Phải cho từ gánh nặng vào trong ngoặc kép vì nó diễn tả một nan đề của đội tuyển Bồ Đào Nha (BĐN): Huyền thoại của họ vẫn là một trụ cột trên hàng công, nhưng một mặt, anh cũng đang là một nút thắt khó cởi trong hệ thống tập thể của đội bóng.

1. Tờ The Athletic mô tả hệ thống chiến thuật của đội tuyển BĐN là "điên rồ". HLV Roberto Martinez đưa vào sân ba hậu vệ cánh, hai tiền đạo và xếp một trong hai chơi ở… cánh trái, đẩy Joao Cancelo vào giữa sân đá như một số 10 đa nhiệm, kéo Bruno Fernandes về chơi tiền vệ phòng ngự, và cuối trận, ông cho… 6 tiền đạo hiện diện trên sân cùng một lúc.

Hậu vệ trái trẻ tuổi Nuno Mendes lần đầu được xếp chơi… trung vệ cho BĐN ở một giải đấu lớn, trong một hệ thống không thể xác định cụ thể là 3-5-2, hay 3-1-6 tùy thời điểm. Cả Mendes và Cancelo, những người bị xếp đá ở những vị trí kỳ lạ với thói quen của họ, đều chơi không tốt. Dường như ông Martinez vẫn chưa tìm ra được bộ khung và lối chơi tốt nhất cho BĐN.

Và có một mắt xích khiến BĐN rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan với đội hình dồi dào hiện tại: Huyền thoại Cristiano Ronaldo. Cựu tiền đạo của Real Madrid đã đi vào lịch sử với tư cách là cầu thủ đầu tiên tham dự 6 VCK EURO.

HLV Ivan Hasek đã gần như thốt lên trong phòng họp báo khi nói về Ronaldo: "Không thể tin nổi ở độ tuổi ấy, Ronaldo vẫn nguy hiểm đến thế. Cậu ấy đã thể hiện được phẩm chất thiên tài của mình và liên tục tạo ra các cơ hội. Xin ngả mũ trước Ronaldo, một trong những người vĩ đại nhất lịch sử bóng đá".

2. Về mặt cá nhân, bạn khó có thể chê màn trình diễn vừa qua của một cầu thủ gần 40 tuổi đã không chơi bóng ở những giải VĐQG đỉnh cao hơn một năm qua như Ronaldo. Dù đã chậm chạp và kém phản xạ đi, nhưng kinh nghiệm và sự thông minh của Ronaldo vẫn là những vũ khí đáng gờm: Anh chơi hợp lý, dứt điểm tổng cộng 5 lần, và tạo ra 2 cơ hội ghi bàn khác, chỉ thiếu một chút may mắn.

Nhưng có một vấn đề lớn với hệ-thống-có-Ronaldo của BĐN: Dường như 10 người khác trong đội hình đều chỉ chăm chăm đưa bóng đến cho anh. Dù là tạt bổng, chọc khe hay đột phá, thì dường như đưa bóng cho Ronaldo dứt điểm là phương án duy nhất BĐN nghĩ đến mỗi khi cần bàn thắng.

Ông Martinez, vì thế, đã tạo ra một hệ thống kỳ quặc, với các sắp đặt rất phức tạp và thậm chí rối loạn, nhưng ý đồ thì quá đơn giản. Ngay cả khi BĐN đã gỡ hòa và rất cần bàn thắng vượt lên, thì có lẽ mọi đối thủ đều nhận ra được rằng dù có chuyền qua chuyền lại nhiều đến đâu, thì điểm đến duy nhất gần cầu môn sẽ luôn là… Ronaldo.

Ngay cả khi BĐN cần một hệ thống khác, thì có một người gần như không thể động đến, lại là Ronaldo. Ông đã thay đổi 5 cầu thủ, nhưng Goncalo Ramos, người đã ghi cú hat-trick ở World Cup và kết thúc mùa giải với 8 bàn trong 14 trận cho PSG, không được tung vào sân. Cũng chẳng có cơ hội cho cậu bé vàng mới, Joao Neves, cũng như cậu bé vàng cũ, Joao Felix, hay Palhinha và Ruben Neves.

Trong hiệp hai, BĐN dường như chỉ còn mong chờ và những quả tạt và các cú sút xa. Họ may mắn ghi bàn gỡ hòa từ một pha phản lưới nhà rồi Francisco Conceicao ghi bàn thắng muộn để giành chiến thắng nhọc nhằn. Nửa cuối hiệp hai, BĐN trông thanh thoát và cân đối hơn rất nhiều khi Diogo Jota vào sân, và Cancelo được trả về cánh phải.

Nếu là một đội tuyển khác, Ronaldo, thường bị đến hai hậu vệ đối phương theo kèm sát, có thể được giao vai trò chim mồi, và các ý tưởng tấn công của BĐN đáng ra có thể đa dạng và sắc sảo hơn.

3. Nhưng không hiểu vì lý do gì, chuyền cho Ronaldo dường như là nhiệm vụ đã được hệ thống chiến thuật kỳ quặc này quán triệt. Đỉnh điểm của sự lố bịch đến ở những phút 75: Ronaldo bị hai người vây kín, nhưng Bernado Silva, một tiền vệ chơi bóng cực kỳ hợp lý trong màu áo Man City, vẫn cố treo bóng vào vòng cấm, nhắm đến vị trí của Ronaldo.

Có thể cựu tiền đạo của Real Madrid là một huyền thoại, và cái bóng của anh đã phủ rộng đến nỗi toàn bộ những gì đội BĐN đang làm không phải là vận hành một lối chơi tập thể đúng nghĩa, mà là làm mọi cách để phục vụ Ronaldo. Chuyện này đã kéo dài hai thập niên, và nó đã trở thành một căn tính của đội BĐN. Và đấy có thể là lý do khiến họ khó có thể đi xa ở EURO năm nay, khi Ronaldo đã gần 40 tuổi và không chơi ở châu Âu đã hơn một năm. Quan trọng hơn, BĐN còn rất nhiều phương án với nhân sự dồi dào họ có, và tất cả có thể không được dùng, vì ưu tiên duy nhất là Ronaldo.

Phạm An