Giải thưởng Dế Mèn lần 5 - 2024: Thơ nối dài giai điệu

Để hiểu hơn về ca khúc "Trăng ơi… từ đâu đến?", báo Thể thao và Văn hóa xin giới thiệu bài viết của nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha và nhà thơ Thanh Thảo.
01/06/2024 07:07
Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha

Từ hiện tượng "Trăng ơi… từ đâu đến?"

(LTS) Việc ca khúc "Trăng ơi… từ đâu đến?" (nhạc: Thái Chí Thanh, thơ: Trần Đăng Khoa) giành 1 trong 5 giải Khát vọng Dế Mèn năm nay đã ít nhiều gây bất ngờ với công chúng. Bởi lẽ lâu nay, người ta mới chỉ biết đến Thái Chí Thanh với tư cách là một nhà văn có nhiều tác phẩm viết cho thiếu nhi, trong đó có tác phẩm được đưa vào sách giáo khoa, và ông hiện đang là đương kim Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam. Hóa ra, ông còn sáng tác âm nhạc, và hơn thế, còn dũng cảm đi theo một con đường khá chông chênh: phổ lại nhạc một bài thơ đã từng được phổ nhạc và cả hai tác phẩm đó đều đã quá nổi tiếng nửa thế kỷ qua.

Để hiểu hơn về ca khúc "Trăng ơi… từ đâu đến?", báo Thể thao và Văn hóa xin giới thiệu bài viết của nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha và nhà thơ Thanh Thảo.

1. Thơ trẻ thơ của thần đồng Trần Đăng Khoa đã được nhiều thế hệ nhạc sĩ và tác giả phổ nhạc như một lẽ rất tự nhiên diễn ra suốt một thời gian dài. Đến thời đại hôm nay, điều ấy vẫn chưa ngừng lại. Tại Vòng chung khảo của giải Dế Mèn, Hội đồng Giám khảo đã ghi nhận ca khúc Trăng ơi… từ đâu đến? phổ thơ Trần Đăng Khoa của nhà văn chuyên viết truyện thiếu nhi Thái Chí Thanh như một món quà âm thanh mà giải Dế Mèn gửi tới cho thế hệ măng non ngày hôm nay.

Ngay từ năm 1973, bài thơ Trăng ơi… từ đâu đến? rất hay của thần đồng Trần Đăng Khoa đã được nhạc sĩ Phạm Tuyên phổ nhạc và được thu âm phát trên làn sóng điện Đài Tiếng nói Việt Nam. Tôi nhớ lúc ấy ở Quảng Nam tôi đã được nghe ca khúc này qua chiếc đài bán dẫn LIDO của đơn vị trong một đêm trăng vằng vặc. Xúc cảm thẩm mỹ mà nhạc phẩm mang lại đã khiến chúng tôi cảm thấy như có bóng hình của mình trong đó: "Trăng ơi, từ đâu đến - Hay từ đường hành quân - Trăng soi chú bộ đội - Và soi vàng góc sân".

Dư âm Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 5 - 2024: Thơ nối dài giai điệu - Ảnh 2.

Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, thành viên Hội đồng Giám khảo Dế Mèn trao giải “Khát vọng Dế Mèn” cho nhà văn Thái Chí Thanh (phải)

Thái Chí Thanh đã từng tâm sự với tôi rằng khi ấy, anh cũng đang ở Quảng Trị và cũng được nghe nhạc phẩm này như tôi nghe. Nghe và mơ ước làm sao có một ngày anh cũng có thể viết được những ca khúc thiếu nhi và được thu thanh trên Đài Tiếng nói Việt Nam như nhạc sĩ khác.

