Văn hóa tuần này: thảo luận về Chữ Quốc ngữ và 'Tinh túy xứ An Nam'

Xem nghe thấy đọc tuần này có 2 cuộc tọa đàm đáng chú ý, đó là “Tinh túy xứ An Nam” (24/9) và “Sự hình thành và những ý tưởng cải cách chữ quốc ngữ” (28/9), cả 2 đều diễn ra tại L’Espace, Hà Nội.
23/09/2019 07:28

(Thethaovanhoa.vn) - Xem nghe thấy đọc tuần này có 2 cuộc tọa đàm đáng chú ý, đó là “Tinh túy xứ An Nam” (24/9) và “Sự hình thành và những ý tưởng cải cách chữ quốc ngữ” (28/9), cả 2 đều diễn ra tại L’Espace, Hà Nội.

Nên mở rộng "Ngày chữ Quốc ngữ" thành "Ngày ngôn ngữ dân tộc"

Nên mở rộng "Ngày chữ Quốc ngữ" thành "Ngày ngôn ngữ dân tộc"

Từ đề xuất của nhà nghiên cứu Nguyễn Lân Bình, ý tưởng thành lập ngày Chữ Quốc ngữ Việt Nam đang được Bộ VH,TT&DL cân nhắc và giao cho các cơ quan chức năng cùng thảo luận.

1. Kể từ thế kỷ 17, khi những nhà truyền giáo và các thương nhân Pháp tìm tới Việt Nam, sự giao thoa văn hóa Pháp - Việt đã được bắt đầu và kéo dài trong suốt nhiều thế kỷ sau đó, với những chi phối đặc biệt từ lịch sử. Và, một cách tất yếu, những ghi chép, nghiên cứu của người Pháp về văn hóa, lịch sử Việt Nam trong quá khứ cũng luôn là một nguồn tư liệu quan trọng, được tham chiếu và khai thác cho tới naytheo tinh thần “gạn đục khơi trong.”

Bởi, bên cạnh giá trị về tư liệu, những công trình thuộc dạng này cũng thường xuyên cho thấy một góc nhìn đặc biệt - và không phải là không có sự tôn trọng khách quan - của những con người đến từ văn hóa phương Tây, với con mắt thiên về lý tính đối với nền văn hóa của dân tộc Việt ở Phương Đông.

Trong bối cảnh ấy, Tinh túy xứ An Nam là cuộc tọa đàm được Trung tâm văn hóa Pháp (L’Espace) tại Hà Nội tổ chức vào tối 24/9 tại 24 Tràng Tiền (Hà Nội) với nội dung xoay quanh 3 cuốn sách Tâm lý người An Nam của Paul Giran, Nghệ thuật xứ An Nam của Henri Gourdon và Bắc Kỳ tạp lục của Henri M.Souvignet.

Chú thích ảnh
Nghệ thuật xứ An Nam - một trong 3 nội dung tại tọa đàm

Trong số này, Tâm lý người An Nam đã vẽ nên một bức tranh sinh động và tỉ mỉ về xã hội Việt Nam cách đây hơn một thế kỷ. Không chỉ là một nguồn tư liệu khảo cứu phong phú trên cơ sở nghiên cứu về nhân chủng học, công trình còn là một phép so sánh thú vị về những giá trị và quan niệm khác nhau giữa hai nền văn minh Đông - Tây trên nhiều bình diện.

Bắc Kỳ tạp lục đưa ra một cái nhìn tổng thể, bao quát về các tập tục và thiết chế của người Việt vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, đặc biệt là các nét tiêu biểu trong đời sống ở Bắc Kỳ. Đây có thể coi là một chiếc chìa khóa giúp người Pháp len lỏi vào các ngóc ngách trong đời sống tinh thần của người Việt Nam, bằng cách lĩnh hội và thẩm thấu nhanh chóng những tập tục của họ trên mọi lĩnh vực như: ngôn ngữ, giáo dục, văn hóa, lịch sử, tôn giáo tín ngưỡng… trong thời kỳ ấy.

Còn Nghệ thuật xứ An Nam của Henri Gourdon (Tổng giám đốc đầu tiên của Nha Học chính Đông Dương) được in năm 1933, cung cấp ra cái nhìn toàn cảnh về nguồn gốc và các xu hướng phát triển của nghệ thuật tại xứ An Nam, kèm theo 16 bức ảnh tư liệu quan trọng.

Bỏ qua những hạn chế khó tránh do cách nhìn của người phương Tây vào thời kỳ đó, tìm hiểu câu chuyện sau những cuốn sách ấy, một cách tự nhiên, chúng ta sẽ thấy nỗ lực hiểu người Việt, hiểu văn hóa bản địa Việt Nam với những ghi chép cụ thể, sinh động, thú vị của người Pháp từ cách đây hơn một thế kỷ.

2. Vào lúc 17h ngày 28/9/2019, tại L’Espace (Hà Nội) sẽ diễn ra buổi tọa đàm “Sự hình thành và những ý tưởng cải cách chữ quốc ngữ”, với sự tham gia của TS ngữ học Phạm Thị Kiều Ly, GS-TS ngữ học Nguyễn Văn Hiệp, PGS-TS ngữ học Hoàng Dũng.

Trong Khải Định chính yếu (quyển 17), ghi lại lời vua Khải Định: “Trẫm nghĩ rằng quy chế cựu học đã không còn đáp ứng được điều mong muốn, trong khi con đường tương lai của tân học đang thênh thang mở rộng trước mặt”. Chính vì vậy mà ngày 16/5/1919 (nhằm 17/4 Âm lịch), kỳ thi đình - cũng là kỳ thi theo lối cựu học cuối cùng - diễn ra trong cung vua. Đây cũng là cột mốc ghi dấu sự thay thế của chữ quốc ngữ với chữ Nho, để trở thành văn tự chính thức. Về mặt hành chính, như vậy chữ quốc ngữ có lịch sử 100 năm liên tục.

Chú thích ảnh
Poster của tọa đàm

Tại cuộc thảo luận, Hoàng Dũng sẽ nói về những đóng góp ngữ học và văn hóa từ các công trình của Dòng Tên như Từ điển Việt-Bồ-La (1651) của Alexandre de Rhodes, Sách sổ sang chép các việc (1822) của Philiphê Bỉnh. Hai cuốn này là hai góc nhìn khác nhau, một đi từ châu Âu đến Việt Nam, một đi ngược lại.

Phạm Thị Kiều Ly là một chuyên gia về lịch sử ngữ pháp hóa tiếng Việt giai đoạn 1615-1919. Cô sẽ trình bày về quá trình La-tinh hóa tiếng Việt, từ khi các thừa sai Dòng Tên đặt chân đến Đàng Trong (1615) đến lúc Alexandre de Rhodes xuất bản Từ điển Việt-Bồ-La (1651). Quá trình tiếp xúc, ghi âm, ghi thanh điệu, tạo con chữ, tạo từ… nói chung những viên gạch nền tảng làm nên chữ quốc ngữ.

Nguyễn Văn Hiệp trình bày về các dự án muốn cải cách chữ quốc ngữ từ đầu thế kỷ 19 đến nay. Quan điểm của giáo sư này là thật vô lý nếu chỉ phán xét chữ viết theo chức năng ghi âm, để từ đó phải làm các cải tiến, cải cách này kia, trong khi việc xây dựng chuẩn chính tả thì bỏ ngỏ. Qua đúc kết của mình, GS Nguyễn Văn Hiệp chỉ ra chẳng có dự án cải cách chữ quốc ngữ nào được thực hiện.

Như Hà - Anh Bảo

Tin cùng chuyên mục

Nhà văn Mộc An: Viết cho thiếu nhi là viết cho tuổi thơ mình

Nhà văn Mộc An: Viết cho thiếu nhi là viết cho tuổi thơ mình

Mới đây, bộ đôi truyện dài "Nếu một ngày chúng tớ biến mất", "Nhạc sĩ đường phố" của chị lại được vinh danh với giải B, Giải thưởng Sách quốc gia 2024. Thể thao và Văn hóa đã gặp lại và có cuộc trò chuyện với chị.

Góc nhìn 365: Một tương lai dừng lại để nối những tương lai

Góc nhìn 365: Một tương lai dừng lại để nối những tương lai

Bức ảnh các bác sĩ đang đứng xung quanh bàn phẫu thuật, thành kính chắp tay cúi đầu, đang được lan truyền khắp nơi trong những ngày qua.

Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

"Khai vấn trong từng hơi thở" là cuốn sách thứ hai của tác giả Ruby Nguyen, do Nhà xuất bản Hà Nội và Thái Hà Books ấn hành.

"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

Đài PT-TH Hà Nội tổ chức chương trình nghệ thuật chính luận đặc biệt mang tên "Khúc quân hành vang mãi non sông" vào 22/12 tại sân Đoan Môn, khu Bảo tồn Di sản Hoàng thành - Thăng Long.

Nhà văn Phương Trinh: "Đưa những điều gan ruột vào trang viết"

Nhà văn Phương Trinh: "Đưa những điều gan ruột vào trang viết"

"Biến mất" khá lâu trong làng văn, mới đây, nhà văn Phương Trinh - cây bút có dấu ấn trong văn học thiếu nhi - xuất hiện trở lại trong những sách "Bài tập thực hành tiếng Việt", lớp 4 và 5 (NXB Giáo dục).

