"Giáng Sinh yêu thương" (A Christmas Carol) là một tác phẩm ra đời cách đây gần 2 thế kỷ - xuất bản lần đầu vào năm 1843, song những triết lý sống được đại văn hào Charles Dickens gửi gắm qua tác phẩm vẫn vẹn nguyên giá trị cho đến ngày nay - sống đẹp không bao giờ là quá muộn.

* Sống đẹp không bao giờ là quá muộn

“Giáng sinh yêu thương” là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của đại văn hào người Anh Charles Dickens. Charles Dickens khắc họa nhân vật Ebenezer Scrooge - một ông già nhiều tiền nhưng keo kiệt, hay gắt gỏng; tuy nhiên đã có những chuyển biến lớn về tư tưởng, tình cảm và nhận thức về giá trị nhân bản sau cuộc ghé thăm của những "vị khách siêu nhiên" trong đêm Giáng sinh. Đó là hồn ma của người cộng sự quá cố Jacob Marley, cùng ba hồn ma khác: hồn ma Giáng sinh Quá khứ, Hiện tại và Tương lai. Sau ác mộng, Scrooge tỉnh giấc, thấy mình vẫn còn sống, mọi thứ chỉ là giấc mơ.

Nhưng những cuộc gặp gỡ này giúp Scrooge nhìn lại cuộc đời mình, nhận ra sai lầm và thay đổi để trở thành một con người tốt hơn, biết yêu thương và chia sẻ.

Scrooge vui mừng như một đứa trẻ và trái tim băng giá đã thay đổi. Scrooge đã làm những việc mà trước đây chưa từng làm, đó là đi hỏi thăm mọi người, đến nhà thờ, đón Giáng sinh, đi bộ trên phố ngắm nhìn dòng người qua lại vui vẻ, quyên góp tiền, tăng lương cho người giúp việc… Scrooge cảm thấy hạnh phúc với những điều giản dị mà chưa bao giờ ông ta làm trước đây và chưa bao giờ nghĩ tới.

Dickens đã xây dựng nhân vật Scrooge như một biểu tượng của sự ích kỷ và tham lam trong xã hội công nghiệp Anh thế kỷ XIX. Sự biến đổi của Scrooge từ một kẻ keo kiệt thành một người nhân hậu phản ánh khả năng thay đổi và cứu rỗi của con người khi họ nhận ra giá trị thực sự của cuộc sống. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện về sự hối cải cá nhân mà còn là lời kêu gọi xã hội quan tâm đến những người nghèo khổ và bất hạnh.

Với lối viết giàu hình ảnh và cảm xúc, Dickens đã tạo nên một không khí Giáng sinh ấm áp nhưng cũng đầy suy tư. Những hình ảnh về gia đình Cratchit nghèo khó nhưng hạnh phúc, hay cái chết cô độc của Scrooge trong tương lai nếu không thay đổi, đều để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả.

Bằng ngòi bút tài hoa của mình, đại văn hào Charles Dickens đã khắc họa nhân vật Ebenezer Scrooge là hiện thân của mùa Đông khắc nghiệt. Nhưng mùa Đông nào rồi cũng phải qua đi để mùa Xuân vui tươi rộn ràng trải rộng nơi nơi. Trong sâu thẳm trái tim của Scrooge dù thật băng giá, hà khắc nhưng vẫn lấp lánh ngọn lửa lương thiện ấm áp tình người. Để sống tốt không khi nào là quá muộn!

Chính vì thế “Giáng sinh yêu thương” đã vượt khỏi khuôn khổ là một quyển sách dành riêng cho mùa lễ hàng năm, thành lời nhắc nhở, hướng con người quay về những giá trị tinh thần cao đẹp, sống đúng theo quy luật cuộc đời, quy luật của tình người; là lời động viên, khích lệ rằng dù cuộc sống có khó khăn hay con người có lầm lạc, luôn có cơ hội để thay đổi và hướng tới những giá trị tốt đẹp hơn.

Cũng chính vì thế “Giáng sinh yêu thương” đã được xuất bản hơn 2.500 lần và dịch ra 50 ngôn ngữ khác nhau. Ngoài bản in, "Giáng sinh yêu thương" còn được chuyển thể thành nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau, bao gồm 23 vở kịch và 51 bộ phim. Đáng chú ý, phiên bản phim hoạt hình 3D năm 2009 đã nhận được sự yêu mến từ khán giả Việt Nam.

