Chương trình Xoè Thái - Tinh hoa miền di sản được dàn dựng hoành tráng khiến người xem mãn nhãn và xúc động.

Hơn 3000 diễn viên, người dân tập luyện cho Lễ vinh danh Di sản thế giới Xòe Thái

Tối mai (24/9), chương trình Lễ đón nhận Bằng của UNESCO ghi danh "Nghệ thuật Xòe Thái" vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại sẽ diễn ra tại tỉnh Yên Bái.

Tối 24/9, tại sân vận động Nghĩa Lộ (Yên Bái), đã diễn ra Lễ đón nhận bằng của UNESCO ghi danh Nghệ thuật Xòe Thái vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và Khai mạc Lễ hội Văn hóa Du lịch Mường Lò, Khám phá Danh thắng Quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải 2022. Điểm nhấn là chương trình nghệ thuật Xoè Thái - Tinh hoa miền di sản.

Chương trình khiến người xem trực tiếp cũng như khán giả truyền hình (được phát sóng trực tiếp trên sóng VTV1 và Đài truyền hình Yên Bái) choáng ngợp, mãn nhãn trước một không gian nghệ thuật thấm đẫm chất sử thi về lịch sử, cội nguồn, văn hoá… của người Thái - chủ nhân của di sản thế giới. Vừa có sự hoành tráng của một vở diễn mang tính đại vũ kịch với những đại cảnh liên tiếp, đồng thời chứa đựng nhiều nét tinh tế chạm vào cảm xúc người xem, đem đến những rung động.

Dù thời tiết tại Nghĩa Lộ không thuận lợi với những trận mưa lớn kéo dài cho đến sát giờ diễn, nhưng cuối cùng, buổi Lễ đón nhận bằng đã diễn ra đầy trang trọng, tự hào, chương trình nghệ thuật diễn ra đầy xúc động, mãn nhãn, đậm đà bản sắc văn hoá của người Thái và đặc biệt, từ nghệ sĩ, diễn viên, người dân, khán giả... không ai rời khỏi vị trí của mình.

Sân khấu Xoè Thái - Tinh hoa miền di sản được mở ra và câu chuyện sử thi của vở đại vũ kịch dân gian bắt đầu với kỹ thuật trình diễn 3D Mapping cùng giọng hát của Tùng Dương cùng ca khúc Dấu chân của mẹ (sáng tác Phạm Khánh Băng) kể về thuở mẹ Âu Cơ lên non dựng cơ đồ, mở đầu cho câu chuyện mang dấu ấn bề dày lịch sử của người Thái và văn hoá Thái.

Hiệu ứng 3D Mapping hoà quyện với hàng trăm diễn viên múa như cuốn cả khán giả vào huyền sử lộng lẫy, hùng tráng và thiêng liêng của cha Rồng, mẹ Tiên.

Đúng như Tổng đạo diễn Lê Hải Yến đã từng chia sẻ, rằng không có một sân khấu đơn thuần nào có thể diễn tả đủ được hết câu chuyện hào hùng cùng những câu chuyện mang tính sử thi, đậm đặc bản sắc văn hoá của người Thái như vậy, nên chị đã phải “trưng dụng” toàn bộ mặt sân vận động Nghĩa Lộ, biến thành sân khấu cho đêm nghệ thuật.

Cả sân khấu và sân vận động được liên kết với nhau bằng biểu tượng của dòng Nậm Thia chảy vắt qua như vẽ nên một dải lụa mềm uốn lượn giữa sóng lúa vàng trên đại cảnh sân khấu, các diễn viên đều xuất phát từ phía “thượng nguồn” trên sân khấu và toả xuống trình diễn, giống như chính văn hoá sống luôn nương theo các dòng suối của người Thái và cũng như sự chảy trôi, tiếp biến của những câu chuyện về lịch sử người Thái qua chương trình.

Trong khung cảnh đó ẩn hiện là hình tượng quả bầu tiên, ruộng lúa bậc thang chín vàng, những cây hoa ban trắng, nón của người Thái hay chiếc khăn Piêu cùng mô hình nhà sàn, núi non trùng điệp…

Bối cảnh ấy đủ hùng vĩ, đủ thấy một đại ngàn Tây Bắc thu nhỏ để kể một câu chuyện sử thi đầy cảm xúc, mà bắt đầu là chương “Thiên di”, tái hiện cảnh 2 anh em Tạo Xuông và Tạo Ngần đã xuôi theo các dòng song, con suối dựng bản, lập mường.

Hoạt cảnh tái hiện được diễn ra với những đoàn người dẫn theo trâu bò ngựa di cư và đặt chân tới Mường Lò, để từ đây người Thái Đen lại tiếp tục di chuyển đi các hướng để khai phá những vùng đất mới và tạo nên những cánh đồng rộng lớn của vùng Tây Bắc.

Hàng trăm diễn viên mà dẫn đầu là các nghệ nhân, những già bản như nghệ nhân Lò Văn Biến, người đã khôi phục được 6 điệu Xoè cổ… đã giúp người xem hình dung được thuở khai sinh của dân tộc Thái ở Tây Bắc. 

Xoè Thái - Tinh hoa miền di sản chia thành ba chương bao gồm Thiên di - Dựng bản, lập mường; Miền di sản và Tinh hoa văn hoá Xòe.

Trong đó, Thiên di - Dựng bản, lập mường đã vẽ nên một khung cảnh hùng vĩ, đẹp đẽ miền Tây Bắc với đầy đủ những nét tinh hoa văn hoá của tộc người Thái. Những màn biểu diễn hoành tráng, với lực lượng diễn viên đông đảo đã tái hiện cội nguồn dân tộc Thái cùng những nét văn hoá tinh tuý nhất của dân tộc này qua những hình tượng đầy tính nhân văn. 

Miền di sản đã tái hiện sinh động văn hoá dân tộc Thái qua những hoạt cảnh: Tắm suối; Hạn Khuống; Đám cưới - Tằng cẩu; Dệt thổ cẩm để kể một câu chuyện về nét đẹp và sự tiếp nối văn hoá với các nghi lễ vòng đời của người Thái, cuốn người xem vào một miền di sản vô cùng đặc sắc và cũng đầy xúc động. Có thể cảm tưởng như toàn bộ tinh hoa bao đời nay của người Thái đã được gói gọn trong mấy chục phút giữa âm nhạc và những điệu múa.

Tinh hoa Xòe Thái sống động, rực rỡ và hân hoan, và kết lại chương trình bằng những vòng Xoè quanh đống lửa lớn cho thấy tinh thần đại đoàn kết cộng đồng, sự cố kết văn hoá thể hiện rõ trong chương trình. 

Điểm đặc biệt của các vòng Xòe năm nay, Tổng đạo diễn Lê Hải Yến và ê-kíp thực hiện đã nỗ lực để tạo nên những vòng Xòe mang biểu tượng các hoạt tiết văn hoá Thái, từ hoa văn thổ cẩm đến cánh hoa ban, và kết thúc bằng hình tượng Khau cút - là nét đặc trưng trong kiến trúc nhà sàn của người Thái. Đó là ý nghĩa về cội nguồn dân tộc, về những giá trị tiếp nối và kế thừa, mà người Thái vẫn gìn giữ những tinh hoa và truyền đời qua các thế hệ.

Tổng đạo diễn Lê Hải Yến chia sẻ, để có thể tạo nên vòng Xòe biểu tượng này, người dân tham gia Xoè đã phải tập luyện rất vất vả, nhưng bằng sự nỗ lực và tinh thần phấn chấn, họ đã làm rất tốt. Tinh thần này đã lan toả mạnh mẽ đến toàn bộ khán giả xem chương trình, nhất là khán giả có mặt ở sân vận động.

Chương trình vừa kết thúc, trận mưa rất lớn đột ngột đổ xuống nhưng trong tiếng nhạc Xoè quyến rũ, trong sự hân hoan của ngày hội, người dân đội mưa xuống sân vận động vây quanh đống lửa tiếp tục cùng nhau Xoè dưới mưa. 