Chữ và nghĩa: Đường chim bay

Chữ và nghĩa: Đường chim bay

"Đường chim bay" là một danh từ đã có trong một số cuốn từ điển tiếng Việt. "Từ điển tiếng Việt" (Hoàng Phê chủ biên, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020) định nghĩa là "đường thẳng, là khoảng cách ngắn nhất giữa 2 điểm xa nhau".

Đầu tư 170 tỷ đồng trùng tu di tích Hiền Lương-Bến Hải và Thành cổ Quảng Trị

Đầu tư 170 tỷ đồng trùng tu di tích Hiền Lương-Bến Hải và Thành cổ Quảng Trị

UBND tỉnh Quảng Trị đã quyết định phê duyệt Dự án “Công viên Thống nhất tại khu di tích quốc gia đặc biệt đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải” và Dự án “Khu di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu, bảo vệ Thành cổ Quảng Trị".

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị tổng kết năm 2024, triển khai nhiệm vụ ngành VH,TT&DL năm 2025

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị tổng kết năm 2024, triển khai nhiệm vụ ngành VH,TT&DL năm 2025

Hội nghị trực tiếp kết hợp trực tuyến tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2025 của ngành văn hóa, thể thao và du lịch kết nối trực tuyến với 772 điểm cầu trên toàn quốc.

Tin mới nhất

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Lần đầu tiên tại Hà Nội, một không gian với bối cảnh là một khu phố cổ Hà Nội với các toa tàu điện, các cửa hàng bách hóa… gợi nhớ cho người dân Thủ đô và du khách về ký ức của "thời bao cấp", một trong những thời kỳ đặc biệt của đất nước.

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Hà Nội với sự lung linh của ánh đèn và hơi thở lịch sử qua từng góc phố, là một mô hình độc đáo, giúp du khách khám phá một Hà Nội rất khác - một Hà Nội quyến rũ, đậm chất thơ và sâu lắng.

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Những nơi này đều có nhiều truyền thuyết bí ẩn xoay quanh và được cho là có thể dẫn lối cho người trần sang thế giới bên kia.

TP.HCM được Giải thưởng Du lịch thế giới chọn làm nơi trao giải

TP.HCM được Giải thưởng Du lịch thế giới chọn làm nơi trao giải

World Travel Awards chọn TP.HCM là địa điểm tổ chức Lễ trao giải thưởng khu vực châu Á và châu Đại Dương năm 2022.

The Bubble Tea Factory: Bảo tàng trà sữa độc nhất vô nhị của đảo quốc Singapore

The Bubble Tea Factory: Bảo tàng trà sữa độc nhất vô nhị của đảo quốc Singapore

Đảo quốc sư tử Singapore hiện đang thu hút với địa điểm dành cho các tín đồ của trà sữa và những viên trân châu ngọt ngào, cũng như những ai ưa khám phá. Đó là bảo tàng trà sữa trân châu đầu tiên tại Đông Nam Á

Cầu cảng đẹp như Hawai ở Hải Tiến khiến giới trẻ mê mệt, đã đến là phải check-in

Cầu cảng đẹp như Hawai ở Hải Tiến khiến giới trẻ mê mệt, đã đến là phải check-in

Với vẻ đẹp hoang sơ của biển cùng kiến trúc độc đáo, cầu cảng Hải Tiến thuộc Khu du lịch Hải Tiến (Hoằng Hóa) hiện đang là điểm check-in khiến giới trẻ mê mệt.

Lái xe ô tô du Xuân và những lưu ý không thể bỏ qua

Lái xe ô tô du Xuân và những lưu ý không thể bỏ qua

Những chuyến du xuân vui và hoàn hảo ai cũng mong muốn, tuy nhiên nó sẽ mất hứng và không trọn vẹn khi gặp những phiền toái đột xuất xảy ra trên đường.

Những lễ hội khó lòng bỏ qua đầu Xuân Kỷ Hợi

Những lễ hội khó lòng bỏ qua đầu Xuân Kỷ Hợi

Đến hẹn lại lên. Tháng Giêng âm lịch hàng năm là tháng của rất, rất nhiều các lễ hội ở Việt Nam trong đó có những lễ hội đáng chú ý, thu hút mối quan tâm của đông đảo dân chúng cũng như du khách gần xa.

Những địa danh Tây Bắc nhất định phải phượt đầu năm

Những địa danh Tây Bắc nhất định phải phượt đầu năm

Từ nhiều năm nay, với đặc thù về cảnh quan trong dịp Tết, Tây Bắc luôn là điểm hẹn lý tưởng để các phượt thủ tìm đến

Đến Chiang Mai, trải nghiệm một Thái Lan thật khác

Đến Chiang Mai, trải nghiệm một Thái Lan thật khác

Đến Thái Lan, nếu đã quá quen với Bangkok và Pattaya náo nhiệt phố thị, Phuket với những bãi biển cát trắng trải dài, thì Chiang Mai sẽ cho du khách một trải nghiệm khác biệt.