Một mùa Giáng sinh nữa lại về, đọc lại “Giáng Sinh yêu thương” vẫn thấy xao xuyến về những câu chuyện tình đời, tình người, đúng như tâm sự của nhân vật trong cuốn sách: “Giáng Sinh là thời gian để ngừng lại, để tâm hồn chìm lắng trong bình yên, thư thả… là một thời khắc tốt lành, không chỉ vì tên gọi và câu chuyện thiêng liêng của nó. Đó là lúc mở lòng ra mà vui vẻ, mà từ tâm, mà tử tế và bao dung; là dịp duy nhất trong suốt cả năm dài để đàn ông và đàn bà mở rộng trái tim đóng kín của mình, xem những người thấp kém như anh em với mình chứ không phải là một sinh vật khác loài”.

* Đại văn hào Charles Dickens - “Người kể chuyện vĩ đại”

Đại văn hào Charles Dickens là tên tuổi bậc nhất trong giới cầm bút nước Anh thế kỷ XIX.

Đến nay, Dickens vẫn là một trong những nhà văn Anh được đọc nhiều nhất trên thế giới. Tạp chí Ogonek của Nga đã xếp ông đứng thứ hai (sau William Shakespeare) trong danh sách 10 nhà văn có tác phẩm được dựng thành phim nhiều nhất. Tuy còn gây tranh cãi, nhưng hiện cũng đã có ý kiến cho rằng, chính Dickens chứ không phải ai khác mới là "cha đẻ của tiểu thuyết trinh thám hiện đại".

Ngoài “Giáng Sinh yêu thương” được xếp vào danh sách “100 tác phẩm văn học xuất sắc mọi thời đại”, văn hào Charles Dickens còn có những cuốn sách nổi tiếng khác, như: Oliver Twist, David Copperfield, “Bleak House” (tạm dịch “Căn nhà lạnh lẽo”), “A Tale of Two Cities” (tạm dịch “Chuyện ở hai thành phố”), “Great Expectations” (tạm dịch “Gia tài vĩ đại”)…

Sáng tác chủ yếu của ông là về những vấn đề của cuộc sống hiện đại. Nhân vật trong truyện của Dichkens đã trở thành những nhân vật điển hình, gắn bó, thân thiết với độc giả khắp thế giới.

Claire Tomalin, người viết tiểu sử của Dicken từng nói: “Bạn chỉ việc quan sát xã hội của chúng ta và có thể nhận ra rằng, mọi thứ ông ấy viết vào khoảng những năm 1840 vẫn rất có tính thời sự”.

Charles Dickens là một trong những tiểu thuyết gia đầu tiên của nước Anh thời Victoria sử dụng tác phẩm của mình như một phương tiện để thay đổi xã hội. Những câu chuyện ngụ ngôn của ông về sự bất bình đẳng và lạm dụng quyền lực xã hội đã góp phần vào việc cải cách xã hội ở Anh. Ngoài ra, ông còn hợp tác với một nữ triệu phú tên là Angela Coutts để mở một ngôi nhà cho những “phụ nữ sa ngã”, cưu mang những bà mẹ đơn thân, phụ nữ vô gia cư.

Trong bài phát biểu tại Lễ kỷ niệm 200 năm ngày sinh Charles Dickens, thái tử Charles cho rằng, Dickens là “một trong những nhà văn viết bằng tiếng Anh vĩ đại nhất, người đã dùng sức sáng tạo thiên tài của mình để đấu tranh mạnh mẽ cho sự công bằng trong xã hội”.

Charles Dickens sinh ngày 7/2/1812 tại miền Nam nước Anh, trong gia đình có 8 người con. Charles Dickens có một thời thơ ấu yên bình, tuy nhiên, do kinh tế không ổn định, thường lâm vào cảnh thiếu thốn nên năm 1822, cha mẹ ông đưa các con đến sống ở London tại một khu dân cư nghèo. Hai năm sau đó, người cha vào tù vì lâm vào nợ nần không khả năng chi trả, khiến cậu bé 12 tuổi Charles phải bỏ học và đi làm ở nhà máy để phụ giúp gia đình. Sau đó, cha mẹ ông may mắn nhận được một khoản thừa kế đủ để trả hết nợ và Charles giã từ công việc chân tay, trở lại trường học.

