Sáng sáng đi làm sớm qua chợ Ngọc Khánh tôi hay nhao vào mua mấy củ khoai sọ luộc cùng một khúc sắn dẻo thịt vàng, kèm gói muối vừng dành cho bữa trưa vì ngại ra phố.

Vào cái tuổi ăn uống không còn là thú vui mà chỉ cần ấm bụng, nhẹ nhàng thì khoai sọ luộc là món hợp với mình. Khoai sọ ăn không bị nóng bụng như khoai lang, không đầy như sắn. Khoai sọ vừa lành vừa mát, dễ tiêu hóa.

Đồng quê ngày trước, bên cạnh khoai sọ có khoai mồng. Khoai mồng nhìn ngoài giống hệt khoai sọ nhưng khi cạo vỏ sẽ thấy chỗ mắt củ có khoanh màu tía tím hoặc hồng tím. Khoai mồng vị béo hơn khoai sọ. Nếu hầm xương với khoai mồng thì bát canh khoai mồng ngon hơn hẳn. Nhưng có lẽ trồng nó năng suất thấp lại cần lắm phân bón nên người ta trồng khoai sọ trắng nhiều hơn. Khoai sọ hầm xương và thêm rau muống vào là có bát canh khoai đế vương trong mâm, còn nếu là khoai mồng thì sẽ có bát canh hoàng hậu ngon ngẻ hơn nhiều.

Đồng ruộng Việt Nam có những giống thực phẩm tuyệt vời. Hôm nay đồ ăn toàn cầu chế từ nông sản "rải ranh" khắp siêu thị thì món khoai sọ vẫn là bạn thân của thôn quê. Nó vẫn là món ăn dung dị, dễ chế biến mà những loại rau củ khác không dễ giành thị phần với nó ở nông thôn.

Trên đường lên Cao nguyên Mộc Châu, Sơn La còn có loại khoai mán. Khoai này mỗi gốc một củ. Củ con bám quanh, bẻ ra làm giống trồng tiếp, còn củ mẹ to bằng vốc tay, nặng chừng nửa ký, củ to nặng cả ký. Đem loại này đi hầm xương nấu canh thì còn tuyệt vời hơn nữa. Có người bắt chước gọi nó là khoai Lệ Phố sau khi xem phim Lưu "gù", luộc bở nhưng nấu canh mới thực ngon. Khoai được trồng nhiều trên nương của bà con ven đồi ven núi. Đây là loại cây lương thực hợp đất rừng, nếu muốn quảng canh thì rất khả thi.

***

Nhiều lúc ngồi suy ngẫm thấy sản vật từ nông nghiệp của mình nhiều thứ ngon nhưng vẫn chỉ dừng chỗ ăn tươi, chế biến không gì đơn giản hơn! Khoai mán ngon thế mà ngoài luộc, nấu canh hầm sườn, thái con cờ cho vào nồi lẩu ở nhà hàng là hết cách. Khoa học chế biến món ăn của ta thiếu sự nghiên cứu chuyên sâu nên bỏ phí nguồn nguyên liệu phong phú, có thể làm tăng giá trị lên nhiều lần.

Ngồi nhâm nhi mấy củ khoai sọ, khúc sắn vàng luộc thời 4.0 tự dưng bật cười vì đây là món ăn quen thuộc, chế biến bằng luộc, nướng có từ thời xa xưa chứ mới mẻ gì. Giờ vẫn đơn sơ, mộc mạc thế!