Cuối tuần trước, trong danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mới được Bộ VH,TT&DL công bố, "Tri thức dân gian phở Nam Định" và "Tri thức dân gian phở Hà Nội" đã chính thức xuất hiện.

Và bên cạnh tên gọi đầy đủ, 3 chữ giản lược "di sản phở" đang được cộng đồng sử dụng với đủ mọi thích thú, tò mò và cả... hiệu ứng truyền miệng trong mấy ngày qua.

Quả thật, hiếm có di sản nào gắn với món ăn lại gây tiếng vang lớn khi được vinh danh, như câu chuyện của phở. Với tính phổ quát rất rộng theo kiểu "nhã tục cộng hưởng" của phở, không lạ khi trên mặt báo, diễn đàn hay các trang mạng xã hội vào những ngày này, vô vàn "góc độ" của phở đang được phân tích và bàn luận.

Đó có thể là việc hỏi nhau những quán phở ngon, là sự so sánh về giá cả hoặc chất lượng của phở bò - phở gà, là những tranh luận về việc nên ăn một bát phở nóng vào thời điểm buổi sáng, buổi trưa hay thậm chí nửa đêm.

Và tất nhiên, sẽ không thể bỏ qua những so sánh, tranh cãi về sự khác biệt, cũng như xuất xứ của Phở Nam Định và Phở Hà Nội - 2 "thương hiệu" phở vừa mang danh hiệu di sản lần này. Nói tất nhiên, bởi với cộng đồng mê phở trên nhiều hội nhóm, đó là cuộc tranh luận đã kéo dài nhiều năm qua - và thực tế cho đến giờ cũng chưa thể phân định tuyệt đối.

Cũng cần nhắc lại, việc vinh danh những di sản cơ bản giống nhau - nhưng thuộc các địa phương khác nhau - trong cùng một đợt công nhận là điều từng có tiền lệ. Chẳng hạn, đó là trường hợp các di sản "kéo co" của Lào Cai, Hà Nội, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh vào năm 2014, hay trường hợp "Nghệ thuật xòe Thái" của các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Yên Bái vào năm 2015.

Riêng với phở, trong trường hợp Việt Nam muốn trình UNESCO công nhận danh hiệu cấp thế giới cho di sản này - điều từng được nhắc tới trong thời gian qua - rõ ràng Hà Nội và Nam Định sẽ là 2 địa phương "trọng điểm" để xây dựng hồ sơ.

Thậm chí, theo một số ý kiến, từ 2 "cái nôi" này, hồ sơ có thể còn mở rộng khảo sát ra các địa phương khác, thậm chí tìm hiểu hành trình lan tỏa và biến đổi của phở, để có một cái nhìn tổng quát và khoa học, cũng như làm rõ những lai tạp và ngộ nhận trái với bản chất của món ăn này.

Còn bây giờ, rõ ràng, sự sôi nổi và hào hứng đón nhận "di sản phở" của cộng đồng chính là một minh chứng sinh động về sức sống tự thân của nó. Như một chuyên gia từng nói, người Việt Nam nghĩ về chuyện ăn phở một cách tự nhiên, như không khí để thở mỗi ngày…