(Du lịch - Thethaovanhoa.vn) - Nền văn minh Hồi giáo Ba Tư từng in hình lên vùng vịnh và cả các nước Bắc Phi. Chợ Muttrah ở Muscat (thủ đô của Oman) là di sản độc đáo của văn hóa ấy. Từ hàng hóa, trang phục người mua bán, thói quen mua sắm đều đậm chất Ba Tư.
Từ khách sạn Corniche – nơi tôi ở, rẽ phải đi bộ 300 m là đến chợ Muttrah. Lối chính vào chợ được thiết kế như cánh cửa mái vòm, bên trên gắn tấm kiếng nhiều hoa văn đầy màu sắc thường thấy ở các thánh đường Hồi giáo. Hai bên lối chính là sạp hàng lớn và những hẻm nhỏ chi chít, san sát quầy hàng. Quanh co trong các ngõ hẹp bên trong ngôi chợ, tôi như lạc bước vào mê cung và đắm chìm trong ảo giác bởi các hương vị đậm đà. Những vệt khói lơ đãng bay lên từ các bukhoor (một chậu nhỏ truyền thống của người Ả Rập dùng để đốt hương liệu), mùi nước hoa của người Ả Rập, các loại gia vị và kahwa – một loại trà xanh truyền thống của người Oman tạo ra mùi hương kỳ lạ và không gian hư ảo.
Khu trung tâm của chợ Muttrah
Từ chiếc đèn thần Aladin…
Vào những ngày nghỉ cuối tuần (thứ Năm và thứ Sáu), phiên chợ nhộn nhịp và đông đúc. Người Oman đến đây mua vật dụng cổ truyền như tẩu hút thuốc, ống đựng thuốc, nón, dây nịt, nước sơn móng tay, trang sức… Hầu hết người mua và bán hàng đều mặc trang phục truyền thống. Nam mặc áo chùng dài (gọi là dishdasha) nút cài được thắt bím thả dài ở bên trái và chiếc nón trên đầu (gọi là kummah), nữ mặc áo chùng dài (gọi là abaya) và khăn choàng mặt (gọi là hijab). Có ít người nam đã lập gia đình quấn lụa ngang bụng, trên dây lưng giắt thanh kiếm nhỏ cong cong bằng bạc (thường được gọi là khanjar).
Khanjar – người nam có gia đình thường hay giắt ngang bụng. Nó tượng trưng cho sức mạnh và có thể điều khiển mọi thứ
Một đám cưới ở Oman chưa trọn vẹn nếu gia đình hai bên chưa đến chợ Muttrah để mua sắm. Chỉ ở nơi đây mới có đủ mọi lễ vật trong ngày cưới: vàng bạc, trang sức, khay đựng lễ vật, hòm đựng trang sức, lụa, thuốc nhuộm và nước hoa. Điều thú vị là trong các cửa hàng quần áo đều có chiếc máy may cổ truyền, người mua có thể yêu cầu chỉnh sửa và nhận ngay quần áo.
Giống như các quốc gia Hồi giáo khác, phụ nữ bị hạn chế ra ngoài xã hội, hoạt động mua bán hầu như diễn ra giữa những người nam. Ngồi thu tiền trong các quầy hàng là những ông chủ Oman chính hiệu và hầu hết người phụ bán hàng là lao động làm thuê từ Ấn Độ, Bangladesh và Pakistan. Có lẽ đồng cảm khi biết tôi từ Việt Nam đến, họ chân thật giúp tôi mua đúng giá. Tôi muốn mua chiếc đèn thần Aladin làm bằng đồng, tráng bạc để làm kỷ niệm, anh Arif – người phụ bán, đến từ Bangladesh nói nhỏ vào tai tôi: “Giá gốc là 1.850 baissa, giá bán là 2.000 baissa, bạn trả khoảng 1.900 baissa là vừa”. Nói thiệt về xuất xứ hàng hóa và ít trả giá là điểm nổi bật của chợ Muttrah.
Những quầy bán áo quần. Bên trong quầy luôn có chiếc máy may
… đến thức uống kahwa
Kahwa là món uống truyền thống của người Oman, dùng giải nhiệt trong mùa hè và chỉ đãi khách thân thiết. Kahwa là hỗn hợp của lá chè xanh, vỏ cây quế, nghệ tây và bạch đậu khấu. Sau khi đun hỗn hợp khoảng 3 tiếng, ấm trà được chuyển qua một bếp khác với lửa riu riu nhằm giữ ấm. Uống kahwa, người Oman thường ăn kèm với mứt chà là hay quả óc chó hoặc quả hạnh nhân.
