm quân bị mỉa mai nhiều nhất về chuyện lý thuyết thì giỏi, nhưng không có mấy danh hiệu. Được gọi là "Giáo sư" kể từ bài giảng chiến thuật nổi tiếng năm 1998, nhưng ông có rất ít kinh nghiệm làm việc với các CLB lớn, ngoại trừ lần làm HLV tạm quyền ở Manchester United, nơi mà dường như ông đã bị "bẻ ghế" bởi ngôi sao Cristiano Ronaldo.

Nhưng những gì đội tuyển Áo thể hiện ở EURO lần này có lẽ là một sự thừa nhận muộn màng với tài năng của ông. Dường như bóng đá hiện đại không phải môi trường đủ kiên nhẫn và khiêm nhường cho một HLV giàu tính sư phạm như ông. Người cần các cầu thủ biết lắng nghe, và làm mọi cách để thấm nhuần triết lý ông muốn truyền tải.

"Cầu thủ biết rõ chúng ta đầu tư bao nhiêu thời gian trong mỗi buổi tập, trong mỗi clip phân tích về những gì chúng ta làm với bóng, và đó là lý do tại sao tôi tin rằng cách chúng ta chơi tuyệt đối phù hợp với các cầu thủ" - Ông Rangnick nói sau trận đấu. "Đó là điều quan trọng nhất".

Phạm An