Dù là những loại thuốc quen thuộc, có thể mua ở bất cứ đâu trên thị trường nhưng chỉ cần dùng sai liều lượng cũng có thể dẫn tới hậu quả nguy hiểm.

Ông bà ta có câu "Thuốc ba phần độc, 1 phần chữa bệnh". Mặc dù câu nói trên chỉ mang tính chất tương đối nhưng trên thực tế không phải loại thuốc nào cũng tốt cho sức khỏe người sử dụng. Hầu hết tất cả các loại thuốc hiện nay đều có những tác dụng phụ nhất định, tuy nhiên so với hiệu quả điều trị thì những tác dụng phụ này chúng ta phải chấp nhận chúng.

Bên cạnh đó, nguyên nhân uống thuốc gây tử vong chủ yếu do sử dụng quá liều. Tình trạng này không hiếm gặp thậm chí ngày càng có chiều hướng gia tăng.

Theo NCHS ( Trung tâm thống kê y tế quốc gia của Mỹ) tỷ lệ tử vong do sử dụng thuốc quá liều tăng từ 6.1/100.000 dân đến 19.8/100.000 dân trong vòng 17 năm.

Phải khẳng định rằng, không phải loại thuốc nào uống nhiều cũng có thể gây tử vong. Có những loại thuốc khi uống quá liều người sử dụng chỉ gặp một vài vấn đề như nôn mửa, đau bụng, hôn mê hay ngộ độc. Tuy nhiên, có những nhóm thuốc khi sử dụng quá liều sẽ gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Hơn nữa, những loại thuốc uống quá liều gây tử vong có thể là những loại thuốc rất quen thuộc và thường được sử dụng. Điều này khiến người dùng lơ là và vô tình dùng quá liều gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Những nhóm thuốc uống quá liều gây tử vong

Dưới đây là những loại thuốc uống nhiều gây tử vong theo NCHS ( Trung tâm thống kê y tế quốc gia của Mỹ):

- Cocain: Đây là một chất kích thích mạnh đến hệ thần kinh, là loại thuốc gây nghiện cao bị cấm tại nhiều quốc gia trên thế giới. Đây cũng là loại thuốc gây tử vong khi sử dụng quá liều.

- Các loại thuốc kích thích tâm thần: Bao gồm các loại thuốc bất hợp pháp như thuốc lắc, methamphetamine hay các loại thuốc hợp pháp điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý hoặc trầm cảm.

- Các loại thuốc nhóm opioid: Thuộc nhóm thuốc giảm đau, tuy nhiên nếu người bệnh lạm dụng khiến phụ thuộc hay nghiện thuốc. Thậm chí là tử vong nếu sử dụng quá liều.

- Benzodiazepine: Thuộc nhóm thuốc an thần nhưng đây cũng là loại thuốc sử dụng nhiều có thể gây tử vong.

Một số loại thuốc quen thuộc gây tử vong nếu uống quá liều

Oresol

Oresol là dung dịch bù nước đã quá thân thuộc với mọi người. Oresol rất hiệu quả cho trẻ trong trường hợp bị tiêu chảy, sốt cao. Nếu pha theo đúng quy định, oresol sẽ có tác dụng bù lượng nước, muối, đường đã mất.

Tuy nhiên nếu không được pha đúng liều lượng thì oresol có thể gây rối loạn nước và điện giải, tình trạng tiêu chảy càng nặng hơn, thậm chí trẻ có thể tử vong.

Điển hình như mới đây nhất, Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc tiếp nhận một bé trai 15 tháng tuổi tử vong vì dùng dung dịch này. Trước khi vào viện cứ 30 phút bé lại đi tiêu chảy 1 lần, do đó gia đình đã cho con uống oresol để bù nước. Sau đó, bé trai bắt đầu xuất hiện nhiều dấu hiệu bất thường và được gia đình đưa đi cấp cứu.

Tại Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc, bác sĩ đã kiểm tra và phát hiện bé đã được cho uống một lượng oresol quá đậm đặc, không đúng tỷ lệ khuyến cáo. Dù được ê kíp bác sĩ cấp cứu hồi sức tích cực, tuy nhiên não của trẻ bị tổn thương nghiêm trọng và không thể hồi phục. Bé trai 15 tháng qua đời sau khi được đưa về nhà.

Qua đó, các bác sĩ cảnh báo nếu trẻ uống oresol với nồng độ quá đặc sẽ khiến hàm lượng muối trong máu tăng lên, gây tình trạng ưu trương, tạo nên áp lực thẩm thấu trong máu cao hơn bình thường. Tình trạng này kéo dài có thể gây biến chứng teo não, nếu không cấp cứu kịp thời, trẻ rất dễ tử vong. Ngược lại, những trường hợp pha oresol quá loãng sẽ làm giảm hiệu quả bù nước cũng như điện giải của oresol.

Cách uống oresol an toàn cho trẻ được bác sĩ khuyến cáo như sau:

- Mỗi gói oresol được định liều để pha với đúng tỉ lệ nước, có ghi cụ thể tại phần hướng dẫn sử dụng. Vì thế, bạn nên sử dụng các bình có chia vạch để xác định chính xác lượng nước cần để pha chứ không nên áng chừng.

