Come As You Are tới như một khám phá bất ngờ, khiến cho hãng đĩa hân hoan còn bản thân Nirvana lo lắng. Nhưng điều mà không ai có thể dự đoán trước là tiên báo nghiệt ngã của nó, trở thành nỗi ám ảnh của một thế hệ.

'Smells Like Teen Spirit' của Nirvana: Biểu tượng của vô nghĩa

Để gợi nhớ về cuối thập niên 1980, đầu thập niên 1990, giống như trong bộ phim "Captain Marvel", cần phải có nhạc Nirvana. Mái tóc vàng trẻ thơ, ánh mắt xanh thăm thẳm cùng giọng ca khàn xa vắng như đang ở một cõi mông lung của trưởng nhóm Kurt Cobain có thể coi là biểu tượng nghệ thuật của thời kỳ này.

Cùng với Smells Like Teen Spirit, Come As You Are là con át chủ lực làm rung chuyển nền âm nhạc thập niên 1990, đưa Nirvana lên thành tiếng nói đại diện của Thế hệ X (những người sinh ra trong giai đoạn 1964-1980).

Cuộc chơi thượng hạng

Khi Nirvana đã sẵn sàng làm album thứ hai vào đầu năm 1991, lại có một số chuyện làm ăn khiến họ mất tập trung và do đó, gián đoạn quá trình làm nhạc. Chuyện là, sau một thời gian ký hợp đồng với Sub Pop ở Seattle- hãng đĩa trước đó đã ra nhiều sản phẩm cho các nhóm địa phương như Soundgarden, Tad và Mudhoney-họ đã vỡ mộng với indie và đang tìm kiếm ngôi nhà mới.

Trong khi đó, Nirvana được quan tâm rất lớn sau khi loạt demo các ca khúc dự định cho album mới bị rò rỉ và chia sẻ giữa một vài hãng đĩa với nhau. Nhóm đã ghi âm những demo này vào tháng 4/1990 ở phòng thu Smart ở Madison, Wisconsin, quê nhà của nhà sản xuất Butch Vig - người được nhóm chọn do trước đó từng làm với ban nhạc noise rock Killdozer mà trưởng nhóm Kurt Cobain rất hâm mộ.

“Trông họ khá nhem nhuốc và cáu bẩn khi xuất hiện” - Vig nhớ lại lần đầu ông gặp Nirvana - “Họ lái xe tải Sub Pop tới, vừa đi diễn loạt show.Thế nên, khi tới phòng thu, họ cần đi tắm và ăn một bữa nóng sốt ngay và luôn”.

Kể từ lần đầu thu âm loạt giai điệu mới- bao gồm phiên bản sơ khai của các ca khúc sẽ nằm trong album huyền thoại Nevermind là Polly, Breed và Lithium - Nirvana đã có một số thay đổi cho phù hợp. Đầu tiên là sự ra đi của tay trống Chad Channing, người chơi trong các bản demo và nay được thay thế bởi Dave Grohl. Thứ hai là hãng đĩa của họ.

Giai điệu định hình âm nhạc một thời “Come As You Are”:

Nếu muốn rời hãng Sub Pop, Nirvana phải mua lại hợp đồng của họ. Lựa chọn duy nhất là phải tìm một hãng đĩa đủ lớn để có khả năng làm được điều đó. Dù ý tưởng này có phần giày vò Cobain, người quyết tâm theo đuổi punk rock, ký với một hãng đĩa lớn có nghĩa là họ sẽ tiếp cận được với lượng khán giả lớn hơn.

Trong các hãng lớn, Geffen Records gây chú ý với họ.Hãng còn đã đưa ra loạt tên các nhà sản xuất lớn có thể lèo lái album sắp tới. Dù vậy, Nirvana khăng khăng rằng nhà sản xuất Butch Vigvẫn là lựa chọn hàng đầu của họ. Nhóm và Vig đã làm việc ăn ý với nhau và quả thật, vào thời điểm bắt đầu các phiên thu âm vào tháng 5/1991, Vig đã quen thuộc với chất liệu và phương pháp của Nirvana.

“Khi làm Nevermind, tôi đã có ý tưởng về việc nó sẽ như thế nào” - Vig nói - “Tôi chỉ biết rằng mình phải sẵn sàng, và khi Kurt muốn bắt đầu cuộc chơi thượng hạng của anh ấy, chúng tôi phải đạt được hit”.

Nhưng Vig còn có một vai trò lịch sử khác: Vào phút cuối, Vig nhận được băng demo được thu lởm chởm từ một buổi tập của Nirvana và phát hiện ra một ca khúc bị nhóm gạt ra. Đó chính là Come As You Are sau này.