Do lòng đam mê âm nhạc, anh đã tự học để ngoài tuổi lục tuần, anh đã có những ca khúc thiếu nhi được Đài Tiếng nói Việt Nam thu thanh, thậm chí năm 2021, anh đã ấn hành được một tập ca khúc thiếu nhi có tựa đề Hạt sương ban mai (tên một ca khúc thiếu nhi khá hay của anh). Hạt sương ban mai đã lọt mắt xanh của Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam Đỗ Hồng Quân và đã được Chủ tịch chọn vào tuyển tập bài hát thiếu nhi năm đó. Điều ấy càng khích lệ Thái Chí Thanh trong sáng tạo những ca khúc thiếu nhi.

Gần đây, khi đọc lại bài thơ Trăng ơi… từ đâu đến? của Trần Đăng Khoa, tự nhiên anh lại có cảm hứng muốn phổ nhạc bài này theo cách của mình. Và "Trăng ơi… từ đâu đến? đã được hoàn thành và cũng được cháu Hà My mang thu thanh ở phòng thu của Đài Tiếng nói Việt Nam.

2. Để phổ nhạc Trăng ơi… từ đâu đến? Thái Chí Thanh đã nghe rất kỹ bản phổ nhạc của nhạc sĩ Phạm Tuyên. Điều anh nhận ra là nhạc phẩm này rất cuốn hút thế hệ thiếu nhi ngày ấy, nhưng để cuốn hút thiếu nhi hôm nay, có lẽ mình vẫn "có cửa" để cố gắng, vì anh quá yêu bài thơ này.

Thái Chí Thanh chia sẻ rằng anh mê âm nhạc từ thủa nhỏ. Có lẽ do ông cụ thân sinh là tay trống của đội tuồng xã. Do ở nông thôn nên những giai điệu dân ca thấm vào anh từ lúc nào không hay. Bởi thế, khi viết ra câu nhạc, đã có hồn dân ca trong đó mà không phải cố gắng gì cả. Nó như hơi thở.

Dư âm Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 5 - 2024: Thơ nối dài giai điệu - Ảnh 3.

Tờ nhạc “Trăng ơi… từ đâu đến?”

Nghiên cứu bản phổ của nhạc sĩ Phạm Tuyên, anh thấy bậc thầy đã cấu trúc phổ bài thơ thành hai đoạn nhạc ở hình thức hai đoạn đơn và có đoạn coda (phần kết của một bài hát - BTV) để kết. Bài thơ của Trần Đăng Khoa có hai khổ đầu là: "Trăng ơi… từ đâu đến?/ Hay từ cánh rừng xa/ Trăng hồng như quả chín/ Lửng lơ lên trước nhà// Trăng ơi! Từ đâu đến?/ Hay biển xanh diệu kỳ/ Trăng tròn như mắt cá/ Chẳng bao giờ chớp mi?". Nhạc sĩ Phạm Tuyên thì lấy khổ 1 và bỏ khổ 2, vào khổ 3. Thái Chí Thanh thì thích khổ 2 nên bỏ khổ 1 mà vào khổ 2 rồi khổ 3 luôn. Anh kế thừa tiết nhạc đầu của bậc thầy song cuối tiết thì sử dụng nốt hoa mĩ cho mềm đi, sau đó để cảm xúc và vào theo đoạn đầu. Đoạn điệp khúc để kết thì thấy đoạn có coda của nhạc sĩ Phạm Tuyên rất sáng tạo khi đặt ra ca từ: "Trăng từ đâu, từ đâu" và nhắc lại hai lần rất có chủ ý để dẫn dắt vào kết bài. Thái Chí Thanh vừa thán phục, vừa thấy mình lâm vào thế bí, không biết triển khai điệp khúc thế nào.

Rất may "cái khó ló cái khôn", anh nhớ đến một câu thơ Hàn Mặc Tử về trăng rất hồn nhiên: "Trăng trăng trăng, là trăng trăng trăng" . Và thế là anh đã tìm được điệp khúc cho nhạc phẩm: "Trăng trăng trăng trăng ơi! Trăng từ đâu từ đâu - Trăng trăng trăng trăng ơi! Trăng từ đâu từ đâu" với các nốt móc đơn trong một ô nhịp. Cả hai nhạc phẩm đều viết bằng giọng trưởng, song nhạc sĩ Phạm Tuyên là giọng rê trưởng, còn Thái Chí Thanh là giọng si giáng trưởng, thấp hơn giọng rê trưởng hai cung cho phù hợp với cữ giọng thiếu nhi hôm nay. Điệp khúc nhanh, tươi tắn đã khiến cho bản phổ của Thái Chí Thanh tương thích được với thị hiếu bây giờ. Nghe là thích ngay.

3. Gốc của câu chuyện nối dài giai điệu này chính là bài thơ của Trần Đăng Khoa.

Những bài thơ thiếu nhi của Trần đăng Khoa luôn mới, gần gũi với bạn đọc (không chỉ trẻ thơ) qua thời gian. Bởi vậy, vẫn rất đáng được dùng làm ca từ cho các nhạc phẩm thiếu nhi, khi ca từ hiện tại thường thiếu thốn sự sâu sắc, sự ngụ ý, ngụ tình, đôi khi là cứ nói trắng trợt ra, thiếu ý vị. Bởi thế, Trăng ơi… từ đâu đến? lại tình cờ có thêm một bản phổ mới nối dài với bản phổ cũ từ hơn nửa thế kỷ trước. Phải chăng đây là câu chuyện của cảm xúc gợi cảm xúc khi chính người viết bài này cũng có bài thơ Chiều không em được ba thế hệ nhạc sĩ phổ nhạc, từ Huy Du, đến Phú Quang và tới Bùi Việt Hà.

Bản nhạc mới của một nhạc sĩ mới

Trăng ơi… từ đâu đến? là một bài thơ cũ của nhà thơ Trần Đăng Khoa thuở xa xưa khi Khoa còn nhỏ. Bài thơ này đã được nhạc sĩ tài danh Phạm Tuyên phổ nhạc cũng từ lâu lắm rồi. Cứ nghĩ, thế cũng đã xong. Nhưng chưa…

Cách đây 8 năm, một "nhạc sĩ mới" tên Thái Chí Thanh đã tự mày mò phổ lại bài thơ này. Nhưng anh cảm thấy chưa ổn nên "cất giữ" không công bố. Sau đó, Thái Chí Thanh quyết theo "thầy" Nguyễn Thụy Kha học nhạc lý để có thể viết nhạc một cách chuyên nghiệp hơn, chứ không chỉ dựa hoàn toàn vào cảm xúc.

Nhà thơ Thanh Thảo

Sau một thời gian "dùi mài kinh sử nhạc lý", xem lại bài hát mình phổ Trăng ơi… từ đâu đến?, nhận ra phần chưa ổn của ca khúc thiếu nhi này, anh đã bổ sung phần "coda" của bài hát cũ, tự dưng bài hát mang không khí hiện đại hẳn. Thêm không nhiều, chỉ hai câu: "Trăng trăng trăng, trăng ơi/ Trăng từ đâu, từ đâu/ Trăng trăng trăng, trăng ơi/ Trăng từ đâu, từ đâu" mà khiến ca khúc trở nên rộn rã hơn, trẻ con hơn, mà tính nhịp điệu có chất hiện đại hơn.

Một bài thơ cũ, qua một bài hát cũng đã cũ, bỗng được "tân trang", được bổ sung chỉ nhờ hai câu "coda" thêm vào cuối bài hát, mà làm nên chuyện. Ca khúc "cũ mà mới" của Thái Chí Thanh đã được Giải thưởng Dế Mèn của báo Thể thao và Văn hóa bổ sung ngay vào phút chót và được trao giải năm 2024. Ở đây, phải cảm ơn nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha đã giúp Thái Chí Thanh trở thành một nhạc sĩ chuyên nghiệp, và cảm ơn ca sĩ Hà My đã thể hiện bài hát này rất hay, thật trong trẻo và đúng chất một bài hát dành cho thiếu nhi thời đương đại.

