Năm 2024 đánh dấu là một năm biến đổi khí hậu khắc nghiệt khi có thêm sự tác động từ El Nino và sắp tới đây sẽ là La Nina, với nhiều trận bão lớn hoành hành ở khắp các châu lục. Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu đã khiến nhiệt độ nước biển tăng lên gần mức kỷ lục ở Đại Tây Dương và nhiều khu vực khác trên thế giới, khiến mùa bão năm nay hoạt động mạnh hơn bình thường.

Bão, lũ xuất hiện dồn dập tại các châu lục

Chỉ từ cuối tháng 8 đến nay, các nước châu Á liên tiếp chứng kiến hai siêu bão có sức tàn phá nặng nề. Đó là bão Shanshan ngày 29/8 với sức gió lên tới 252 km/h đã đổ bộ vào đất liền Nhật Bản. Đây là một trong những cơn bão mạnh nhất đổ bộ vào Nhật Bản kể từ năm 1960; tiếp đó là bão Yagi đổ bộ vào Philippines, Trung Quốc, Việt Nam từ ngày 2/9, gây ra mưa lớn và lũ lụt tại nhiều nước Đông Nam Á. Hàng triệu người dân trên khắp Đông Nam Á phải vật lộn với những trận mưa xối xả, lũ lụt và lở đất do bão Yagi gây ra, khiến hàng trăm người thiệt mạng ở Philippines, Việt Nam, Lào, Myanmar và Thái Lan…

Khi cơn bão Yagi vừa mới đi qua và để lại thiệt hại nghiêm trọng trên những khu vực mà nó càn quét thì những cơn bão mới lại tiếp tục xuất hiện. Bão Bebinca đã áp sát vùng đảo Amami, Tây Nam Nhật Bản ngày 14/9 vừa qua, gây mưa to, gió lớn và triều cường cao. Sau khi quét qua Nhật Bản, bão Bebinca đã hoành hành tại Philippines ngày 15/9 khiến ít nhất 6 người thiệt mạng và 2 người mất tích tại nước này.

Tại Trung Quốc, bão Bebinca đổ bộ vào Thượng Hải (Trung Quốc) vào sáng ngày 16/9, với cường độ bão cấp 1 (Theo thang bão Saffir–Simpson). Đây cũng là cơn bão nhiệt đới mạnh nhất tấn công trực tiếp vào trung tâm tài chính của Trung Quốc trong hơn 7 thập kỷ qua.

Ở châu Mỹ, một cơn bão nhiệt đới có tên Ileana đã hình thành từ ngoài khơi bờ biển Thái Bình Dương của Mexico vào ngày 12/9 và hướng vào thành phố Los Cabos, miền Tây Mexico, nơi có nhiều khu nghỉ dưỡng ven biển. Ileana đi qua tiểu bang Baja California Sur vào ngày 13/9 gây ra lũ lụt nghiêm trọng.

Trước đó, bão Francine đổ bộ bang Louisiana, Mỹ vào ngày 11/9, với sức gió khoảng 160 km/h đã gây lũ quét và mất điện ảnh hưởng đến hàng trăm nghìn người. Thậm chí, chỉ trong một ngày, New Orleans phải hứng chịu lượng mưa lớn tương đương một tháng.

Không chỉ ở châu Á, trong tuần qua mưa lớn kéo dài đã gây ra lũ lụt nghiêm trọng tại Trung Âu, khiến nhiều khu vực phải sơ tán và thiệt hại lớn về người và tài sản. Theo các cơ quan khí tượng, hệ thống áp thấp Boris đã mang theo những trận mưa xối xả, gây lũ lụt nghiêm trọng tại các quốc gia như Ba Lan, Cộng hòa Séc, Áo và Romania. Tính đến ngày 15/9, mưa lớn đã khiến ít nhất 6 người thiệt mạng, trong đó có 1 lính cứu hỏa ở Áo và 4 nạn nhân ở Romania trong đợt lũ lụt tồi tệ nhất ở khu vực trong gần 3 thập kỷ này.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk mô tả tình hình lũ lụt ở Ba Lan là "rất nghiêm trọng", đồng thời so sánh với trận lũ lịch sử năm 1997 vốn khiến 56 người thiệt mạng và nhiều khu vực bị thiệt hại nặng nề.

