Khi Wayne Rooney khuyên nhủ HLV Erik ten Hag rằng nên loại Cristiano Ronaldo khỏi đội hình xuất phát ở trận gặp Liverpool, anh chỉ làm một việc mà mọi người đều đang ngần ngại: Nói thật.

TRỰC TIẾP bóng đá MU vs Liverpool, Ngoại hạng Anh (02h00, 23/8)

TRỰC TIẾP bóng đá MU vs Liverpool, Ngoại hạng Anh (02h00, 23/8). Xem bóng đá trực tiếp MU vs Liverpool. K+, K+PM trực tiếp bóng đá hôm nay.

Tại Olympic Bắc Kinh 2008, “Tia chớp” Usain Bolt đã làm tất cả các chuyên gia dinh dưỡng kinh ngạc. Mỗi ngày anh chén 5 hộp gà rán, mỗi hộp 20 miếng, tổng cộng là hơn một ngàn miếng gà rán, tương đương khoảng năm ngàn calo và 300 gram chất béo trong nửa tháng diễn ra Thế vận hội.

Sự thật khó chấp nhận

Nhưng chế độ ăn uống vô độ này không thể ngăn cản được Bolt: Anh giành đến 3 huy chương vàng Olympic và lập 3 kỷ lục thế giới mới. Vào thời hoàng kim, Bolt có thể dễ dàng xóa bỏ từ “điều độ” ra khỏi từ điển của anh. Bảy năm sau, ở tuổi 28, Bolt bắt đầu… bỏ gà rán. Trước đó, anh cũng là “trùm” thức khuya, rất ít ngủ, dành thời gian chơi điện tử hoặc xem phim khuya. Bảy năm sau, Bolt lên giường sớm, sinh hoạt điều độ, mời các chuyên gia vào cuộc. Tất cả đều phục vụ cho một mục đích: Trở lại đỉnh cao.

Nhưng điều đó đã không bao giờ thành hiện thực. Tại giải điền kinh vô địch thế giới năm 2017, Bolt chỉ về thứ ba ở nội dung sở trường 100m, xếp sau cả tài năng trẻ Chris Coleman. Huyền thoại này cay đắng thừa nhận: “Tôi nhớ khi mình thua ở đường chạy 100m, có người bảo tôi: ‘Usain, đừng buồn, Muhammad Ali cũng thua trận cuối cùng đời mình. Không có gì phải đau khổ cả”.

Đấy có vẻ là lời thật lòng hiếm hoi Bolt được nghe trong quãng vài năm đổ lại ấy. Trước đó, các tờ báo đều cố gắng nói về một “sự trở lại” (Time), rồi “vị vua đường đua 100m sắp quay về với ngai vàng” (The New York Times). Các chuyên gia điền kinh cũng cho rằng, Bolt rất có thể sẽ tạo ra phép màu. Các cổ động viên, tất nhiên, tin vào chuyện này vô điều kiện. Kể cả chính Bolt, người đã từ bỏ mọi thú vui hòng biến giấc mơ thành hiện thực, có lẽ cũng thật lòng tin rằng mình có thể làm được.

Nhưng thể thao có ngưỡng riêng của nó. Roger Federer cũng đã từng tin rằng mình có thể trở lại đỉnh cao, sau khi trở thành tay vợt lớn tuổi nhất tiến vào đến tứ kết Wimbledon trong kỷ nguyên Mở vào mùa Hè năm 2021. Đám đông hẳn cũng kỳ vọng vào sự gắng gượng đó, nhưng không ai thắng được thời gian: Anh thua thảm 0-6 trước tay vợt trẻ Hubert Hurkacz, người vốn coi Fed là thần tượng, một trận đấu có lẽ làm buồn lòng chính đối thủ của “Tàu tốc hành”. Federer sau đó trải qua ca phẫu thuật đầu gối lần thứ ba, văng khỏi danh sách 1.000 trên BXH ATP lần đầu kể từ tháng 9/1997. Ở tuổi 40, mọi chuyện dường như đã khép lại với tay vợt người Thụy Sĩ.

