Nằm trong khuôn khổ của sự kiện Photo Hanoi'23 - Biennale nhiếp ảnh quốc tế đang diễn ra tại Hà Nội, cuộc triển lãm của William E. Crawford nhận được sự chú ý ngay từ tên gọi: Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting (Hà Nội 1985 - 2015: Những năm tháng bị lãng quên).

William Crawford không thể có mặt tại triển lãm vì sức khỏe. Ông đã gửi gắm tất cả tinh thần của mình vào triển lãm bằng sự hiện diện của con trai, anh Crawford Junior - người đã đồng hành cùng ông từ khi còn rất trẻ, trong nhiều dự án tại Việt Nam. Tại triển lãm (diễn ra ở Manzi Art Space, 14 Phan Huy Ích, Hà Nội từ 26/4- 20/5),18 bức ảnh đã được William Crawford lựa chọn tỉ mỉ từ cuốn sách cùng tên để trưng bày dưới sự trợ giúp của con trai Crawford Junior.

Với một người đã dành thời gian đến 30 năm trong sự nghiệp cầm máy của mình cho Việt Nam nói chung, Hà Nội nói riêng, sẽ không khó hiểu khi William E. Crawford mong muốn, với tên gọi này, công chúng đến triển lãm sẽ đến với một Hà Nội của những năm tháng khó khăn bởi đó cũng chính là giá trị của quá khứ để có được một Hà Nội hôm nay.

Trong sự tiếc nuối không thể qua Việt Nam vì căn bệnh Parkison, William Crawford vẫn rất hào hứng với cuộc phỏng vấn dành cho báo Thể thao và Văn hóa, TTXVN.

Học được đủ thứ

* Điều gì đã đưa ông đến Việt Nam năm 1985, cũng như khiến ông gắn bó với mảnh đất hình này suốt 30 năm tiếp theo sau đó?

- Trong chuyến đi của đoàn ngoại giao không chính thức đầu tiên tới Việt Nam năm 1985, Tommy Vallely cùng với Thượng nghị sĩ John Kerry đã mời tôi tham gia. Ở thời điểm đó, hầu hết những người Mỹ ở độ tuổi của tôi đều rất biết về cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Và mặc dù không tham gia vào cuộc chiến này thì tôi vẫn bị hấp dẫn bởi Việt Nam.

Từ những bức ảnh đầu tiên cho đến những lần trở lại Việt Nam sau này, tôi nhận ra mình đang thực hiện một dự án rất tiềm năng. Và nếu tôi theo đuổi trong nhiều năm, dự án sẽ rất hiệu quả và có giá trị.

* Lúc đó, Việt Nam trong mắt ông là gì ?

- Khi đó, Việt Nam đang trong bối cảnh khá khó khăn. Thực tế, ai cũng nhìn thấy hậu quả từ cuộc chiến tranh đã xảy ra trước đó. Nhưng mặt khác, tôi thấy người Việt Nam cũng đang làm việc rất chăm chỉ để xây dựng lại đất nước mình.

* Và ông thấy điều gì khiến Hà Nội thay đổi nhất trong 3 thập kỉ sau đó, khi ông thực hiện cuốn sách này?

- Chắc chắn là giao thông. Giao thông ở Hà Nội đã trở nên vô cùng ách tắc và hỗn loạn. Tôi cũng nhận thấy những tấm biển quảng cáo trên tường ngày càng xuất hiện nhiều hơn, điều này đã làm nên sự khác biệt của Hà Nội ngày nay. Bởi vào những năm 1980, các bảng hiệu được tái chế và vẽ bằng tay. Giờ đây thì nó là những biển quảng cáo được in ấn ở khắp nơi.

* Liệu có phải một Hà Nội giản dị mộc mạc khác với một nước Mỹ hiện đại đã thu hút ông ở thời điểm bấm máy?

- Không có một sự so sánh tương phản nào ở đây cả, vì tôi không chụp ảnh các sự kiện có tầm quan trọng quốc tế. Tôi chỉ có một mối quan tâm duy nhất là Hà Nội. Tôi quan tâm đến những gì đang diễn ra trong nội tại của thành phố này, cũng như những gì đang diễn ra trong chính ngôi nhà của mọi người và trên đường phố.

* Và cả cuộc sống của những người mà ông đã chụp, ông có tò mò về họ không?

- Rất nhiều. Và may mắn thay, những nhân vật của tôi đều là những người thích thú với việc được chụp ảnh (cười). Kết quả là tôi có thể học được đủ thứ về con người nơi đây - chẳng hạn như việc họ sống như thế nào - chỉ qua cách thấy họ đứng ở ngưỡng cửa ra vào nhà mình.

Hà Nội đã mất đi nhiều sự quyến rũ

* Ông thích một Hà Nội trong quá khứ hay một Hà Nội của hiện tại?

- Tôi thích cả một Hà Nội trong quá khứ lẫn hiện tại. Tôi cho rằng kiến trúc của Hà Nội đầu thế kỷ XX rất lôi cuốn và đáng được bảo tồn. Ngày nay thì cuộc sống của người dân đã được cải thiện tốt hơn trước đây nhưng mặt khác, Hà Nội cũng đã mất đi nhiều sự quyến rũ từng có.

* Vậy ông có cho rằng sự thay đổi của Hà Nội ngày nay sẽ khiến người ta dễ quên đi lịch sử không?

- Chắc chắn rồi. Những người trưởng thành hoặc những người lớn tuổi đã đi qua chiến tranh thường có xu hướng hoài niệm sâu sắc về quá khứ, trong khi những người trẻ thì không. Vì vậy, có một sự khác biệt lớn giữa những người già và người trẻ khi nghĩ về lịch sử.

Đó cũng là lý do cuộc triển lãm của tôi có tên là "Hà Nội - Những năm tháng bị lãng quên". Bạn biết không, khi tôi đưa ra câu hỏi: Làm thế nào đặt một cái tên cho triển lãm để mọi người sẽ chú ý đến, mọi người  đã bảo tôi rằng  "Chúng tôi không nghĩ về điều đó nữa" hay " Bọn trẻ không để ý đâu !?!

* Lần cuối ông sang Việt Nam là khi nào?

- Chuyến thăm cuối cùng của tôi là vào năm 2015. Tôi cảm thấy hơi buồn vì tôi biết đó có thể là chuyến đi cuối cùng của mình!

* Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện !