Mùa hè vừa qua, thị trường chuyển nhượng bóng đá Bỉ đã chứng kiến những biến động đáng kể. Sau nhiều năm liên tiếp lập kỷ lục chi tiêu, các câu lạc bộ Bỉ đã tỏ ra thận trọng hơn trong việc đưa ra các bản hợp đồng mới. Điều này có thể giải thích bởi nhiều yếu tố, từ những quy định mới về tài chính đến ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Trong những năm gần đây, bóng đá Bỉ đã nổi lên như một "lò sản xuất" tài năng trẻ cho các giải đấu lớn châu Âu. Điều này đã kéo theo sự cạnh tranh khốc liệt giữa các câu lạc bộ trong việc chiêu mộ những cầu thủ triển vọng. Mùa hè 2019 là một ví dụ điển hình, khi các câu lạc bộ Bỉ đã phá kỷ lục chi tiêu với những bản hợp đồng đình đám. Tuy nhiên, việc chi tiêu quá mức đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, khi nhiều câu lạc bộ rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính.

Nếu chỉ nhìn vào doanh thu từ việc bán cầu thủ, kể từ mùa hè 2017, các câu lạc bộ Bỉ luôn đạt được mốc trên 100 triệu euro, ngay cả trong thời kỳ đại dịch, và đạt kỷ lục 324,25 triệu euro vào mùa hè này. Con số này có thể còn cao hơn nếu những cầu thủ như Kevin Denkey, Jean Butez, Andreas Skov Olsen hay Arnaud Bodart tìm được bến đỗ mới.

Về mặt chi tiêu, các câu lạc bộ có xu hướng cẩn trọng hơn. Mặc dù có giai đoạn chi tiêu tăng đều, từ 33.915.000 euro vào năm 2014 lên tới 147.416.818 euro vào mùa hè 2019, con số này giảm xuống còn 73.253.409 euro vào mùa hè 2020 do đại dịch. Tuy nhiên, chi tiêu lại tăng lên 123.930.000 euro ngay mùa hè sau đó, và đạt đỉnh 168.630.728 euro vào mùa giải trước. Mùa hè 2024, con số chi tiêu đã giảm xuống còn 99.108.000 euro.

Trong khi số lượng câu lạc bộ báo lỗ tăng từ 6 lên 8 trong bốn mùa giải trước, mùa này chỉ có Dender và Courtrai báo lỗ với con số chỉ vài trăm nghìn euro. Các câu lạc bộ lớn như Anderlecht, Bruges, Genk và Union Saint-Gilloise đã tìm cách cân bằng giữa việc mua và bán cầu thủ một cách hiệu quả.

Anderlecht chi 3 triệu euro để chiêu mộ Jan-Carlo Simic nhưng đã thu lợi lớn từ việc chuyển nhượng Zeno Debast. Ở Bruges, việc chuyển nhượng Antonio Nusa và Igor Thiago giúp cân bằng chi phí cho những hợp đồng mới như Christos Tzólis, Gustaf Nilsson, Ardon Jashari, và Hugo Siquet. Genk gây ấn tượng khi tạo ra những kỷ lục với các tài năng trẻ như Bilal El Khannouss, Mike Penders, Maarten Vandevoordt, và Mike Trésor.

Union Saint-Gilloise dù chi tiêu nhiều hơn bao giờ hết nhưng vẫn duy trì được lợi nhuận nhờ bán các cầu thủ như Cameron Puertas và Nilsson. Antwerp dưới sự lãnh đạo của Gheysens đã phải giảm bớt chi tiêu để đảm bảo tài chính ổn định. Thậm chí, Standard Liège, dù không còn đội hình hấp dẫn như trước và phải thắt chặt ngân sách, vẫn bán được nhiều hơn so với mua.

