Ngay cả sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden mạnh tay tăng thuế quan đối với các xe điện (EV) nhập khẩu từ Trung Quốc, một số mẫu xe Trung Quốc vẫn rẻ hơn so với các xe điện của Mỹ, cho thấy những thách thức lớn mà chính sách về EV của Mỹ đang phải đối mặt.

Chính phủ Mỹ ngày 13/9 thông báo sẽ tăng thuế đối với xe điện nhập khẩu của Trung Quốc lên 100% từ ngày 27/9 nhằm bảo vệ người lao động trong nước trước sức ép cạnh tranh trong các ngành này. Động thái trên xuất phát từ cuộc rà soát kéo dài bốn năm do Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) thực hiện, cáo buộc các hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc.

Mỹ nhập khẩu rất ít xe điện từ Trung Quốc, do đó động thái của Chính phủ nước này, một phần trong kế hoạch tăng thuế quan rộng rãi hơn đối với nhiều danh mục hàng hóa Trung Quốc, chủ yếu mang tính phòng ngừa và nhằm mục đích giúp ngành công nghiệp xe điện của Mỹ có thời gian bắt kịp Trung Quốc.

USTR cho biết: “Các chính sách công nghiệp của Trung Quốc nhắm vào xe điện có thể đe dọa đến đầu tư liên bang vào lĩnh vực này”. Mặc dù Mỹ đã tìm cách thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang xe điện bằng các gói hỗ trợ từ Chính phủ, Trung Quốc vẫn dẫn đầu về cả sản xuất và tiêu thụ trong lĩnh vực này, sau nỗ lực kéo dài hàng thập kỷ của quốc gia này.

Theo công ty nghiên cứu thị trường MarkLines, xe điện chiếm hơn 10% doanh số bán xe tại Mỹ trong tháng 7/2024, nhưng tại Trung Quốc, tỷ lệ này khoảng 50% - cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu khoảng 20%.

Mỹ vẫn đang thiếu cơ sở hạ tầng sạc xe điện và các mẫu xe trong phân khúc giá đại chúng. Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô lớn của Trung Quốc như BYD dựa vào chuỗi cung ứng nội địa rộng lớn, giúp họ cạnh tranh trong một thị trường đông đúc, cung cấp xe điện với mức giá dưới 25.000 USD/chiếc. Tại Mỹ, ngay cả nhà sản xuất hàng đầu Tesla cũng chưa có mẫu xe nào dưới mức 30.000 USD/chiếc. Hiện chưa có mẫu xe điện nào của Mỹ có giá rẻ ngang các xe chạy xăng.

Ông Joe McCabe, Giám đốc điều hành (CEO) của công ty nghiên cứu AutoForecast Solutions tại Mỹ, cho biết mẫu xe có giá thấp nhất của BYD tại Mỹ là 12.000 USD/chiếc. Ngay cả với mức thuế 100% mà Mỹ áp đặt, BYD vẫn có mẫu xe điện rẻ nhất trên thị trường, dưới mức 25.000 USD/chiếc.

Ông McCabe nhận định rằng các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc dường như không quan tâm đến lợi nhuận. Chính quyền Tổng thống Biden cũng lo ngại việc các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cố gắng né tránh thuế quan. Tại hội nghị về chuỗi cung ứng do Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ tổ chức tháng này,  Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo cho biết: “Ngay cả khi BYD xây dựng nhà máy ở Mexico (Mê-hi-cô), nó vẫn là một công ty Trung Quốc”.

Một mối lo ngại khác của Mỹ là tiến độ chậm chạp trong việc giảm phụ thuộc vào Trung Quốc đối với pin, chiếm 30% chi phí sản xuất xe điện. Trong nửa đầu năm nay, kim ngạch nhập khẩu pin xe điện của Mỹ từ Trung Quốc là 6,2 tỷ USD. Con số này đạt 13 tỷ USD trong cả năm 2023, tăng khoảng 40% so với năm 2022 và tăng gấp sáu lần trong vòng ba năm.

Một số người tại Mỹ kêu gọi chính quyền miễn thuế cao đối với pin sản xuất tại Trung Quốc. Tuy nhiên, USTR cho biết, họ đã “quyết định rằng yêu cầu loại bỏ thuế cho một số loại pin, bao gồm pin lithium-ion, là không phù hợp với chỉ đạo của Tổng thống và cũng không phù hợp với các mục tiêu đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Điều này cũng cản trở việc giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong một ngành công nghiệp mà họ đang nhắm đến việc thống lĩnh”.

Việc thiếu tiến triển trong việc xây dựng chuỗi cung ứng xe điện đang buộc một số nhà sản xuất ô tô Mỹ phải cân nhắc lại kế hoạch đầu tư. General Motors đã hoãn lại khoảng một năm việc khởi động nhà máy sản xuất pin của mình tại bang Indiana, một dự án có sự tham gia của Samsung SDI.

Panasonic Holdings của Nhật Bản đã hạ mục tiêu sản xuất pin xe điện, chủ yếu tại Bắc Mỹ, xuống khoảng 30% so với kế hoạch trước đó. Một thực tế hiện nay là không có chuỗi cung ứng tại Mỹ cho việc khai thác và xử lý nguyên liệu pin.

Ngày 14/9, Bộ Thương mại Trung Quốc đã phản đối thông báo tăng thuế quan của Mỹ, tuyên bố rằng: “Trung Quốc sẽ có những biện pháp cần thiết để kiên quyết bảo vệ lợi ích của các công ty Trung Quốc”.

Bộ này nói thêm, các mức thuế mới đối với xe điện Trung Quốc sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu nhưng không góp phần giải quyết thâm hụt thương mại và vấn đề cạnh tranh công nghiệp của Mỹ.