***

Tôi chỉ là một người yêu âm nhạc, không hề biết nhạc lý, dù thuở nhỏ học bên khu học xá Nam Ninh Trung Quốc tôi đã từng được học nhạc do thầy Phạm Tuyên dạy. Nhưng nhạc lý không "vào nổi" cái thằng bé là tôi. Dù sao, khi lớn lên, tôi đã rất mê nghe âm nhạc, từ ca khúc tới nhạc giao hưởng.

Nghe bài hát thiếu nhi này của Thái Chí Thanh, tôi rất thích. Chỉ vậy thôi. Thái Chí Thanh đã từng là một anh bộ đội thời đánh Mỹ, và mấy năm gần đây, khi anh làm biên tập ở NXB Hội nhà văn, anh đã trực tiếp biên tập cho mấy quyển sách của tôi. Và trở thành một người em mà tôi rất yêu quý. Cũng không ngờ, Chí Thanh còn là một nhạc sĩ được nhận giải thưởng Dế Mèn danh giá nữa.

Nhà thơ Thanh Thảo

Tin cùng chuyên mục

Góc nhìn 365: Một tương lai dừng lại để nối những tương lai

Góc nhìn 365: Một tương lai dừng lại để nối những tương lai

Bức ảnh các bác sĩ đang đứng xung quanh bàn phẫu thuật, thành kính chắp tay cúi đầu, đang được lan truyền khắp nơi trong những ngày qua.

Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

"Khai vấn trong từng hơi thở" là cuốn sách thứ hai của tác giả Ruby Nguyen, do Nhà xuất bản Hà Nội và Thái Hà Books ấn hành.

"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

Đài PT-TH Hà Nội tổ chức chương trình nghệ thuật chính luận đặc biệt mang tên "Khúc quân hành vang mãi non sông" vào 22/12 tại sân Đoan Môn, khu Bảo tồn Di sản Hoàng thành - Thăng Long.

Nhà văn Phương Trinh: "Đưa những điều gan ruột vào trang viết"

Nhà văn Phương Trinh: "Đưa những điều gan ruột vào trang viết"

"Biến mất" khá lâu trong làng văn, mới đây, nhà văn Phương Trinh - cây bút có dấu ấn trong văn học thiếu nhi - xuất hiện trở lại trong những sách "Bài tập thực hành tiếng Việt", lớp 4 và 5 (NXB Giáo dục).

Chữ và nghĩa: Đường chim bay

Chữ và nghĩa: Đường chim bay

"Đường chim bay" là một danh từ đã có trong một số cuốn từ điển tiếng Việt. "Từ điển tiếng Việt" (Hoàng Phê chủ biên, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020) định nghĩa là "đường thẳng, là khoảng cách ngắn nhất giữa 2 điểm xa nhau".

Đầu tư 170 tỷ đồng trùng tu di tích Hiền Lương-Bến Hải và Thành cổ Quảng Trị

Đầu tư 170 tỷ đồng trùng tu di tích Hiền Lương-Bến Hải và Thành cổ Quảng Trị

UBND tỉnh Quảng Trị đã quyết định phê duyệt Dự án “Công viên Thống nhất tại khu di tích quốc gia đặc biệt đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải” và Dự án “Khu di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu, bảo vệ Thành cổ Quảng Trị".

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị tổng kết năm 2024, triển khai nhiệm vụ ngành VH,TT&DL năm 2025

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị tổng kết năm 2024, triển khai nhiệm vụ ngành VH,TT&DL năm 2025

Hội nghị trực tiếp kết hợp trực tuyến tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2025 của ngành văn hóa, thể thao và du lịch kết nối trực tuyến với 772 điểm cầu trên toàn quốc.