Chiếc đèn Aladin
“Mọi thứ dường như thay đổi theo thời gian…” – cụ Salim đã 80 tuổi vừa rót cho tôi một cốc kahwa, vừa kể về quá khứ chợ Muttrah – “Khi lên sáu tuổi, tôi đã phụ giúp cha bán kahwa trong chợ. Ngày đó, cổng chợ làm bằng thân cây cọ dầu to lớn. Những gian hàng ngày xưa vách làm bằng bùn và mái lợp từ lá cây cọ dầu. Ngôi chợ khởi đầu từ những người mua bán nhỏ lẻ rau quả và trái cây được các con tàu chở từ vùng đất Khaboura, Suwaiq, Batinah, Musanah đến đây.
Những vệt khói lơ đảng bay lên từ các bukhoor
Mọi người thích uống kahwa của tôi bởi ngoài nguyên liệu chính, tôi còn dùng nước cất từ hoa hồng, hạt cà phê giống Silani từ Ấn Độ, một số gia vị đặc biệt. Kahwa của tôi có vị khác lạ, lúc nào cũng tươi mới. Một ngày tôi bán được khoảng 600 cốc. Giá một cốc kahwa là 500 baissa. Nhiều du khách đến Oman đều đến chợ Muttrah để thử hương vị kahwa của tôi. Không chỉ uống tại chỗ, họ còn mua về nhà để dùng. Kahwa là thức nước uống giải nhiệt tuyệt vời để đi vào sa mạc”.
Quần bán hàng lưu niệm
Nhấm nháp cốc kahwa màu nâu nâu cùng mứt chà là, tôi nhận ra hương vị khác lạ: Một chút đắng đắng của nghệ tây, một chút chát của chè xanh, một chút nồng ấm cay cay của quế, một chút nhẹ nhàng nhưng hăng hắc của bạch đậu khấu. Ánh mắt cụ Salim lại thu hút tôi vào câu chuyện: “Gia đình không ai muốn tôi ngồi bán như thế này. Như là một cái nghiệp, tôi sẽ bán kahwa cho đến khi nào sức khỏe không cho phép. Tôi quen ra chợ nhóm lửa lên lúc 3 giờ sáng. Tôi muốn ngồi đây chứng kiến sự thay đổi của ngôi chợ theo dòng thời gian. Muttrah gắn liền với lịch sử của Muscat, từ những làng chài đánh bắt và nuôi ngọc trai ven biển Oman, Muscat cũng đã trở thành một thành phố sầm uất và hiện đại…”. Một chút thoáng buồn len qua ánh mắt của cụ và sau đó long lanh niềm tự hào…
Một số mặt hàng lưu niệm
Những món đồ lưu niệm bằng bạc, tiếng kêu be be của những chú dê ở khu vực gia súc, tiếng chào mời ngọt như mía lùi, mùi hương gia vị, bukhoor và kahwa… sẽ là ký ức không quên của tôi khi rời Muscat trong mùa nắng đổ lửa đã phai.
Đám cưới của người Muscat
Bộ áo truyền thống và nón của người Oman
Trước đám cưới, nhà trai đến gặp nhà gái hỏi giá gả cô dâu và những lễ vật đính kèm theo. Sau khi thống nhất, hai gia đình ra chính quyền địa phương để ký hợp đồng. Một ngày trước lễ rước dâu, hai bên làm bữa tiệc song song tại nhà từng bên để thết đãi họ hàng, bạn bè. Bữa tiệc thường là cơm và thịt (tùy theo gia cảnh từng nhà mà thịt từ những con khác nhau: gà, trừu, bò, dê), kahwa và trái cây. Sau bữa ăn là màn khiêu vũ. Đàn ông thì chơi nhạc cụ dân tộc và hát, phụ nữ nhảy múa. Trong ngày này, cô dâu không được gặp ai, chỉ ở trong phòng ngồi trên thảm cùng với những em bé gái. Chú rể cũng không được phép vào phòng hoa chúc mà chỉ ngồi trên thảm ở một khoảng trống trong nhà.
Sau lễ đón dâu, chú rể cùng người thân hộ tống cô dâu vào phòng hoa chúc, chú rể bế cô dâu đặt lên giường. Mọi người ra về. Cánh cửa đóng lại. Một số người thân đi xung quanh phòng hoa chúc đọc kinh cầu nguyện và chúc phúc cho cả hai. Không có đãi tiệc.
Bài & Ảnh: Chí Linh