'Truy tầm' di tích khảo cổ từ... trên trời

Nếu như ngày trước, máy bay là phát minh hỗ trợ đáng kể cho các nhà nghiên cứu trong quá trình khảo cổ, giúp họ khám phá những địa điểm chưa từng được biết tới trước đây do khó định vị từ mặt đất, thì ngày nay, công nghệ tiên tiến, mà cụ thể là vệ tinh, đã tiếp tục đưa quá trình này lên một tầm cao mới.
07/08/2019 20:26

(Thethaovanhoa.vn) - Nếu như ngày trước, máy bay là phát minh hỗ trợ đáng kể cho các nhà nghiên cứu trong quá trình khảo cổ, giúp họ khám phá những địa điểm chưa từng được biết tới trước đây do khó định vị từ mặt đất, thì ngày nay, công nghệ tiên tiến, mà cụ thể là vệ tinh, đã tiếp tục đưa quá trình này lên một tầm cao mới.

Afghanistan xây dựng bảo tàng mới lưu giữ di sản khảo cổ

Afghanistan xây dựng bảo tàng mới lưu giữ di sản khảo cổ

Afghanistan sẽ xây dựng một bảo tàng mới ở Kabul để trưng bày bộ sưu tập đồ khảo cổ được tìm thấy tại nhiều di chỉ, trong đó nhiều di sản có niên đại hơn 2.000 năm tuổi.

Thuật ngữ “space archaeology” (tạm dịch là “khảo cổ học từ không gian") đã xuất hiện, chỉ việc các nhà khoa học sử dụng hình ảnh vệ tinh và nhiều kỹ thuật viễn thám khác để tìm kiếm các di tích cổ đại trên bề mặt hành tinh của chúng ta.

Công nghệ vệ tinh đẩy nhanh quá trình nghiên cứu gấp vài chục lần

Như nhà khảo cổ học Sarah Parcak giải thích trong cuốn sách mới của mình, Archaeology From Space (Khảo cổ học từ không gian), những công cụ hiện đại đã cách mạng hóa việc các nhà khoa học nghiên cứu về thời cổ đại.

“Chúng ta đã thay đổi, từ việc lập bản đồ tìm kiếm vài chục địa điểm khảo cổ trong một mùa Hè kéo đến việc lập bản đồ cho hàng trăm, thậm chí là hàng nghìn địa điểm trong vài tuần” - Parcak viết.

Chú thích ảnh
Ảnh chụp vệ tinh có thể tiết lộ nhiều điều thú vị về quá trình khảo cổ

Với lối viết dí dỏm như một hướng dẫn viên, Parcak mang tới một chuyến đi sống động, đầy cảm hứng qua cuốn sách, bắt đầu với một số kiến thức cơ bản như thế nào là khảo cổ học từ không gian hay cách các hình ảnh vệ tinh tiết lộ vị trí những bức tường hoặc nền móng của một tòa nhà cổ. Tác giả nói thêm rằng ngay cả những tàn tích bị chôn vùi từ lâu cũng có thể để lại dấu vết trên bề mặt, như ảnh hưởng đến sự phát triển của thảm thực vật, từ đó tạo ra các dấu hiệu đáng lưu tâm.

Tất nhiên, công tác đào bới kiểu cũ vẫn không thể thiếu trong quá trình xác nhận những tàn tích cổ xưa trên mặt đất. Nhưng dựa trên các nền tảng công nghệ khác nhau, nhiều điều thú vị hơn đã được tiết lộ trong quá trình nghiên cứu thực địa.

Chú thích ảnh
Hình ảnh những bức tượng khổng lồ trên đảo Easter

Ví dụ, trong khi các nghiên cứu về di tích và lăng mộ cho thấy những đặc trưng về cuộc sống hàng ngày của người Ai Cập, “giống như chúng ta, họ đã viết trên tường và bị ám ảnh bởi những con mèo”, dữ liệu vệ tinh mang về thêm một số chi tiết khác, như nhóm nghiên cứu của Parcak đã phát hiện ra rằng, các cư dân gần như đã bỏ hoang khu vực gần phía cuối của Vương quốc Ai Cập cổ, tồn tại khoảng 4.000 năm trước.