Để công nghiệp văn hóa Việt Nam cất cánh (kỳ 1): Chuyển biến tích cực, nhưng chưa xứng tầm

Để công nghiệp văn hóa Việt Nam cất cánh (kỳ 1): Chuyển biến tích cực, nhưng chưa xứng tầm

Vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Tin mới nhất

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Lần đầu tiên tại Hà Nội, một không gian với bối cảnh là một khu phố cổ Hà Nội với các toa tàu điện, các cửa hàng bách hóa… gợi nhớ cho người dân Thủ đô và du khách về ký ức của "thời bao cấp", một trong những thời kỳ đặc biệt của đất nước.

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Hà Nội với sự lung linh của ánh đèn và hơi thở lịch sử qua từng góc phố, là một mô hình độc đáo, giúp du khách khám phá một Hà Nội rất khác - một Hà Nội quyến rũ, đậm chất thơ và sâu lắng.

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Những nơi này đều có nhiều truyền thuyết bí ẩn xoay quanh và được cho là có thể dẫn lối cho người trần sang thế giới bên kia.

TP.HCM được Giải thưởng Du lịch thế giới chọn làm nơi trao giải

TP.HCM được Giải thưởng Du lịch thế giới chọn làm nơi trao giải

World Travel Awards chọn TP.HCM là địa điểm tổ chức Lễ trao giải thưởng khu vực châu Á và châu Đại Dương năm 2022.

The Bubble Tea Factory: Bảo tàng trà sữa độc nhất vô nhị của đảo quốc Singapore

The Bubble Tea Factory: Bảo tàng trà sữa độc nhất vô nhị của đảo quốc Singapore

Đảo quốc sư tử Singapore hiện đang thu hút với địa điểm dành cho các tín đồ của trà sữa và những viên trân châu ngọt ngào, cũng như những ai ưa khám phá. Đó là bảo tàng trà sữa trân châu đầu tiên tại Đông Nam Á

Cầu cảng đẹp như Hawai ở Hải Tiến khiến giới trẻ mê mệt, đã đến là phải check-in

Cầu cảng đẹp như Hawai ở Hải Tiến khiến giới trẻ mê mệt, đã đến là phải check-in

Với vẻ đẹp hoang sơ của biển cùng kiến trúc độc đáo, cầu cảng Hải Tiến thuộc Khu du lịch Hải Tiến (Hoằng Hóa) hiện đang là điểm check-in khiến giới trẻ mê mệt.

Lái xe ô tô du Xuân và những lưu ý không thể bỏ qua

Lái xe ô tô du Xuân và những lưu ý không thể bỏ qua

Những chuyến du xuân vui và hoàn hảo ai cũng mong muốn, tuy nhiên nó sẽ mất hứng và không trọn vẹn khi gặp những phiền toái đột xuất xảy ra trên đường.

Những lễ hội khó lòng bỏ qua đầu Xuân Kỷ Hợi

Những lễ hội khó lòng bỏ qua đầu Xuân Kỷ Hợi

Đến hẹn lại lên. Tháng Giêng âm lịch hàng năm là tháng của rất, rất nhiều các lễ hội ở Việt Nam trong đó có những lễ hội đáng chú ý, thu hút mối quan tâm của đông đảo dân chúng cũng như du khách gần xa.

Những địa danh Tây Bắc nhất định phải phượt đầu năm

Những địa danh Tây Bắc nhất định phải phượt đầu năm

Từ nhiều năm nay, với đặc thù về cảnh quan trong dịp Tết, Tây Bắc luôn là điểm hẹn lý tưởng để các phượt thủ tìm đến

Đến Chiang Mai, trải nghiệm một Thái Lan thật khác

Đến Chiang Mai, trải nghiệm một Thái Lan thật khác

Đến Thái Lan, nếu đã quá quen với Bangkok và Pattaya náo nhiệt phố thị, Phuket với những bãi biển cát trắng trải dài, thì Chiang Mai sẽ cho du khách một trải nghiệm khác biệt.