Từ 13/7, thông qua nghiệp đoàn đại diện, hơn 150 ngàn diễn viên Hollywood đã tổ chức đình công để "chung bước" cùng với các nhà biên kịch - vốn đã làm điều này từ hồi tháng 5. Và lần đầu tiên trong hơn 60 năm qua, Hollywood đứng trước nguy cơ đóng cửa toàn ngành.

Điều gì đã khơi ngòi cho cuộc đình công này? Nó sẽ ảnh hưởng thế nào tới các chương trình/bộ phim? Và các khả năng có thể xảy ra là gì?

Thực trạng

Tiền lương đang là vấn đề gây ra đình công ở hầu hết các ngành nghề trên thế giới, và trường hợp này cũng vậy. Sự gia tăng của các dịch vụ phát trực tuyến và những thách thức sau đại dịch đã gây áp lực lên các hãng phim. Nhiều nơi đang phải đối mặt với thách thức tài chính. Trong khi đó, các diễn viên và biên kịch lại mong muốn được hưởng mức lương cao hơn - và đặc biệt là có các biện pháp bảo vệ mới trong môi trường làm việc đang thay đổi chóng mặt.

Cả diễn viên và biên kịch đều yêu cầu tăng khoản tiền dư (một dạng tiền bản quyền) từ các dịch vụ trực tuyến. Các serie trực tuyến thường có ít tập hơn nhiều so với serie truyền hình. Trước đây, nếu 1 serie truyền hình thành công, diễn viên và biên kịch đều có thể mong chờ một khoản tiền dư thường xuyên, nhưng dịch vụ trực tuyến đã thay đổi hệ thống theo cách gây hại cho họ. Cả 2 nhóm cũng muốn có những rào cản tích cực xung quanh việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để duy trì việc làm của mình.

Trong một tuyên bố mới đây, Chủ tịch Nghiệp đoàn Diễn viên Màn ảnh (SAG-AFTRA), bà Fran Drescher lưu ý rằng "toàn bộ mô hình kinh doanh đã thay đổi". "Đây là một khoảnh khắc lịch sử - khoảnh khắc của sự thật. Sẽ tới lúc mọi người phải nói: Không, chúng tôi sẽ không nhận việc này nữa"- bà nói.

Còn từ phía mình, Liên minh các nhà sản xuất phim và truyền hình - đại diện cho các xưởng phim và nhà phát hành trực tuyến lớn - cho biết họ đã đưa ra "mức tăng lương và tiền dư lịch sử", cũng như tăng giới hạn đối với các khoản về lương hưu và y tế. Ngoài ra, họ cũng đưa ra các bước bảo vệ khi thử vai, một đề xuất "đột phá" về trí tuệ nhân tạo và những lợi ích khác.

Các hãng phim Hollywood cũng nhấn mạnh rằng tất cả những thay đổi trong ngành cũng không dễ dàng gì với họ. Khi khán giả chậm chạp quay lại rạp chiếu phim còn người xem ở nhà chuyển từ truyền hình cáp sang dịch vụ trực tuyến, rất nhiều hãng phim đã bị giảm mạnh giá cổ phiếu và thu hẹp tỷ suất lợi nhuận. Một số công ty đã phải sa thải nhân viên hoặc/và ngừng các dự án.

Với cuộc đình công này, hiện tại, khán giả sẽ không nhận thấy nhiều sự thay đổi đối với các chương trình, bộ phim yêu thích - khi phần lớn các dự án này đều đã quay xong. Các dự án đã hoàn thành hoặc đang trong quá trình sản xuất hậu kỳ vẫn có thể đúng tiến độ, vì phần việc còn lại thường không liên quan tới các diễn viên và biên kịch.

Tuy nhiên, nếu đình công kéo dài, tác động sẽ thấy rất rõ. Trên thực tế, các chương trình đêm khuya đang phải chiếu lại tập cũ do các biên kịch đình công, còn phần lớn các dự án điện ảnh và truyền hình dở dang đã phải đóng cửa hoặc tạm dừng sản xuất. Những chương trình lớn như Yellowjackets, Severance và Stranger Things đã tạm dừng hoạt động ngay khi cuộc đình công của các biên kịch bắt đầu và chưa rõ mùa tới có bị trì hoãn không. Trước đó, Disney từng có một số thay đổi trong lịch ra rạp vào tháng 6, liên quan tới vụ đình công.

Một thống kê cho biết: Trong 2 tuần đầu tháng 7, không có kịch bản truyền hình nào xin cấp phép ở quận Los Angeles. Ngoại trừ một vài trường hợp đặc biệt, việc tiến hành sản xuất phim hoặc chương trình truyền hình mới là điều bất khả.