Nhìn về tương lai, Parcak dự đoán trí thông minh nhân tạo sẽ là yếu tố tiếp theo có ảnh hưởng lớn tới khoa học khảo cổ từ không gian. Cô ước tính rằng mới chỉ có khoảng 10% diện tích bề mặt Trái đất được lập bản đồ khảo cổ. Sau này, trí tuệ nhân tạo sẽ giúp quét các dữ liệu vệ tinh nhanh hơn nhiều so với tốc độ con người đang làm hiện nay, từ đó đẩy mạnh quá trình này thêm nhiều lần nữa.

Những khám phá khảo cổ điển hình nhờ vệ tinh

Thông qua quá trình phân tích hình ảnh vệ tinh, chụp từ khoảng cách xa bề mặt Trái đất 400 dặm (khoảng 644 km), xử lý chúng để làm nổi bật các phần quang phổ điện từ mà mắt thường không thể nhìn thấy, các nhà khoa học sẽ lưu ý những điểm bất thường biểu thị cho các địa điểm khảo cổ ẩn dưới lòng đất.

Đây là công việc mang tính chuyên môn cao. Những đốm sáng nhỏ trên bản đồ sẽ chẳng có ý nghĩa gì với người bình thường, nhưng với một nhà khoa học lâu năm như Parcak, chúng đã cung cấp manh mối giúp cô khám phá vị trí của 3.100 khu định cư, 1.000 lăng mộ bị thất lạc và 17 kim tự tháp trải khắp Ai Cập.

Chú thích ảnh
Một trong những điểm khai quật khảo cổ ở Ai Cập

Một chiến tích khác của ngành khảo cổ từ không gian là việc phát hiện ra một số di tích quan trọng về nền văn minh Maya ở vùng rừng rậm Peten, thuộc phía Bắc Guatemala. Các nhà khảo cổ học đã kết hợp với Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA), sử dụng công nghệ viễn thám để “quét” rừng Peten từ không gian nhằm xác định các địa điểm mất tích liên quan đến Maya, nền văn minh từng đạt đến đỉnh cao trong khoảng thời gian thế kỷ 7-9 và sau đó sụp đổ vào khoảng thế kỷ 10.

Để hiểu rõ hơn về sự sụp đổ này, Tom Sever, nhà khảo cổ học đầu tiên làm việc cho NASA, đã phân tích các hình ảnh được chụp từ một chương trình vệ tinh của cơ quan có tên là SERVIR, phóng từ Trung tâm Hàng không Vũ trụ Marshall ở Huntsville, Alabama (Mỹ) năm 2005.

Sever sử dụng các dữ liệu để củng cố cho lý thuyết của mình, (dù chưa được tất cả các học giả nghiên cứu về Maya chấp nhận) rằng những gì khiến Maya sụp đổ chính là một thảm họa sinh thái do họ tự gây ra.

Các bằng chứng mà Sever đưa ra cho thấy người Maya đã làm nông nghiệp dựa trên cách thức phá rừng ồ ạt. Họ cũng rút cạn các vùng đất ngập nước, bằng chứng là hình ảnh của các cống thoát nước cổ đại, gây ra hạn hán và dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ. Số phận của người Maya thường được coi là ví dụ điển hình về hậu quả của việc phá rừng và biến đổi khí hậu mà con người hiện đại phải đối mặt.

Chú thích ảnh
Tàn tích của nền văn minh Maya còn sót lại tới nay

Một trường hợp khác, khi nghiên cứu đảo Easter (thuộc Chile), công nghệ vệ tinh đã lý giải bí ẩn tồn tại từ nhiều thế kỷ trước, đó là làm thế nào con người có thể di chuyển những bức tượng khổng lồ và đặt chúng vào vị trí mong muốn.

