Để hoàn thành được bộ sách đồ sộ về Thăng Long – Hà Nội phải có tâm huyết và một tấm lòng yêu quý mảnh đất ngàn năm văn hiến cũng như muốn đóng góp công sức cho sự hiểu biết của thế hệ mai sau, của rất nhiều người tham gia biên tập, biên soạn. Trong phạm vi bài viết này, tôi muốn đề cập tới sự miệt mài và tâm huyết của người Tổng thư ký bộ sách là ông Nguyễn Hoàng Điệp.

* Hà Nội tha thiết gọi tôi

Với chức danh Tổng thư ký bộ sách được làm trong thời gian 7 năm, trên một vạn trang sách, chỉ nói tới việc cần đọc, xem lại để tránh những sai sót đáng tiếc có thể xảy ra ở các khâu trước khi lên bản in đã là một việc làm quả là miệt mài, nhẫn nại. Nhưng với ông Điệp đâu có phải chỉ đọc và xem một lần mà chính ông phải trực tiếp xem đi, soạn lại, điều chỉnh nhiều lần, chẳng vậy mà khi nói về những nội dung đề cập trong sách ông có thể khái quát tương đối đầy đủ hơn cả bản mục lục.

Ông cho biết: từ việc đặt tên sách đến việc xác định nội dung bộ sách là cả một quá trình thao thức, trăn trở, suy ngẫm. Trước khi có tên bộ sách: Tổng tập nghìn năm văn hiến Thăng Long có ý kiến đặt tên là Toàn tập nghìn năm văn hiến Thăng Long, hoặc Tuyển tập nghìn năm văn hiến Thăng Long, nhưng văn hiến Thăng Long rất đa dạng, phong phú, bao la, rộng lớn, đâu sẽ là điểm dừng. Trên thực tế, cho tới nay, chưa có tác giả hoặc nhóm tác giả nào viết về văn hiến Thăng Long dưới dạng tổng hợp trên nhiều bình diện thì làm sao có thể gọi là Tuyển tập được. Do đó, tên gọi Tổng tập nghìn năm văn hiến Thăng Long là hợp lý, lôgic, phù hợp với nội dung hàm chứa trong đó.

Bộ sách được chia thành 28 phần: về mặt khoa học tự nhiên, con số 28 là biểu tượng cho 28 chòm sao trên bầu trời thiên văn, gọi là Nhị thập bát tú. Con số 28 là biểu tượng để tưởng nhớ tới đức vua Lê Thánh Tông, người sản sinh ra Bộ luật Hồng Đức, một vị vua hùng tài, đại lược sinh ra ở đất kinh thành Thăng Long, lập ra Tao đàn Nguyên Soái (gồm 28 vị văn nhân nổi tiếng và nhà vua là chủ soái của Tao đàn).

Để có nội dung cho 28 phần của cuốn sách, trên nền tảng, cơ sở tham khảo hơn 900 tác phẩm viết về Thăng Long Hà Nội (272 tác phẩm bằng chữ Hán, 246 bằng tiếng Pháp và 383 tác phẩm viết bằng tiếng Việt) cùng sự trích dẫn từ 2 vạn bài báo trong nước và quốc tế.

Để có được hơn 10.000 trang sách, ban thư ký và 2 ban biên tập phải xử lý trên 5 vạn trang bản thảo với phương châm biên tập “quý hồ tinh bất quý hồ đa” và để có được lượng thông tin, kiến thức chuẩn xác, những người tham gia không chỉ dừng lại việc đọc, khảo cứu để viết mà phải đi điền dã, khảo sát hàng nghìn địa điểm, địa danh để kiểm tra số liệu khi viết về lịch sử, di sản văn hoá với khoảng 200 chuyến đi theo nhóm, trên 30.000 km, còn các cá nhân cộng tác viên, tác giả thì đi nhiều vô kể. Nhưng thật cảm động khi biết rằng tất cả các chuyến đi đó, mọi người đều rút từ nguồn “ngân sách” đồng lương làm việc hoặc lương hưu trí, cũng bởi tất cả suy nghĩ rằng: “Hà Nội là của tôi. Chúng tôi làm vì tình yêu Hà Nội luôn cháy bừng trong trái tim, khối óc và Hà Nội tha thiết gọi tôi”.

* Trắng đêm với những trang in

Với Hội đồng biên soạn gồm 15 vị, Chủ tịch là giáo sư Đặng Vũ Khiêu và đồng Phó chủ tịch là giáo sư, viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng, Thượng tướng, giáo sư Hoàng Minh Thảo, giáo sư Đào Nguyên Cát, phải có một tổ chức gồm 14 ban biên soạn chuyên môn với các chuyên gia, giáo sư đầu ngành, những người đã từng viết sách báo hoặc có các công trình nghiên cứu thuộc từng lĩnh vực. Ban thư ký giúp Hội đồng biên soạn điều hành cùng các ban biên tập, biên dịch của hai cơ quan Trung tâm dịch thuật, dịch vụ văn hoá và khoa học công nghệ thuộc Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam và Ban biên tập Bách khoa thư tri thức của NXB Văn hoá - Thông tin. Ban thư ký trở thành trung gian liên hệ giữa các tác giả và cộng tác viên (sửa chữa, biên tập bài, nhập dữ liệu, biên tập hình ảnh…)