Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam phối hợp với Viện Pháp tại Hà Nội sẽ tổ chức lễ ra mắt cuốn sách Tiểu luận về nghệ thuật An Nam vào sáng 24/2 tại Hà Nội.

Sách là tác phẩm của tác giả Louis Bezacier - một trong số ít học giả đặt những viên gạch đầu tiên cho việc nghiên cứu lịch sử mỹ thuật Việt Nam, có ảnh hưởng sâu sắc đối với chuyên ngành này. Cuốn sách Tiểu luận về nghệ thuật An Nam tập hợp 7 bài nói chuyện kèm hình ảnh được thực hiện ở Bảo tàng Louis Finot (nay là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia) tại Hà Nội, dưới sự bảo trợ của Hội Những người bạn của Viện Viễn Đông Bác Cổ. Trong cuốn sách, Louis Bezacier đã phác họa một bức tranh tổng quát về mỹ thuật, kiến trúc, nghi lễ văn hóa Việt Nam.

Từ những nghiên cứu của Louis Bezacier, các học giả Việt Nam trong thế kỷ XX đã triển khai hàng loạt chuyên luận, như: Mỹ thuật thời Lý, Mỹ thuật thời Trần, Mỹ thuật thời Lê, Mỹ thuật thời Mạc của Viện Mỹ thuật, Mỹ thuật người Việt của Nguyễn Quân và Phan Cẩm Thượng… Sang thế kỷ XXI, còn có: Arts of Việt Nam 1009 - 1945 của Kerry Nguyễn-Long, L'envol du dragon-Art royal du Vietnam (Musée National des Arts Asiatiques – Guimet, Paris, 2014), Mỹ thuật Nguyễn của Nguyễn Hữu Thông... Tất cả các công trình trên là một cuộc chạy tiếp sức trong nhiều thập kỷ, trong đó Louis Bezacier là người chạy ở những chặng đầu tiên.

Đáng lưu ý, Bezacier đã phác thảo về một nền nghệ thuật tôn giáo, đúng hơn là nghệ thuật đa tôn giáo của Việt Nam thời kỳ tiền hiện đại. Với góc nhìn từ chủ thể văn hóa, Bezacier coi các công trình nghệ thuật (kiến trúc, điêu khắc, hay hội họa hay nghi lễ,…) như là những dạng thức thể hiện khác nhau của thực hành tôn giáo và tín ngưỡng dân gian.

Louis Bezacier đã tiến hành công tác tu bổ một trong những công trình đẹp nhất Bắc Kỳ là chùa Ninh Phúc ( chùa Bút Tháp) ở Bắc Ninh. Ông thực hiện các cuộc khai quật nhằm tìm ra dấu vết của các công trình trước đó. Năm 1945, ông dành phần lớn thời gian, tâm huyết cho kiến trúc dân sự, tôn giáo cổ ở châu thổ sông Hồng và tỉnh Thanh Hóa. Louis Bezacier tu bổ một phù đồ gạch ở Bình Sơn, tỉnh Vĩnh Yên, có từ thế kỷ XI. Ông chính là người xác định được một phong cách mới: Nghệ thuật Đại La (thế kỷ XI-XII). Ngoài ra, Louis Bezacier còn chịu trách nhiệm tu bổ nhiều công trình Champa ở Khu Di tích Lý Sơn...

Louis Bezacier theo học tại Trường Mỹ thuật Paris từ năm 1926 và tham gia các tiết học về kiến trúc tại xưởng Defrasse-Madeline từ năm 1931-1932. Ông đến Hà Nội ngày 3/10/1935, đảm nhiệm vai trò bảo tồn các công trình ở miền Bắc, rồi miền Trung nước ta khi đó. Một số tác phẩm tiêu biểu của Louis Bezacier có thể kể đến như: L’Architecture religieuse au Tonkin (Kiến trúc tôn giáo ở Bắc Kỳ, 1938), L’art et les constructions militaires annamites (Nghệ thuật và các công trình quân sự An Nam, 1941), Le panthéon bouddhique des pagodes du Tonkin (Điện thờ Phật giáo trong các chùa ở Bắc Kỳ, 1943), Essais sur l’art annamite (Tiểu luận về nghệ thuật An Nam, 1943), L’art vietnamien (Nghệ thuật Việt Nam, 1955)...