Giá trị của lời nói thật

Ronaldo có lẽ cũng đang phải đối mặt với tình huống “tế nhị” này, dù truyền thông và các chuyên gia vẫn đang nói về anh như một người bất khả lão hóa. Người đại diện Jorge Mendes đã chạy đôn chạy đáo suốt mùa Hè để tìm bến đỗ mới phù hợp cho tiền đạo người Bồ Đào Nha, nhưng chỉ nhận được những cái lắc đầu. Tất nhiên là họ không nói thật. Giám đốc điều hành của Bayern Munich, Oliver Kahn, bảo rằng Ronaldo vẫn là “một trong những tiền đạo vĩ đại nhất”, nhưng mà lại “không hợp với triết lý của chúng tôi”. HLV Thomas Tuchel cũng tế nhị rút lui, với lý do tương tự, rằng lối chơi của Ronaldo không hợp phong cách Chelsea.

Gần hai thập kỷ trước, trận giao hữu với MU, Ronaldo chơi hay đến mức mà ngay sau khi hiệp một kết thúc, Sir Alex Ferguson đã gửi một tin nhắn ngắn gọn đến cho Giám đốc điều hành Peter Kenyon: “Phải đưa cậu nhóc này về ngay”. Trước đó, MU chỉ định ký nháy hợp đồng với Ronaldo và cho anh ở lại Sporting Lisbon để phát triển thêm. Nhưng ngay trong buổi tối đó, mọi chuyện thay đổi. MU đã là người chiến thắng, giữa một rừng các tên tuổi lớn như Arsenal (đội đã từng mời Ronaldo đến London trước đó), Liverpool (HLV Gerard Houllier đã sửng sốt thốt lên “cái quái gì thế” khi biết Ronaldo về MU), Juventus (thương vụ đổi Ronaldo đổ bể vì Marcelo Salas không muốn sang Lisbon).

Tất nhiên là thời điểm ấy, cậu nhóc Ronaldo không biết rằng mình được săn đuổi gắt gao đến thế. Bây giờ, dù có cố gắng đến bao nhiêu và danh tiếng đã nổi như cồn đến mức nào, tìm một bến đỗ mới dường như là điều khó khăn hơn bao giờ hết đối với Ronaldo.

Có một khái niệm kinh tế có tên hiệu suất giảm dần (Law of Diminishing Returns) chỉ ra rằng, khi liên tục bổ sung một lượng như nhau của một đầu vào các nhân tố biến đổi vào hàm sản xuất và giữ nguyên lượng của các đầu vào nhân tố khác, chúng ta sẽ đạt đến điểm mà mức tăng sản lượng cứ thế giảm dần.

Ví dụ, các nghiên cứu về năng suất làm việc cho thấy rằng chúng ta chỉ thực sự làm việc hiệu quả trong 4-5 giờ đầu tiên mỗi ngày. Mọi thứ sau đó giảm sút nghiêm trọng bất chấp việc ta có dùng các loại thức uống kích thích (cà phê, nước tăng lực) đến nỗi năng suất công việc của 12 tiếng quần quật cũng không khác gì với 16 tiếng. Khi ấy, việc duy nhất bạn có thể làm là đi ngủ.

Nỗ lực đi kèm phần thưởng tuyến tính tăng dần khi hành động vô tâm và đơn giản. Nỗ lực đi kèm phần thưởng giảm dần khi hành động trở nên phức tạp và đa biến. Khi còn trẻ, Bolt có thể chẳng chuẩn bị gì, ăn uống ngủ nghỉ vô độ, vẫn có thể giành huy chương vàng. Khi về già, Bolt tự gò ép mình vào khuôn khổ, nỗ lực rất nhiều để cải thiện sức khỏe, nhưng đơn giản là ở một độ tuổi nào đó trong sự nghiệp, mọi cố gắng kiểu này đều là vô ích. Khi còn trẻ, Ronaldo chỉ cần chơi bóng và các “đại gia” xếp hàng chờ. Khi đã già, một “siêu cò” cũng không giúp nổi anh tìm được CLB phù hợp với tham vọng.

Vào thời điểm ấy, tất cả những gì các ngôi sao như Bolt hay Ronaldo cần là một lời nói thật lòng, như lời Rooney khuyên Ten Hag: Loại ngôi sao người BĐN khỏi danh sách ra sân từ đầu một trận quan trọng như gặp Liverpool.

Phạm An