Năm 2012, việc phát hiện ra dấu vết của những tuyến đường cổ xưa nhờ ảnh chụp vệ tinh đã khiến các nhà khoa học hiểu rằng những bức tượng dựng đứng có thể đã được di chuyển nhờ sử dụng dây thừng. Để kiểm chứng lý thuyết này, Hội đồng thám hiểm của Hiệp hội Địa lý Quốc gia Mỹ đã tài trợ cho một thí nghiệm, trong đó một bản sao đá nặng 10 tấn được chế tạo. Sử dụng dây thừng chắc chắn, 18 người có thể dễ dàng khiến bức tượng đồ sộ tự “đi bộ” cả cây số.

Duy An (Tổng hợp)

Tin cùng chuyên mục

Khai mạc Triển lãm "Xứng danh Bộ đội Cụ Hồ"

Khai mạc Triển lãm "Xứng danh Bộ đội Cụ Hồ"

Sáng 20/12/2024, tại Hà Nội, Bảo tàng Hồ Chí Minh phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam tổ chức khai mạc Triển lãm "Xứng danh bộ đội Cụ Hồ".

Nhìn lại năm 2024: Ngành Văn hóa về đích thành công với nhiều dấu ấn quan trọng

Nhìn lại năm 2024: Ngành Văn hóa về đích thành công với nhiều dấu ấn quan trọng

Năm 2024, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã nỗ lực vượt qua khó khăn, thách thức, về đích thành công với nhiều dấu ấn quan trọng, đóng góp vào bức tranh thành tựu chung của đất nước, góp phần tạo nên sức bật vươn xa trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Lần đầu tiên một Festival Guitar quốc tế được tổ chức tại Đà Nẵng

Lần đầu tiên một Festival Guitar quốc tế được tổ chức tại Đà Nẵng

Sau những Guitar concert được tổ chức định kỳ vào dịp cuối năm tại thành phố Đà Nẵng trong nhiều năm qua, vào năm 2024 này, Danang International Guitar Concert trở lại với một diện mạo mới

Nguyễn Đình Thi - nhà văn hoá lớn, "cây đại thụ" của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam

Nguyễn Đình Thi - nhà văn hoá lớn, "cây đại thụ" của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam

Nói đến Nguyễn Đình Thi là nói đến một nhà văn hoá lớn, một tài năng lớn, "cây đại thụ" của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam.

Để công nghiệp văn hóa Việt Nam cất cánh (kỳ 3): Hợp tác công tư để tạo đột phá

Để công nghiệp văn hóa Việt Nam cất cánh (kỳ 3): Hợp tác công tư để tạo đột phá

Hợp tác công tư (Tiếng Anh là Public-Private Partnership, viết tắt là PPP) là các thỏa thuận hợp tác lâu dài được thiết lập giữa các đối tác công và tư nhằm mục đích lập kế hoạch, thiết kế, cấp vốn, xây dựng và quản lý các dự án.

80 năm Quân đội nhân dân Việt Nam: Khai mạc Giao lưu quân nhạc quân đội các nước ASEAN năm 2024

80 năm Quân đội nhân dân Việt Nam: Khai mạc Giao lưu quân nhạc quân đội các nước ASEAN năm 2024

Đại tướng Nguyễn Tân Cương, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, chủ trì khai mạc Giao lưu quân nhạc quân đội các nước ASEAN năm 2024 với chủ đề "Âm nhạc kết nối tình hữu nghị".

Để công nghiệp văn hóa Việt Nam cất cánh (kỳ 2): Cần thực tế và thực tâm

Để công nghiệp văn hóa Việt Nam cất cánh (kỳ 2): Cần thực tế và thực tâm

Những năm qua, đã có rất nhiều chương trình, đề án phát triển công nghiệp văn hóa của từng địa phương cũng như cả nước.