- Mỗi lần, bạn cần pha nguyên một gói cho dù có thể không dùng hết. Nếu chia nhỏ gói thuốc để pha từng ít một, không bảo đảm là lượng nước cần thiết là đủ để sử dụng.

- Nên dùng nước đun sôi để nguội, chứ không dùng nước ấm hay nước lạnh để pha dung dịch oresol.

- Tránh dùng nước khoáng hoặc các loại nước khác vì trong các dung dịch này đã có các ion kim loại, sẽ làm công thức điện giải trong nước oresol bị mất cân bằng.

- Trước khi cho trẻ uống, mẹ phải khuấy cho bột thuốc tan hẳn. Dung dịch đã pha nếu không dùng hết trong 24 giờ thì bỏ đi, thay gói mới, tuyệt đối không sử dụng lại.

- Cha mẹ nên cho bé uống từ từ từng ít một, liều lượng do bác sĩ quy định theo lứa tuổi và tình trạng bệnh. Không nên ép uống nhiều một lúc vì bé sẽ dễ bị nôn.

- Bản thân dung dịch oresol đã có muối, đường nên các mẹ không nên cho thêm bất cứ thành phần đường hay các vị khác tạo mùi khác.

Paracetamol

Thuốc paracetamol hay acetaminophen là một loại thuốc được bán khá thông dụng trên thị trường, chủ yếu dưới dạng viên nén hay viên sủi, với nhiều tên thương mại khác nhau như panadol, efferalgan, acemol, tylenol, hapacol... Thuốc paracetamol là chất chuyển hóa có hoạt tính của phenacetin, là thuốc giảm đau, hạ sốt hữu hiệu có thể thay thế aspirin. Thuốc có hiệu quả nhất là làm giảm đau cường độ thấp có nguồn gốc không phải nội tạng.

Ngoài ra, thuốc paracetamol thường được dùng để giảm thân nhiệt ở người bệnh sốt, khi sốt có thể có hại hoặc khi hạ sốt, người bệnh sẽ dễ chịu hơn. Tuy vậy, liệu pháp hạ sốt nói chung không đặc hiệu, không ảnh hưởng đến tiến trình của bệnh cơ bản, và có thể che lấp tình trạng bệnh của người bệnh.

Sử dụng thuốc paracetamol quá liều có thể gây kích thích hệ thần kinh gây ức chế và gây ra một loạt các hệ quả như huyết áp thấp, mạch nhanh, suy tuần hoàn, sốc, co giật, trụy mạch và tử vong. Nạn nhân không tử vong ngay lập tức mà thường bị hôn mê rồi mới tử vong hoặc tử vong sau vài ngày hôn mê.

Uống thuốc paracetamol quá liều còn được đánh giá là nguy hiểm hơn so với tiêm hay đặt hậu môn quá liều. Bởi nguyên nhân do thuốc paracetamol có thể dễ dàng mua được ở hầu hết các hiệu thuốc nên nhiều gia đình sử dụng mà không chú ý đến những tác dụng phụ của thuốc, đặc biệt là quá liều.

Những đối tượng không nên dùng paracetamol

Thứ nhất thuốc paracetamol trên thị trường chứa sulfit có thể gây phản ứng kiểu dị ứng, gồm cả phản vệ và những cơn hen đe dọa tính mạng hoặc ít nghiêm trọng hơn ở một số người quá mẫn. Sự quá mẫn như vậy có vẻ thường gặp ở người bệnh hen nhiều hơn ở người không hen.

Đối với những người bị bệnh thiếu máu cần hết sức thận trọng khi dùng thuốc paracetamol vì chứng xanh tím có thể không biểu lộ rõ. Những người uống nhiều rượu có thể gây tăng độc tính với gan nếu dùng paracetamol.

Mặc dù chưa xác định được tính an toàn của paracetamol dùng khi thai nghén liên quan đến tác dụng không mong muốn có thể có đối với phát triển thai. Tuy nhiên chỉ nên dùng paracetamol ở người mang thai khi thật cần.

Đối với những người khi đang dùng thuốc chống co giật (gồm phenytoin, barbiturat, carbamazepin) gây cảm ứng enzym ở microsom thể gan, có thể làm tăng tính độc hại gan của paracetamol do tăng chuyển hóa thuốc thành những chất độc hại với gan.

Cần hết sức lưu ý trong trường hợp, không đau, không sốt trên 38,5oC, không dùng thuốc có paracetamol. Khi dùng thuốc hạ sốt, giảm đau, cần kiểm tra công thức thuốc, tránh trùng lặp thuốc có paracetamol (sẽ sinh quá liều).

Trong thời gian dùng thuốc chứa paracetamol: không uống nước có ethanol (bia, vang, rượu, rượu thuốc...). Không uống thuốc có chứa barbiturat (như phenobarbital...) isoniazit, carbamazepin, phenyltoin.

Nhìn chung, khi sử dụng bất cứ loại thuốc nào, chúng ta nên đọc kỹ hướng dẫn có trong hộp thuốc hay hướng dẫn của bác sĩ. Bởi những loại thuốc uống nhiều gây tử vong có thể đến từ những loại thuốc quen thuộc bạn hay sử dụng.