Là chính mình

Khi Nirvana gặp lại Vig - lần này là tại phòng thu Sound City ở Van Nuys, California - họ đã cày nhuần nhuyễn các tài liệu có trong tay, sẵn sàng thu âm chúng một cách xuất sắc. “Trước khi tới, họ đã luyện tập hàng ngày trong sáu tháng, gần như 10 tiếng mỗi ngày. Kurt, trái với thái độ phất phơ, muốn có hit. Cậu ấy muốn làm một album có âm thanh thật sự hay”- Vig nhớ về Kurt Cobain.

Come As You Are được xây dựng quanh đoạn guitar riff chất lượng thấp nhấp nhô(nhưng là đoạn guitar solo dài nhất của Cobain), với vọng âm từ tiếng bass của Krist Novoselic để tạo ra một hook thôi miên. “Chúng tôi muốn nó gần như là nhạc thiếu nhi” -tay trống Dave Grohl nói về các ca khúc của Nevermind - “Chúng tôi dự định làm nó đơn giản nhất hết mức có thể”.

Về mặt ca từ, Come As You Are- như hầu hết Nevermind - phản ánh khuynh hướng đối lập của Cobain với sự tương phản có chủ ý xuyên suốt. Các câu trong ca khúc thật sự trái ngược, thậm chí phản bác nhau trong một câu. Anh khẩn nài người nghe “tới như là chính mình” nhưng chấp nhận “như bạn đã từng”, vừa yêu cầu “từ từ” rồi lại phản bác ngay bằng câu giục “nhanh lên”, dù cuối cùng “lựa chọn là của bạn”. Những câu chuyện xiên xẹo nhưng chơi chữ hấp dẫn.

Có giả thuyết cho rằng ca khúc là ám chỉ heroin - thứ Cobain sử dụng từ vài năm trước. Giúp xoa dịu những cơn đau bệnh tật không thể chịu nổi, nó giống như “một người bạn”, nhưng những đặc tính gây nghiện và hủy hoại khiến nó trở thành “kẻ thù truyền kiếp”.Trong khi đó, lời chỉ dẫn “ngâm trong thuốc tẩy”, có thể có cùng nguồn gốc như tựa đề album ra mắt Bleach (1989) của họ là từ một chiến dịch nâng cao nhận thức về HIV hồi thập niên 1980 ở Seattle. Trong đó, khuyến khích các con nghiện tẩy kim tiêm sau khi sử dụng để đảm bảo không lây truyền bệnh.

Vượt qua hình thức gồ ghề và những dự đoán, Come As You Are rõ ràng là về sự thấu cảm và đề cao tính nguyên bản thật sự. Thật vậy, như Cobain nói, nó là “về mọi người, và những gì họ mong đợi sẽ hành động”. Cobain cảm thấy thoải mái trước sự hiện diện của người lạ, với điều kiện là họ sống thật với bản thân họ. Câu “Tôi không có súng” là lời trấn an rằng sự khinh thị của anh là dành cho xã hội đang thúc đẩy sự đồng hóa chứ không phải nhằm vào cá nhân, rằng trong thế giới đổ vỡ này, vẫn luôn có chỗ cho mọi người.

• 'Smells Like Teen Spirit' của Nirvana: Biểu tượng của vô nghĩa
• 'Nevermind' của Nirvana đã thay đổi nền văn hóa đại chúng
• 20 năm phát hành album 'In Utero': Nirvana vẫn là nguồn cảm hứng lớn

“Tôi nghĩ ca khúc là về sự chấp nhận, và về những kẻ lạc loài” - Butch Vig nói - “Bạn thật ngầu dù bạn có bung bét thế nào. Come As You Are là lời ngợi ca để chấp nhận ai đó đúng như họ vốn là”.

Lãnh đạo hãng đĩa đánh giá cao Come As You Are, thấy ca khúc là đĩa đơn hiệu quả nhất để nâng tầm ban nhạc lên trên vị thế sùng bái trong một nhóm nhỏ khán giả mà họ có cho tới nay. Vậy nên, Come As You Are được lên kế hoạch thành đĩa đơn thứ hai của Nevermind sau Smells Like Teen Spirit- mà họ vốn chỉ định coi như màn dạo đầu trước bữa tiệc chính. Không ai đoán trước được Smells Like Teen Spirit lại trở thành hiện tượng khổng lồ, khiến toàn cầu bỗng phát cuồng bởi Nirvana. Và do đó, khi Come As You Are thật sự ra mắt, lại càng có thêm nhiều kỳ vọng vào nó.

Được phát hành vào tháng 3/1992, Come As You Are có thể không thành công ngoạn mục như người tiền nhiệm của nó nhưng vẫn lọt Top 10 quốc tế và củng cố danh tiếng của Nirvana như là ban nhạc rock quan trọng nhất thời của họ. Ca khúc được Rolling Stone bình chọn vào danh sách 500 Ca khúc vĩ đại nhất mọi thời đại.

Thư Vĩ (Tổng hợp)