ĐT Anh đã chơi tốt trong nửa giờ đầu, vươn lên dẫn trước từ cú đánh đầu của Jude Bellingham sau đường chuyền của Bukayo Saka, nhưng bàn thắng sớm này hóa ra lại khiến họ mất hẳn động lực trong phần còn lại của trận đấu.

1. Anh cứ thế chùng xuống, và đà trận đấu ban đầu của họ cứ dần mờ nhạt, rồi tắt hẳn. Hiệp 2 diễn ra tẻ nhạt và trầm lặng với sự rụt rè của đội tuyển Anh, đến nỗi mà Dusan Tadic, cầu thủ dự bị của Serbia, phải thốt lên rằng đội Anh đã "tự nhường trận đấu lại cho chúng tôi".

Có rất nhiều điều mà Southgate đã làm được với đội tuyển Anh trong suốt 7 năm rưỡi qua, nhưng vẫn còn rất nhiều trường hợp sau khi kiểm soát trận đấu, đội tuyển của ông dần mất sự ưu thế, chơi chùng xuống và bị đối thủ đe dọa.

Điều này đã xảy ra trong trận bán kết World Cup 2018 gặp Croatia, trận đấu ở Nations League gặp Tây Ban Nha và đặc biệt là trận chung kết EURO 2020 gặp Ý, rồi trận vòng loại EURO 2024, lại gặp Ý, tại Naples vào năm ngoái. Anh đã cố gắng giữ lấy chiến thắng trong hai trận, nhưng đều không thành công.

Còn gì nữa không? Bị loại khỏi vòng chung kết EURO 2016 và EURO 2012 trước tay Iceland và Italy, theo cách tương tự. Đó cũng là cách họ thi đấu ở World Cup 2006 tại Đức: Thắng sát nút trước Paraguay ở trận đầu và có trải nghiệm tương tự trước Ecuador ở vòng 1/8, trước khi gục ngã trước Bồ Đào Nha ở tứ kết tại Gelsenkirchen.

Tất nhiên, bạn có thể dùng câu chuyện chuyên môn để lý giải, nhưng khi kịch bản thua kiểu này lặp lại nhiều lần, nó đã hình thành một thứ căn tính kỳ quái nào đó trong đội tuyển Anh. "Tam Sư" cũng đã thua những trận tứ kết từ thế thắng trước Bồ Đào Nha tại EURO 2004 và trước Brazil tại World Cup 2002. Hiệp 1 họ chơi tốt, hiệp 2 chùng xuống và để tuột mất mọi thứ.

2. Đội Anh đã tung ra 3 cú sút trong nửa giờ đầu của trận thắng Serbia, và phần còn lại, họ chỉ dứt điểm thêm 2 lần, một cú sút xa của Trent Alexander-Arnold và một cú đánh đầu của Harry Kane bóng bị đẩy bật xà ngang.

Anh cũng kiểm soát bóng với thời lượng 71% trong nửa giờ đầu, nhưng chỉ còn 44% trong phần còn lại của trận đấu. Nhiều người nhớ lại bộ mặt của họ khi gặp đội tuyển Ý ở vòng loại EURO 2024 tại Naples năm ngoái: Anh hoàn thành 233 đường chuyền trong hiệp 1 và chỉ 96 đường chuyền trong hiệp 2. Càng chơi càng dở.

Công bằng mà nói, dưới thời HLV Gareth Southgate, Anh là một đội bóng rất đáng gờm, và có bản lĩnh thi đấu vượt trội trong mọi phiên bản đội Anh hai thập niên đổ lại. EURO gần nhất, họ cũng khởi đầu hơi uể oải ở vòng bảng trước Croatia, Scotland và Cộng hòa Séc trước khi đánh bại Đức, Ukraine và Đan Mạch trên đường đến trận chung kết định mệnh gặp Ý.

Và đấy lại là thời điểm "bệnh cũ tái phát": Đội Anh mở tỉ số sớm rồi cứ chuội dần. Họ để Ý gỡ hòa, đưa trận đấu đến chấm phạt đền, và gục ngã ở đó. HLV Southgate bắt đầu được báo chí Anh khen ngợi sau vòng bảng, nhưng đã đánh mất hầu hết sự tín nhiệm ấy sau giải.

Tất cả thành viên của đội tuyển Anh sau trận - từ Southgate, Bellingham, Trippier đến Alexander-Arnold, Rice, Kane - đều nhắc về sự quả cảm và sự kiên cường mà Anh đã thể hiện trong hiệp 2. Họ hài lòng rằng đội bóng đã bảo vệ tốt tỉ số.

Khi áp lực gia tăng, đội Anh đã phòng ngự tốt. Jordan Pickford, Kyle Walker, John Stones, Trippier và Rice đều có những đóng góp quan trọng, nhưng có lẽ màn trình diễn đáng chú ý nhất là của Marc Guehi, trung vệ của Crystal Palace, người đã chứng minh rằng anh xứng đáng được chọn.

3. Khi nói về căn tính của một cá nhân/tổ chức, chúng ta hãy nghĩ về tính cách, và quy nó về bản chất. Nhưng sau này, các nhà tâm lý đã phát hiện ra một sự thật thú vị: Căn tính được tạo ra từ lựa chọn. Khi một người/tổ chức lựa chọn cách làm như thế nào, thì rồi chính lựa chọn ấy sẽ phản ánh tính cách của họ.

Ví dụ, trong cùng một tình huống mất kiểm soát, người lựa chọn giận dữ sẽ được dán nhãn "nóng tính", còn người bình tĩnh giải quyết tình huống sẽ được cho là "điềm tĩnh". Và đấy thực tế xuất phát từ lựa chọn hành động của họ, lặp đi lặp lại thì trở thành căn tính. Tâm lý chùng xuống và thiếu động lực sau khi đã đạt được một thành tựu nào đó dường như đã trở thành căn tính của đội Anh. Và nghe họ bào chữa sau trận, chúng ta hiểu rằng đấy là lựa chọn của họ, và con đường của đội Anh vẫn sẽ là như vậy, nếu họ chỉ lựa chọn như thế mà thôi.