Xoè Thái - Tinh hoa miền di sản là chương trình xúc động, khó quên đối với người dân tộc Thái, người Tây Bắc cũng như khán giả chứng kiến. Bên cạnh sự nghiên cứu chắt lọc tinh hoa của cả một dân tộc bao đời để kết lại trong khoảng thời gian ngắn diễn ra của chương trình, là dấu ấn của âm nhạc và vũ đạo.

Nhạc sĩ Mạnh Tiến - Giám đốc âm nhạc của chương trình đã phối những bản nhạc dân ca, trường đoạn sử thi của người Thái bằng âm nhạc, nhạc cụ người Thái theo phong cách world music, vô cùng ấn tượng, hấp dẫn mà vẫn giữ nguyên vẹn hồn cốt của âm nhạc dân gian.

NSƯT Thanh Hằng cũng đã có những nghiên cứu sâu sắc, chi tiết qua sự tìm hiểu ở các nghệ nhân thời gian trước đó để biên đạo những màn trình diễn đặc sắc văn hoá Thái. Tất cả đã cùng tạo nên một tổng thể “đi đến tận cùng của văn hoá người Thái” mà Tổng đạo diễn Lê Hải Yến đã đặt ra. 

• Vinh danh nghệ thuật Xòe Thái - Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại
• Lễ đón nhận Bằng của UNESCO ghi danh 'Nghệ thuật Xòe Thái'
• Bí ẩn như vòng xòe Thái

Tổng đạo diễn Lê Hải Yến và ê-kíp đã "cháy" hết mình để tôn vinh di sản, cùng góp sức để di sản sống động trong cộng đồng, để người Thái ở Tây Bắc, người Tây Bắc nói riêng, người Việt Nam nói chung thêm tự hào, hãnh diện về di sản nhân loại mà mình được sở hữu. Cũng vì thế, ngoài lời bình, toàn bộ phần âm nhạc và hoạt cảnh trên sân khấu đều sử dụng tiếng Thái khiến người xem cảm nhận rõ không gian của bản mường.

Trong cơn mưa tầm tã sau khi kết thúc chương trình, trước vòng Xòe của bà con vẫn đội mưa Xòe quanh đống lửa, Tổng đạo diễn Lê Hải Yến bật khóc vì hạnh phúc: "Có lẽ chưa bao giờ chúng tôi trải qua nhiều cảm xúc như ngày hôm nay. Vui có, buồn có, lo lắng có, hồi hộp có.

Với nỗ lực của hơn 3.000 diễn viên, người dân, hàng nghìn người trong ekip thực hiện, phục vụ suốt 1 tháng vừa qua, nếu hôm nay trời mưa đến mức không diễn được thì chúng tôi rất cảm thấy có lỗi với người dân, với các diễn viên, vì tất cả mọi người đã dành niềm tin, kỳ vọng vào chúng tôi và chương trình này.

Thời tiết của Mường Lò vào những ngày này mưa khủng khiếp, khó khăn vô cùng trong quá trình tập luyện. Nhiều ngày nay chúng tôi chỉ ngủ có 3 tiếng vì cứ hết mưa lại ra sân tập, hết mưa lại tiếp tục tập, rồi chưa kể mưa làm hỏng rất nhiều thiết bị vì làm toàn bộ trên sân vận động nên giấu nhiều đường kỹ thuật trên sân, phải xử lý vô cùng căng thẳng. Đến hôm nay, chúng tôi chỉ cầu xin được diễn một đêm trọn vẹn. 

Rất may cuối cùng chương trình đã thành công dù chưa hoàn hảo nhất nhưng là tốt nhất trong điều kiện, và chúng tôi đã khắc phục đến phút cuối cùng. Tôi tin những gì tận hiến từ trái tim sẽ đều chạm đến khán giả và họ sẽ yêu văn hoá của người Thái qua tất cả những gì chúng tôi thể hiện”.  

Xem thêm những hình ảnh ấn tượng trong chương trình Xoè Thái - Tinh hoa miền di sản:

Tiểu Phong. Ảnh: Newday