Cha ông hy vọng con mình sẽ trở thành một luật sư, vì vậy khi còn niên thiếu, Charles Dickens đã dành một năm đi làm thư ký ở một văn phòng luật tại London và học tốc ký. Sau khi thạo việc, ông rời văn phòng và tham gia lĩnh vực báo chí, bước đầu đưa tin về những diễn biến tại Nghị viện cho tờ Morning Chronicle.

Cũng trong thời gian này, ông xuất bản truyện ngắn đầu tiên dưới bút danh “Boz”, một nhân vật trong cuốn tiểu thuyết “The Vicar Of Wakefield”, xuất bản năm 1766. (Dickens say mê tác phẩm này của Oliver Goldsmith và ông đã đề cập đến nó trong tác phẩm “A Tale of Two Cities” của mình). Độc giả rất thích những câu chuyện của Boz nên vào năm 1839, Dickens tập hợp các tác phẩm của ông vào một tuyển tập, mang tên là “Sketches By Boz” và bán rất chạy.

Tiếp theo là cuốn sách có sức hấp dẫn đặc biệt với đông đảo công chúng Anh thời ấy: Cuốn "Chuyện phiêu lưu của Pickwick". Mặc dù từng trải qua những năm tháng sống bần hàn, cơ cực, song ngay từ tác phẩm đầu tay, ở Dickens lại toát lên chất dí dỏm, hài hước rất thu hút độc giả. Cho đến năm 1838, khi tiểu thuyết "Oliver Twist" được lần lượt đăng tải trên một tạp chí thì tên tuổi Dickens đã trở nên quá nổi tiếng. Tiểu thuyết "Oliver Twist" được xây dựng trên nền một vụ án có thật từng gây chấn động dư luận thời ấy: vụ giết hại Eliza Grimwood, một gái làm tiền.

Đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Charles Dickens là tiểu thuyết "David Copperfield" (được xuất bản lần đầu năm 1850). Cùng với "Oliver Twist", đây được xem là một trong hai cuốn sách tiêu biểu của Dickens, đồng thời cũng được xếp vào hàng "kinh điển" của văn chương thế giới. Cuốn tiểu thuyết mang nhiều yếu tố tự truyện. Tác phẩm kể về cuộc đời của David Copperfield từ thuở ấu thơ tới khi trưởng thành, với nhiều va đập khắc nghiệt. Năm 1867, trong lời tựa cuốn sách khi tái bản, Dickens đã thổ lộ: "Như các bậc cha mẹ nâng niu con cái, tôi ôm ấp trong trái tim mình một đứa con tinh thần đặc biệt. Và tên của đứa bé là David Copperfield".

Tiểu thuyết của Dickens hầu như được xuất bản từng đợt theo tháng hoặc tuần và trở thành tiên phong cho lối xuất bản từng kỳ nối tiếp thời Victoria. Những đoạn kết gay cấn của ông luôn khiến độc giả hồi hộp và ngược lại, phản hồi liên tục của độc giả cũng giúp ông sửa đổi cốt truyện. Thời đó, nhiều người nghèo mù chữ sẵn sàng trả nửa xu để được đọc cho nghe mỗi kỳ mới của Dickens.

Và như đã nói ở phần trên, Charles Dickens là một trong những nhà văn có tác phẩm được dựng thành phim nhiều nhất và một trong những tác phẩm được chuyển thể nhiều là cuốn “Giáng sinh yêu thương". Giáng sinh yêu thương đã tạo nên một dư chấn trong công luận. Chuyện kể rằng, khi sách được phát hành, bất kỳ người Anh nào gặp nhau trên đường đều hỏi nhau đã đọc cuốn đó chưa? Và đa phần đều đáp: "Có, tôi đọc rồi, cầu Chúa phù hộ cho ông ấy".

Là người nổi tiếng nhất thời của mình, ông đã thực hiện rất nhiều buổi diễn thuyết và diễn đọc rộng rãi ở giai đoạn sau của sự nghiệp. Ông được xem là người kể chuyện kỳ tài, làm say mê nhiều thế hệ độc giả. Tương truyền, khi các nhà sách tổ chức buổi đọc truyện do chính Dickens thực hiện, nhiều độc giả đã lặn lội từ thôn quê lên thành phố, mang theo chăn màn và đến từ đêm trước để xí chỗ... Ông còn là người viết thư không biết mệt mỏi và là người vận động mạnh mẽ vì giáo dục và quyền lợi trẻ nhỏ cũng như nhiều cải cách xã hội khác.

Văn hào Charles Dickens qua đời ngày 9/6/1870.