Tương lai

Hiện tại, khó có thể biết khi nào đình công sẽ kết thúc. Các biên kịch đã đình công hơn 70 ngày nay và hiệp hội của họ, Hiệp hội Biên kịch Mỹ, vẫn chưa quay lại thương lượng với các xưởng phim.

Ít nhất, trong tương lai gần, khó có thể hy vọng các diễn viên phim bom tấn đang/sắp ra rạp quảng bá phim. Trong thời gian đình công, các thành viên của nghiệp đoàn bị cấm tham gia vào các hoạt động quảng bá được yêu cầu trong hợp đồng của họ - bao gồm các chuyến lưu diễn, xuất hiện, phỏng vấn, hội đàm, triển lãm dành cho người hâm mộ, lễ hội, hội thảo, khởi chiếu, công chiếu, các chương trình trao giải, tiệc chiêu đãi, xuất hiện trên podcast hay các phương tiện truyền thông khác.

Đây cũng có thể là tin rất xấu cho những liên hoan phim sắp tới như Venice và Toronto. Mới đây, buổi ra mắt Oppenheimer ở New York, dự kiến vào ngày thứ Hai, đã bị hủy chương trình thảm đỏ. Giải Emmy lần thứ 75, mới công bố đề cử, cũng rơi vào cảnh lao đao. Các nhà tổ chức đã thảo luận về việc hoãn buổi lễ hôm 18/9 để dời tới vài tháng sau.

Trong tương lai xa, hoặc các thỏa thuận sẽ đạt được, hoặc khả năng tồi tệ nhất là việc trí thông minh nhân tạo (AI) sẽ được dùng để thay thế cả biên kịch và diễn viên. Đó là một khả năng được đặt ra,  như bà Drescher nói: "Trí tuệ nhân tạo tạo  mối đe dọa hiện hữu đối với các ngành nghề sáng tạo. Và tất cả các diễn viên và người biểu diễn đều xứng đáng với hợp đồng bảo vệ họ khỏi bị lợi dụng danh tính và tài năng mà không có sự đồng ý hoặc trả công".

Trong những năm gần đây, nếu xem các bộ phim hành động Hollywood, chúng ta vẫn gặp các anh hùng gặp nhiều rắc rối, sa lưới tình, suýt bị giết… nhưng vẫn giải cứu thế giới vào giây cuối. Không ngạc nhiên nếu AI có thể viết một kịch bản phong phú hơn khi có cơ hội tiếp cận vô vàn các văn bản, từ cổ chí kim. Do đó, theo yêu cầu của Hiệp hội Biên kịch Mỹ: "AI không thể viết hay viết lại các tài liệu văn chương; không được sử dụng các tài liệu nguồn và các tác phẩm được bảo đảm bởi các hợp đồng của hiệp hội không được phép dùng để huấn luyện AI".

Các Chatbot (phần mềm sử dụng AI để tương tác với con người) như ChatGPT, có thể tái tạo thuyết phục ngôn ngữ của con người, đã trở nên phổ biến từ năm ngoái. Tuy nhiên, rõ ràng chúng có những sai sót: Các bot thường hiểu sai những sự kiện cơ bản khi được yêu cầu viết các tác phẩm sáng tạo.

Phía các diễn viên cũng có thể bị ảnh hưởng lớn. Theo trưởng đoàn đàm phán của SAG-AFTRA, Duncan Crabtree-Ireland, các hãng phim từng "đề xuất những diễn viên quần chúng của chúng tôi có thể được quét hình ảnh, nhận khoản tiền công 1 ngày. Các công ty có quyền sở hữu bản quét, hình ảnh, hình ảnh tương tự của họ và dùng mãi mãi trong bất kỳ dự án nào họ muốn, không cần sự đồng ý và không phải bồi thường".

Ngược lại, phía Liên minh Các nhà sản xuất phim và truyền hình cho biết đề xuất của họ "chỉ cho phép một công ty sử dụng bản sao kỹ thuật số của một diễn viên quần chúng trong phim điện ảnh mà diễn viên quần chúng được thuê. Bất cứ việc sử dụng nào khác cần có sự đồng ý và thương lượng của diễn viên quần chúng mới được sử dụng với mức thanh toán tối thiểu".

Trong khi đó, Hiệp hội Đạo diễn Mỹ (DAG) đã công bố một thỏa thuận dự kiến với các xưởng phim về một số biện pháp bảo vệ khỏi AI trong hợp đồng. Alex Winter, nhà làm phim từng đạo diễn một số phim tài liệu về sự nguy hiểm của công nghệ và cũng là thành viên của cả 3 hiệp hộibiên kịch, diễn viên và đạo diễn, cảnh cáo:"Nếu chúng ta cho họ một chút khoảng trống trong cánh cửa, họ sẽ bước vào ngay. Chúng ta không biết những công nghệ này sẽ hoạt động thế nào".