Ngày 20/12/2019, Mikel Arteta chính thức đảm nhận vị trí HLV trưởng của Arsenal. Trong buổi họp báo đầu tiên, ông đã khẳng định rõ ràng mục tiêu của mình.

"Tôi muốn mọi người chịu trách nhiệm với công việc của mình, mang đến đam mê và năng lượng cho CLB. Những ai không làm được điều đó, hoặc ảnh hưởng tiêu cực, thì không xứng đáng với môi trường và văn hóa ở đây", Arteta tuyên bố.

Từ một Arsenal hỗn loạn đến hành trình vươn mình

Ngày 20 tháng 12 năm nay đánh dấu tròn 5 năm kể từ ngày đó, và những lời nói trên vẫn mang sức nặng. "Super Mik Arteta" - cái tên mà người hâm mộ Arsenal trìu mến dành tặng - đã dẫn dắt CLB từ vị trí thứ tám tại Ngoại hạng Anh, vượt qua những giai đoạn khó khăn để trở thành đối thủ chính của Man City trong cuộc đua vô địch.

Dù đang bị Liverpool bỏ xa 6 điểm trong mùa giải này, Arteta – một trong ba HLV có thời gian tại vị lâu nhất ở Premier League hiện tại, cùng với Pep Guardiola (Man City) và Thomas Frank (Brentford) – vẫn có lý do để tự hào về chặng đường đã qua.

Khi được bổ nhiệm, Arteta tiếp quản một Arsenal rệu rã dưới thời Unai Emery, người gặp khó khăn trong việc kiểm soát phòng thay đồ đầy những cái tôi lớn và không được hỗ trợ từ ban lãnh đạo. CLB khi đó đang đứng thứ 10 trên bảng xếp hạng, và sự bất mãn từ thời hậu Arsene Wenger vẫn chưa lắng xuống.

Đội hình Arsenal lúc đó vừa già nua, vừa dư thừa nhân sự, tạo nên thách thức lớn cho HLV trẻ 37 tuổi. Việc bổ nhiệm Arteta, người trước đó chỉ là trợ lý của Pep Guardiola tại Man City, cũng là một canh bạc từ Kroenke Sports & Entertainment (KSE). Ông được giao danh hiệu "HLV trưởng" thay vì "quản lý" – ám chỉ sự dè dặt của CLB trong việc trao toàn quyền kiểm soát cho một người chưa có kinh nghiệm dẫn dắt đội một.

Tuy nhiên, Arteta đã tận dụng tốt cơ hội "tự bơi" này, dù không hề có phao cứu trợ. Trong nửa mùa giải đầu tiên, Arsenal cán đích ở vị trí thứ tám – một kết quả không bất ngờ khi đội bóng cần một cuộc đại phẫu toàn diện. Nhưng mùa 2020-21 mới là thử thách thực sự, khi Arsenal rơi vào giai đoạn tồi tệ nhất với 8 thất bại trong 12 trận tại Ngoại hạng Anh.

Sự kiên nhẫn của ban lãnh đạo và quyết định táo bạo của Arteta

Những năm đầu tiên của Arteta tại Arsenal không chỉ bị ảnh hưởng bởi phong độ yếu kém, mà còn bởi đại dịch Covid-19, sự phẫn nộ của người hâm mộ và sự bất ổn trong nội bộ. Tuy nhiên, chính những lần thanh lọc đội hình mạnh mẽ đã tạo nên nền móng cho sự tái sinh của CLB.

Arteta không ngần ngại cắt hợp đồng với các cầu thủ không còn giá trị sử dụng, bao gồm Henrikh Mkhitaryan, Shkodran Mustafi, Sead Kolasinac và Sokratis Papastathopoulos – tất cả đều là những cái tên hưởng lương cao và đã qua thời đỉnh cao.

Hai trường hợp nổi bật nhất là Mesut Özil và Pierre-Emerick Aubameyang. Özil, biểu tượng dưới thời Wenger, bị loại khỏi danh sách đăng ký thi đấu của Arsenal, khiến anh chỉ còn cơ hội chơi cho đội U23. Còn với Aubameyang, sau khi vi phạm kỷ luật vì trở lại muộn từ một chuyến đi cá nhân, Arteta không chỉ loại anh khỏi đội hình mà còn tước băng đội trưởng và chấm dứt hợp đồng vào tháng 2 năm 2022.

Tính kỷ luật khắt khe của Arteta không chỉ dừng lại ở các cầu thủ kỳ cựu. William Saliba, trung vệ được mua với giá 25 triệu bảng trước khi Arteta đến, cũng từng phải thi đấu ở đội U23 trước khi được cho mượn tại Nice. Nhưng giờ đây, Saliba đã trở thành một trong những hậu vệ xuất sắc nhất châu Âu, minh chứng cho cách tiếp cận vừa cứng rắn, vừa dài hạn của Arteta.

Arteta không chỉ tái cấu trúc đội hình mà còn xây dựng lại tinh thần và bản sắc của Arsenal, đưa CLB từ một đội bóng tầm trung trở thành ứng cử viên sáng giá cho danh hiệu Ngoại hạng Anh.