Hiện tại, các quốc gia Trung Âu đang triển khai các biện pháp khẩn cấp để ứng phó với tình hình mưa lũ. Các lực lượng cứu hộ và cơ quan chức năng đang nỗ lực khắc phục hậu quả thiên tai, đồng thời khuyến cáo người dân tuân thủ các hướng dẫn an toàn và sẵn sàng sơ tán khi có yêu cầu.

Cần hành động mạnh mẽ để ngăn biến đổi khí hậu

Lý giải những hiện tượng thời tiết khốc liệt vừa qua, các chuyên gia cho rằng biến đổi khí hậu đã khiến nhiệt độ nước biển tăng lên gần mức kỷ lục ở Đại Tây Dương và nhiều khu vực khác trên thế giới, khiến mùa bão năm nay hoạt động mạnh hơn bình thường. Đây là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ XXI vì biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng trực tiếp đến hệ sinh thái, tài nguyên môi trường và cuộc sống của con người.

Số liệu thống kê cho thấy, chỉ trong vòng 30 năm gần đây, số lượng những cơn giông bão cấp độ mạnh đã tăng gần gấp đôi. Những vùng nước ấm đã làm tăng sức mạnh cho các cơn bão. Chính mức nhiệt cao trên đại dương và trong khí quyển, đẩy tốc độ cơn bão đạt mức kinh hoàng. Nhiệt độ nước ở các biển và đại dương ấm lên là nhân tố tiếp thêm sức mạnh cho các cơn bão, khiến những cơn bão khốc liệt đang ngày một nhiều hơn.

Theo một nghiên cứu khoa học mới công bố trên Tạp chí Khoa học khí quyển và Khí hậu (Climate and Atmospheric Science) và bình duyệt bởi Tạp chí Nature ngày 31/7/2024, các cơn bão ở Đông Nam Á đang hình thành gần bờ biển hơn, mạnh lên nhanh hơn và kéo dài hơn trên đất liền do biến đổi khí hậu. Đây là kết quả nghiên cứu của các nhà nghiên cứu từ Đại học Công nghệ Nanyang (NTU) ở Singapore, Đại học Rowan và Đại học Pennsylvania ở Mỹ, dựa vào phân tích hơn 64.000 cơn bão trong lịch sử và tương lai được mô hình hóa từ thế kỷ XIX đến cuối thế kỷ XXI để đưa ra những phát hiện này.

Nhóm các nhà nghiên cứu trên giải thích rằng, biến đổi khí hậu đã làm thay đổi đường đi của các cơn bão nhiệt đới ở Đông Nam Á. Trên khắp thế giới, các cơn bão nhiệt đới bị ảnh hưởng bởi nước biển ấm lên và chúng càng ấm lên thì các cơn bão năng lượng có thể rút ra từ chúng càng nhiều.

Tiến sĩ Andra Garner, tác giả chính của nghiên cứu, Đại học Rowan (Mỹ) cho biết, những khu vực đông dân cư dọc bờ biển Đông Nam Á đang là "điểm nóng" chịu tác động nặng nề nhất, đặc biệt là khi những cơn bão ngày càng trở nên tàn khốc hơn và dân số tiếp tục gia tăng. Vì vậy, theo Tiến sĩ Andra Garner, có 2 việc chúng ta cần hành động ngay trước khi quá muộn. Thứ nhất, giảm thiểu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính để hạn chế tác động của các cơn bão trong tương lai. Thứ hai, tăng cường bảo vệ bờ biển trước những tác động ngày càng nghiêm trọng của bão.