Sự thận trọng đột ngột của các câu lạc bộ không chỉ xuất phát từ việc thị trường chuyển nhượng chậm khởi động do nhiều giải đấu lớn diễn ra vào mùa hè như Euro, Copa América và Thế vận hội Paris, mà còn do Saudi League trở nên ít cạnh tranh hơn so với 12 tháng trước. Kể từ khi nhậm chức vào năm 2022, CEO của Pro League, Lorin Parys, đã tập trung vào việc cải thiện tình hình tài chính của bóng đá Bỉ. Dù các cải cách về thuế và bảo hiểm xã hội không nằm trong kế hoạch của ông và đã ảnh hưởng đến các câu lạc bộ, Parys vẫn kiên quyết duy trì các quy định về công bằng tài chính "kiểu Bỉ" từ mùa giải trước. Những quy định này bao gồm việc giới hạn mức lương tối đa của một câu lạc bộ ở mức 70% doanh thu, và giảm mức lương này 20% mỗi mùa. Ngoài ra, các câu lạc bộ phải đảm bảo vốn chủ sở hữu tích cực và nếu tình hình tài chính không tốt, phải cải thiện 20% so với báo cáo tài chính trước đó. Những yêu cầu này đi kèm với các biện pháp trừng phạt như giảm số lượng cầu thủ đủ điều kiện thi đấu hoặc trừ điểm.

Lorin Parys cho biết : « Chúng tôi đã áp dụng những quy định rất nghiêm ngặt nhằm cải thiện tình hình tài chính của các câu lạc bộ. Nỗ lực để đạt được vốn chủ sở hữu tích cực đã được triển khai từ hai năm trước, và mỗi câu lạc bộ sẽ phải thiết lập một quỹ nội bộ để giảm thiểu thua lỗ. Thật đáng mừng khi thấy các đội bóng đã ngừng chi tiêu hoang phí, điều này có lợi cho giải đấu của chúng ta. Các câu lạc bộ có tình hình tài chính ổn định sẽ ít có khả năng trở thành mục tiêu của những nhà đầu tư không mong muốn".

Tương lai của thị trường chuyển nhượng

Thị trường chuyển nhượng cầu thủ, vốn thường được ví von như một bong bóng đầu cơ, đang đứng trước nguy cơ vỡ tung. Quyết định cuối cùng của Tòa án Công lý châu Âu trong vụ kiện Lassana Diarra, dự kiến vào ngày 4 tháng 10 tới, có thể là ngòi nổ cho một cuộc cách mạng trong ngành bóng đá.

Vấn đề cốt lõi của vụ kiện xoay quanh quyền tự do của cầu thủ trong việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn. Trong ý kiến của mình, Tổng cố vấn của Tòa án đã đặt dấu hỏi lớn về tính hợp pháp của hệ thống chuyển nhượng hiện hành theo luật pháp châu Âu. Nếu Tòa án chấp nhận quan điểm này, nó có thể làm rung chuyển nền tảng của mô hình kinh doanh của nhiều câu lạc bộ, đặc biệt là ở những quốc gia như Bỉ, nơi đào tạo và xuất khẩu rất nhiều tài năng bóng đá.

Liệu đây có phải là dấu chấm hết cho hệ thống chuyển nhượng mà chúng ta đã biết từ sau vụ Bosman? Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ. Không ai dám chắc một hệ thống mới sẽ ra đời như thế nào và khi nào. Các luật sư của Diarra ủng hộ quan điểm cho rằng cầu thủ nên có quyền tự do lựa chọn câu lạc bộ tiếp theo. Trong khi đó, chuyên gia luật thể thao Robby Houben nhận định thị trường chuyển nhượng mùa hè 2024 có thể là kỳ chuyển nhượng "bình thường" cuối cùng.

Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng, bóng đá Bỉ đang trên con đường chuyển đổi sang một mô hình phát triển bền vững hơn. Việc ưu tiên phát triển tài năng trẻ, kiểm soát chi tiêu và đảm bảo sự cân bằng tài chính sẽ giúp bóng đá Bỉ trở nên mạnh mẽ hơn trong tương lai./.