5 yếu tố quen thuộc trong câu chuyện Giáng sinh không xuất hiện trong kinh Thánh

5 yếu tố quen thuộc trong câu chuyện Giáng sinh không xuất hiện trong kinh Thánh

Mỗi mùa Giáng sinh, hàng triệu trẻ em trên khắp toàn cầu hồ hởi tham gia vào vở kịch Giáng sinh tại trường học. Vở kịch này - thường được biết đến như câu chuyện Giáng sinh - nhằm tái hiện sự ra đời của Chúa Jesus Christ.

Tin mới nhất

Chuyến tàu The first luxury train in Vietnam - Sjourney

Chuyến tàu The first luxury train in Vietnam - Sjourney

Chuyến tàu The first luxury train in Vietnam - Sjourney, chính thức đón đoàn khách nước ngoài đầu tiên vào lúc 16:30 ngày 18/12/2024 tại ga Sài Gòn.

Đà Nẵng đón Giáng sinh – Chào năm mới 2025 với nhiều chương trình du lịch độc đáo

Đà Nẵng đón Giáng sinh – Chào năm mới 2025 với nhiều chương trình du lịch độc đáo

Chào mừng lễ Giáng sinh và năm mới 2025, các đơn vị du lịch, lưu trú, điểm công cộng trên địa bàn thành phố Đà Nẵng đang có nhiều hoạt động, chương trình độc đáo, hấp dẫn thu hút khách du lịch.

Du lịch Huế “cất cánh” bằng thế mạnh di sản văn hóa

Du lịch Huế “cất cánh” bằng thế mạnh di sản văn hóa

Năm 2025 là dấu mốc quan trọng đánh dấu bước ngoặt Thừa Thiên - Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, đem đến nhiều vận hội mới cho địa phương.

Thái Nguyên lần đầu tổ chức Liên hoan ẩm thực các món ăn chế biến từ cây chè

Thái Nguyên lần đầu tổ chức Liên hoan ẩm thực các món ăn chế biến từ cây chè

Ngày 16/12/2024, tại thành phố Thái Nguyên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên phối hợp với Hiệp hội Du lịch tỉnh tổ chức Liên hoan Ẩm thực mang chủ đề “Trải nghiệm xứ trà, đậm đà bản sắc”.

Ninh Thuận tăng cường bảo vệ và phát huy giá trị đồi cát Nam Cương

Ninh Thuận tăng cường bảo vệ và phát huy giá trị đồi cát Nam Cương

Đồi cát Nam Cương (xã An Hải, huyện Ninh Phước) nằm cách trung tâm thành phố Phan Rang – Tháp Chàm khoảng 7 km về hướng Đông Nam được ví như "tiểu sa mạc Sahara" với cảnh quan và địa hình độc đáo.

Quảng Bình phát triển du lịch nông thôn, du lịch cộng đồng

Quảng Bình phát triển du lịch nông thôn, du lịch cộng đồng

Tỉnh Quảng Bình có nhiều danh lam thắng cảnh kỳ thú, hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế.

Phở và nem “chinh phục” thực khách Italy

Phở và nem “chinh phục” thực khách Italy

Ngày 12/12/2024, Đại sứ quán Việt Nam tại Italy đã phối hợp với Vietnam Airline tổ chức sự kiện “Phở và Nem: Đường đến với ẩm thực Việt Nam - Bay thẳng Việt Nam - Italy từ tháng 7/2025” nhằm quảng bá văn hóa ẩm thực và thúc đẩy du lịch Việt Nam.

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Lần đầu tiên tại Hà Nội, một không gian với bối cảnh là một khu phố cổ Hà Nội với các toa tàu điện, các cửa hàng bách hóa… gợi nhớ cho người dân Thủ đô và du khách về ký ức của "thời bao cấp", một trong những thời kỳ đặc biệt của đất nước.

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Hà Nội với sự lung linh của ánh đèn và hơi thở lịch sử qua từng góc phố, là một mô hình độc đáo, giúp du khách khám phá một Hà Nội rất khác - một Hà Nội quyến rũ, đậm chất thơ và sâu lắng.

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Những nơi này đều có nhiều truyền thuyết bí ẩn xoay quanh và được cho là có thể dẫn lối cho người trần sang thế giới bên kia.