Ngoài đối mặt với những cơn bão, mưa lũ tăng lên, hiện tượng nắng nóng cực đoan cũng là một trong những thách thức lớn đối với toàn cầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Liên tiếp những tháng hè vừa qua, nhiều nơi trên thế giới liên tục chứng kiến nền nhiệt cao kỷ lục, cả nhiệt độ không khí và các đại dương cũng đều ở mức cao nhất mọi thời đại, gây những hậu quả khắc nghiệt…

Những vấn đề về môi trường trên đang trở thành tâm điểm tại các hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về khí hậu. Trong đó, bên cạnh các biện pháp nhằm hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng ở mức 1,5 độ C theo yêu cầu của Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu 2015, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu chỉ có thể trở thành hiện thực khi nguồn lực tài chính dành cho chống biến đổi khí hậu được hỗ trợ đầy đủ.

Để giải "bài toán" tài chính khí hậu, Liên hợp quốc đã công bố dự thảo về tài chính khí hậu để đưa ra thảo luận tại Hội nghị lần thứ 29 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP29), sẽ diễn ra tại Azerbaijan vào tháng 11 tới. Tài liệu này hướng tới mục tiêu thay thế cam kết của các nước phát triển đóng góp 100 tỷ USD/năm giúp các nước đang phát triển ứng phó biến đổi khí hậu bằng mức tài trợ cao hơn. Dự thảo nêu ra 7 phương án sơ bộ, trong đó phản ánh quan điểm khác nhau giữa các nước phát triển và đang phát triển. Theo khối các nước Arab, các nước phát triển nên cam kết ít nhất 441 tỷ USD mỗi năm dưới dạng tài trợ trong giai đoạn 2025-2029 để huy động các khoản vay và tài chính tư nhân, qua đó nâng tổng số tiền hỗ trợ hàng năm lên 1.100 tỷ USD. Trong khi đó, các nước châu Phi kỳ vọng con số mục tiêu hàng năm là 1.300 tỷ USD.

Tuy nhiên, có một điều đáng buồn là trên thực tế, thế giới còn thiếu các hành động thực chất, quyết liệt để hiện thực hóa những tầm nhìn về khí hậu đã được đề ra. Theo thống kê, đến nay, các quốc gia giàu đã cam kết đóng góp khoảng 661 triệu USD vào Quỹ Tổn thất và Thiệt hại, vốn được chính thức khởi động tại Hội nghị lần thứ 28 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP28). Song, số tiền cam kết hiện nay không thấm tháp gì so với con số hơn 100 tỷ USD/năm mà giới chuyên gia cho là các nước đang phát triển cần mỗi năm để bù đắp tổn thất do biến đổi khí hậu gây ra.

Hiện Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Anh, Nhật Bản, Canada, Thụy Sĩ, Thổ Nhĩ Kỳ, Na Uy, Iceland, New Zealand và Australia lập luận rằng, họ chỉ chịu trách nhiệm với gần 30% lượng khí thải trong lịch sử. Họ cũng muốn đưa thêm Trung Quốc và các nước vùng Vịnh vào danh sách các nhà tài trợ. Việc các nước giàu chưa sẵn sàng "mở rộng hầu bao" giúp các nước đang phát triển thích ứng biến đổi khí hậu là không khó hiểu khi hàng loạt thách thức đan xen khác như triển vọng kinh tế toàn cầu bấp bênh, các cuộc xung đột ở Ukraine và Trung Đông, mối đe dọa dịch bệnh… đang tạo gánh nặng về tài chính cho các nước giàu. Các quốc gia phát triển, trong đó có Mỹ, từng nêu rõ các khoản đóng góp về tài chính khí hậu phải dựa trên cơ sở tự nguyện và kêu gọi các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc và Saudi Arabia đóng góp nhiều hơn.

Trong bối cảnh trên, Hội nghị lần thứ 29 Các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP29) diễn ra tại Ba Lan từ ngày 11 đến 22/11/2024 tới đây được coi là một phép thử lớn về sự hợp tác và ý chí đẩy mạnh cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Các cuộc đàm phán tại COP29 được kỳ vọng đạt mục tiêu tài chính mới, qua đó hỗ trợ các nước đang phát triển đầu tư chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch và chống biến đổi khí hậu.