Nhận lời mời của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam từ ngày 19 đến 20/6/2024.

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh năm 2024, hai nước kỷ niệm 30 năm ngày ký Hiệp ước về nguyên tắc cơ bản trong quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam - Liên bang Nga (1994-2024); 12 năm triển khai quan hệ Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện (2012-2024) và hướng tới kỷ niệm 75 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước (30/1/1950-30/1/2025). Vì vậy, chuyến thăm góp phần tạo ra xung lực mới để làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Liên bang Nga, đồng thời mở ra những cơ hội hợp tác mới giữa hai nước trong thời gian tới.

Kế thừa và tiếp nối xứng đáng truyền thống quan hệ tốt đẹp giữa hai dân tộc

Lịch sử cho thấy mối quan hệ giữa Việt Nam với Liên Xô trước đây và với Liên bang Nga ngày nay luôn tin cậy, vượt qua mọi thử thách của thời gian và sự biến động của thời đại. Liên Xô là một trong những nước đầu tiên trên thế giới công nhận và chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam vào ngày 30/1/1950, đặt nền móng cho tình hữu nghị bền chặt và quan hệ hợp tác tốt đẹp giữa hai nước sau này.

Quan hệ hai nước bước vào giai đoạn phát triển mới sau khi ký Hiệp ước về nguyên tắc cơ bản trong quan hệ hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga ngày 16/6/1994. Cho đến nay, lãnh đạo hai nước vẫn luôn khẳng định Hiệp ước về nguyên tắc cơ bản trong quan hệ hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga là văn kiện lịch sử, có ý nghĩa lớn lao, là biểu tượng khởi đầu cho một giai đoạn mới trong phát triển hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam và Liên bang Nga, tạo ra tiền đề cho việc đưa quan hệ hai nước lên Đối tác chiến lược toàn diện. Suốt 30 năm qua, các thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai nước đã không ngừng nỗ lực vun đắp cho tình hữu nghị bền chặt, củng cố và thúc đẩy hợp tác song phương một cách toàn diện trên các lĩnh vực, vì lợi ích của nhân dân hai nước, đóng góp cho hòa bình, hợp tác và phát triển của khu vực và trên thế giới.

Tiếp sau Hiệp ước về nguyên tắc cơ bản trong quan hệ hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga (ngày 16/6/1994), khuôn khổ quan hệ giữa hai nước trong thế kỷ XXI đã được chính thức hóa bằng việc ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược nhân dịp Tổng thống Vladimir Putin thăm Việt Nam (từ ngày 28/2 đến 2/3/2001). Năm 2012, với mục đích và mong muốn đưa quan hệ Việt-Nga ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả, hai nước đã quyết định nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện, khuôn khổ quan hệ cao nhất của Việt Nam. Đây là dấu mốc rất quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới trong quan hệ giữa hai nước.

Trong khuôn khổ quan hệ đó, hợp tác Việt Nam-Nga đã có những bước phát triển mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực. Với nền tảng là tình cảm tốt đẹp giữa lãnh đạo và nhân dân hai nước, quan hệ chính trị Việt Nam-Nga có độ tin cậy cao, với trao đổi đoàn và tiếp xúc các cấp, trong đó có cấp cao, diễn ra thường xuyên, tạo động lực mạnh mẽ cho hợp tác toàn diện giữa hai nước.

Gần đây nhất, trong cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin vào ngày 26/3/2024, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiệt liệt chúc mừng Tổng thống Putin được nhân dân Nga tín nhiệm bầu lại làm Tổng thống Liên bang Nga nhiệm kỳ 2024-2030; Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định Việt Nam trân trọng sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô trước đây cũng như Liên bang Nga ngày nay đối với đất nước và nhân dân Việt Nam, nhấn mạnh Việt Nam xác định quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Liên bang Nga là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của mình.

Về phần mình, Tổng thống Nga Putin cũng khẳng định Việt Nam luôn là bạn, là đối tác tin cậy của Liên bang Nga. Hai nhà Lãnh đạo đã trao đổi và nhất trí về một số định hướng lớn nhằm thúc đẩy hợp tác song phương trong thời gian tới trên các lĩnh vực như an ninh-quốc phòng, kinh tế-thương mại, văn hóa, du lịch…

Quan hệ đối ngoại Đảng giữa hai nước rất phát triển, với nhiều hình thức hợp tác giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và các chính đảng lớn của Nga, trong đó có Đảng Nước Nga Thống nhất, Đảng Cộng sản Liên bang Nga, Đảng Nước Nga công bằng - Vì sự thật. Việt Nam và Liên bang Nga cũng có những kênh hợp tác giữa Chính phủ, Quốc hội hai nước.

Hai bên đã thiết lập và triển khai hiệu quả nhiều cơ chế như họp Ủy ban Liên chính phủ, Đối thoại chiến lược, Tham vấn chính trị thường niên góp phần tăng cường sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau, tạo cơ sở thúc đẩy hợp tác mọi mặt giữa hai nước. Việt Nam và Liên bang Nga luôn ủng hộ và hợp tác chặt chẽ trong các tổ chức quốc tế và khu vực như Liên hợp quốc, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)...