Từ sự thay đổi đến niềm hy vọng 

Dưới sự dẫn dắt của Mikel Arteta, đội hình Arsenal đã trải qua một cuộc thay máu toàn diện. Trong đội hình xuất phát ở trận đầu tiên ông cầm quân vào Ngày Lễ Tặng Quà năm 2019 gặp Bournemouth, chỉ còn Bukayo Saka — khi ấy chơi ở vị trí hậu vệ trái — là vẫn thuộc biên chế đội bóng hiện tại (dù Reiss Nelson đang được cho mượn tại Fulham).

Những cầu thủ ông kế thừa không đủ chất lượng để cạnh tranh với các đội bóng hàng đầu nước Anh. Arteta hiểu rằng ông cần thích nghi và áp dụng cách tiếp cận thực dụng hơn trên sân cỏ. Trong hành trình vô địch FA Cup năm 2020, Arsenal nhiều lần chủ động nhường quyền kiểm soát bóng và tập trung phản công để tìm kiếm cơ hội ghi bàn.

Chiến thắng 2-0 trước Man City tại bán kết là một ví dụ điển hình. Arsenal chỉ kiểm soát bóng 29% và tung ra 4 cú sút, trong khi Man City có tới 16 lần dứt điểm.

Việc thay đổi phong cách chơi qua từng mùa giải đã trở thành điểm mạnh mà Arteta thể hiện rõ rệt. Mùa giải 2022-23, Arsenal chơi thứ bóng đá tấn công rực lửa, ghi tới 88 bàn tại Ngoại hạng Anh – con số kỷ lục của CLB.

Mùa trước, Arsenal chỉ để thủng lưới 29 bàn – thành tích phòng ngự tốt nhất trong 20 năm – với một hàng thủ kiên cố làm nền tảng cho cuộc đua vô địch.

Mùa giải hiện tại, Arteta lại dựa nhiều hơn vào các bàn thắng từ tình huống cố định, cùng sự tỏa sáng của một số cầu thủ chủ chốt như Bukayo Saka và Kai Havertz, thay vì sự đóng góp đồng đều từ cả đội.

Những thành tích này đạt được nhờ nguồn ngân sách chuyển nhượng dồi dào. Theo dữ liệu từ Football Transfers, Arsenal đã chi ròng 500,14 triệu bảng kể từ khi Arteta lên nắm quyền. Con số này vượt xa mức chi ròng 235,4 triệu bảng trong 5 năm trước đó.

Số tiền khổng lồ đã giúp Arteta xây dựng một đội hình trẻ trung và hòa hợp, với những bản hợp đồng bom tấn như Declan Rice (105 triệu bảng). Tuy nhiên, một số quyết định cũng gây tranh cãi, điển hình là khoản chi 65 triệu bảng mua Kai Havertz từ Chelsea.

Dù Havertz khởi đầu chậm chạp, Arteta vẫn bảo vệ anh, thử nghiệm các vị trí khác nhau trước khi định hình vai trò trung phong cho cầu thủ người Đức. Kết quả là Havertz ghi được 10 bàn mùa này, sau khi đóng góp 9 bàn trong 18 trận cuối mùa trước.

Một quyết định đáng chú ý khác là chiêu mộ David Raya thay cho Aaron Ramsdale – người đã chơi ổn định mùa 2022-23. Dù Raya từng mắc sai lầm, như trong trận gặp Tottenham tháng 4, hiện anh đã trở thành một trong những thủ môn có phong độ cao nhất châu Âu.

Arteta không chỉ có tiếng nói trong các quyết định chuyển nhượng mà còn ở mọi khía cạnh bóng đá của CLB. Ông đưa về chuyên gia tình huống cố định Nicolas Jover từ Man City, tham gia vào việc chọn giám đốc thể thao thay thế Edu, và biến mọi quyết định liên quan đến bóng đá đều phải qua tay mình.

Mối quan hệ thân thiết giữa Arteta và Edu, cũng như sự ủng hộ từ ban lãnh đạo cấp cao, là nền tảng cho những thành công này. Nhưng cốt lõi vẫn nằm ở cá tính mạnh mẽ của Arteta.

Điển hình là phản ứng dữ dội của ông sau trận thua Newcastle 0-1 tháng 11 năm ngoái, với bàn thắng gây tranh cãi của Anthony Gordon được công nhận dù qua ba lần kiểm tra VAR.

"Làm thế nào mà bàn thắng này được công nhận? Thật khó tin," Arteta tức giận nói. "Tôi cảm thấy xấu hổ. Tôi phải đến đây để bảo vệ CLB và cầu xin sự giúp đỡ, vì đó là một sự ô nhục."

Mùa giải này đang thử thách Arteta khi Arsenal gặp khó khăn trong việc tận dụng cú sa sút của Man City, nhường cơ hội dẫn đầu cho Liverpool của Arne Slot. Sau 5 năm tiến bộ ổn định, lần đầu tiên ý niệm về sự chững lại xuất hiện.

Tuy nhiên, niềm tin vẫn còn. Arsenal hiện vẫn cạnh tranh trên cả bốn mặt trận, vừa giành vé vào bán kết Carabao Cup sau chiến thắng trước Crystal Palace.

Arteta và người hâm mộ hy vọng rằng dấu mốc 5 năm sẽ không phải là kết thúc, mà là khởi đầu cho một chương mới đầy danh hiệu.