(Thethaovanhoa.vn) - Gần đây, Trung tâm Nghiên cứu dân tộc nhạc học của Pháp (Centre de Researche en Ethonomusicologie) đã công bố nhiều bản số hóa về thời thuộc địa, trong đó có một bản ghi âm được suy đoán có liên quan đến đờn ca tài tử.

• Sự kỳ diệu của Đờn ca Tài tử
• Đờn ca tài tử: 'Tài tử' nhưng bài bản, chuyên nghiệp
• Đờn ca tài tử Việt Nam vào 'chặng nước rút'

Ngày 3/12/2016, nhạc sĩ Nguyễn Lê Tuyên (giảng viên Đại học Quốc gia Australia) đã phát hiện trong những công bố số hóa này có một bản thu âm giọng ca nữ của người Sài Gòn. Hồ sơ của bản thu âm có ghi rõ nghề nghiệp của người được thu âm là “diễn viên bi kịch” (tragédienne). 

Ống sáp thu âm trong bộ sưu tập Léon Azoulay. Ảnh: Jean-Marc Fontaine

Nhạc sĩ Nguyễn Lê Tuyên đặt giả thuyết bài ca này có thể có vết tích của sự hình thành ca tài tử vào cuối thế kỷ 19. Hy vọng phát hiện bản thu âm năm 1900 này sẽ góp phần hữu ích trong việc nghiên cứu âm nhạc Nam bộ vào cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20.

Phân tích sơ khởi cho thấy bài ca này có thang âm từ Fa Nam (Fa, La giáng, Si giáng, Đô, Mi giáng), chuyển qua Fa Bắc (Fa, Sol, Si giáng, Đô, Rê), lúc gần cuối bài có sự xê dịch chủ âm giữa Rê Bắc (Rê, Mi, Sol, La, Si) và Đô thăng Bắc (Đô thăng, Rê thăng, Fa thăng, Sol thăng, La thăng).

Nghe lại giọng ca Sài Gòn từ 1900:

Nguồn gốc của bản thu âm đến từ Triển lãm toàn cầu tại Paris năm 1900 (Exposition Universelle de Paris 1900). Năm đó nhà nhân chủng học người Pháp Léon Azoulay đã thực hiện khoảng 400 ống sáp thu âm (wax cylinder) để ghi lại âm nhạc và tiếng nói của nhiều sắc dân trên thế giới. Bộ sưu tập thu âm này còn được sự hỗ trợ của Tổng cao ủy Đông Dương và đặc biệt là ông Viterbo, Giám đốc Khu triển lãm Đông dương của triển lãm này. 

Văn Bảy