Hợp tác hiệu quả trên nhiều lĩnh vực

Hợp tác trên nhiều lĩnh vực đa dạng, quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga ngày càng có chiều sâu và đi vào thực chất. Hợp tác kinh tế-thương mại hai nước thời gian qua phát triển năng động. Tốc độ tăng trưởng kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Nga tăng nhanh, đặc biệt từ sau khi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á-Âu chính thức có hiệu lực tháng 10/2016. Hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế-thương mại và khoa học-kỹ thuật, thành lập từ năm 1992 và được nâng cấp lên cấp Phó Thủ tướng từ năm 2011. Gần đây nhất, Khóa họp lần thứ 24 Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Liên bang Nga đã được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 4/2023.

Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nga ở khu vực Đông Nam Á. Nga là một trong 5 đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam ở châu Âu. Kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-Nga giai đoạn 2018-2020 vào khoảng 4,5 tỷ USD/năm. Năm 2020 đạt 5,7 tỷ USD; năm 2021 đạt 5,5 tỷ USD; năm 2022 đạt hơn 3,5 tỷ USD; năm 2023 đạt 3,63 tỷ USD; 5 tháng đầu năm 2024 đạt 1,96 tỷ USD. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm: Điện thoại, thiết bị điện tử, dệt may, giày dép, nông, thủy, hải sản các loại…; các mặt hàng nhập khẩu chính gồm: Than đá, lúa mỳ, sắt thép, phân bón, ô tô, máy móc, thiết bị các loại…

Hai nước đang nỗ lực thực hiện có hiệu quả Hiệp định Thương mại Tự do giữa Liên minh kinh tế Á-Âu (EAEU) và Việt Nam nhằm mục tiêu gia tăng kim ngạch thương mại song phương lên tới 10 tỷ USD trong thời gian tới.

Về đầu tư, tính lũy kế đến tháng 4/2024, Nga có 186 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng số vốn đăng ký 984,98 triệu USD (xếp thứ 28 trong số 145 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam) được thực hiện tại 21 địa phương. Việt Nam có 18 dự án đầu tư tại Nga với tổng vốn đăng ký 1,63 tỷ USD.

Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả giữa Việt Nam và Liên bang Nga. Hai bên đã hợp tác tốt và hiệu quả trong tìm kiếm, thăm dò dầu khí không chỉ ở thềm lục địa Việt Nam mà cả ở lãnh thổ Liên bang Nga với các dự án lớn. Ngoài liên doanh Vietsovpetro là lá cờ đầu trong hợp tác dầu khí, hai bên đã có thêm những liên doanh khác đang hoạt động tích cực ở cả hai nước.

Hợp tác giáo dục-đào tạo là điểm sáng trong quan hệ hai nước. Trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40.000 cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành. Hiện nay, Liên bang Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực. Từ năm 2019, Chính phủ Nga luôn dành cho Việt Nam khoảng 1.000 suất học bổng mỗi năm. Những năm gần đây, các cơ sở giáo dục đại học hai bên ngày càng chú trọng triển khai các chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học, trao đổi học thuật. Ngày càng nhiều các chương trình trao đổi sinh viên giữa hai nước cũng như các hội nghị, hội thảo thuộc các lĩnh vực khác nhau được tổ chức. Điều này chứng minh, không những Việt Nam mà Nga luôn xác định việc phát triển chất lượng giáo dục nguồn nhân lực là ưu tiên hàng đầu. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam đang nghiên cứu, học tập tại Nga.

Ngoài ra, các hoạt động giao lưu văn hóa cũng được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết và quan hệ hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và Nga. Hai bên tổ chức thường niên và luân phiên Những Ngày Văn hóa tại Việt Nam và Nga. Hai bên thống nhất triển khai hiệu quả hơn nữa Chương trình hợp tác văn hóa giai đoạn 2022-2024, tăng cường hợp tác trong lĩnh vực thể thao thành tích cao…

Hợp tác giữa các địa phương tiếp tục được duy trì và tăng cường thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác. Hai bên có khoảng 20 cặp quan hệ địa phương được thiết lập. Nhiều địa phương hai nước đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhau, đặc biệt giữa Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Moskva, Saint Peterburg.

Cộng đồng người Việt Nam tại Nga hiện có khoảng 60.000 người, luôn gắn bó và coi Nga là quê hương thứ hai của mình. Tại Liên bang Nga đã thành lập các tổ chức của người Việt như Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội doanh nghiệp, Hội Cựu chiến binh, Hội sinh viên tại Moskva, Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Khoa học Kỹ thuật, Hội Y Dược, Hội võ thuật, các Hội đồng hương… Cộng đồng người Việt Nam tại Nga có nhiều đóng góp cho đất nước và sở tại, góp phần củng cố quan hệ hữu nghị truyền thống giữa hai nước.

Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Lê Hoài Trung nhấn mạnh: "Chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống Vladimir Putin tới Việt Nam, theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, thể hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác, phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa của Việt Nam".