Ô tô, một thành tựu của công nghệ phương Tây đến nước ta, một thuộc địa của Pháp, từ bao giờ? Nó được sử dụng làm gì? Và từ khi nào ô tô được đưa vào dịch vụ chuyên chở khách hàng dưới nhiều phương thức khác nhau (bus theo tuyến, taxi theo chuyến…). Đến nay, chưa đủ dữ kiện để trả lời câu hỏi tổng thể đó và hiện nay có nhiều cách lý giải khác nhau.

Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 36): Vị hoàng đế suốt đời phụng sự Tổ quốc như vương hiệu của mình

Ba vị hoàng đế của triều Nguyễn được lịch sử vinh danh như những nhà yêu nước lớn của dân tộc đều lên ngôi trong hoàn cảnh nước đã mất chủ quyền về tay thực dân Pháp.

Xem chuyên đề "Ảnh = Ký ức = Lịch sử" TẠI ĐÂY

Nhưng có điều tương đối chắc chắn là, ngoài những nhu cầu quân sự, ô tô có mặt ở thuộc địa trước tiên để thực hiện nhu cầu của ngành bưu chính: chuyển thư từ, công văn, bưu phẩm theo đường bộ, hạ tầng không ngừng được cải thiện cùng với công cuộc khai thác thuộc địa. Các chuyến xe thư kết nối các địa phương (ban đầu và trước hết ở Nam kỳ) và hoạt động theo định kỳ của ngành bưu chính cũng mở ra một dịch vụ mới là vận chuyển hành khách…

Văn bản sớm nhất chúng tôi sưu tập được là một nghị định ký ngày 23/9/1885 của Thống đốc Nam kỳ về việc cho phép hoạt động tuyến “xe đò” đầu tiên trên tuyến đường Sài Gòn - Tràng Bảng, Tây Ninh. Tiếp đó là văn bản ngày 11/10/1888 buộc các chủ xe phải niêm yết bằng quốc ngữ trên phương tiện tên tuyến đường hoạt động và giá cước…

Chưa đưa ra được một bức tranh tổng thể về hoạt động đường bộ bằng phương tiện ô tô ở nước ta, nhưng có thể quan sát đuợc từng mảng. Một bộ bưu ảnh gồm 7 tấm, được chủ nhân ghi chú ở mặt sau như để thông tin cho người nhận thiếp đã cho biết đây là những tấm ảnh ghi lại sự kiện khai trương chuyến xe chở khách được xác định là “đầu tiên ở Bắc kỳ”. Đó là tuyến xe chạy từ đường Paul Bert (nay là đường Điện Biên Phủ) và điểm đến là Đồ Sơn, một danh thắng đang được khai thác như một bãi biển du lịch tại Hải Phòng.

• Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 36): Vị hoàng đế suốt đời phụng sự Tổ quốc như vương hiệu của mình
• Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 35): Từng có 'Một con người Mới'
• Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 34): Những bức ảnh chụp kỳ thi Hương, 1897

Lời thuyết minh cho biết trên đường từ trung tâm thành phố Hải Phòng ra Đồ Sơn dài khoảng hơn 20 km vẫn có một đoạn (ở Lạch Tray) phải đi phà, vì chưa có cầu. Và tại Hải Phòng đã có một cơ sở “dịch vụ ô tô” (Service automobile A. Bertrand). Lời chú viết trên bưu ảnh cũng cho biết Bertrand là người sở hữu loại ô tô có bánh cao su đầu tiên ở xứ này và khẳng định đây là sự kiện “Ce premier car automobile qui circula au Tonkin” (Chiếc ô tô vận tải hành khách đầu tiên lăn bánh ở Bắc kỳ).

Chỉ có điều đáng tiếc, thời điểm diễn ra sự kiện này (essai officiel) chỉ được xác định là tháng 7/1906 (Juiilet 1906), mà không có ngày. Chi tiết này có thể bổ khuyết bằng việc đọc lại một trong những tờ báo lớn và nổi tiếng ở Đông Dương đầu thế kỷ XX là tờ Le Courrier d’Haiphong, điều mà chúng tôi chưa làm được! Hy vọng một ngày gần đây…

  QXN