Theo truyền thống, chủ nhà sẽ chọn một người làm nghi lễ bước vào nhà mình đầu tiên trong năm mới vào đêm giao thừa hoặc sáng mùng 1 Tết, đó là người xông đất, xông nhà với hi vọng có một năm đầy an khang, thịnh vượng và hạnh phúc.

Người xông đất năm mới nên chuẩn bị gì

Người xông đất, xông nhà phải có tuổi hợp với chủ nhà và con vật đại diện của năm đó, đặc biệt tránh tuổi "tứ hành xung". Đó cũng phải là người vui vẻ, rộng rãi, hạnh phúc thì gia chủ sẽ luôn may mắn, sung túc trong năm mới…

Gia chủ thường cẩn thận sẽ tìm người phù hợp và mượn người ấy đến xông đất cho gia đình. Người đi xông đất, nên chuẩn bị những lời cầu chúc tốt đẹp dành cho gia chủ, nên ăn mặc thật đẹp và nên mang theo một chút quà Tết.

Quà ở đây không nhất thiết là quý giá, nhiều hay ít, mà chỉ có tính cách tượng trưng và phụ thuộc vào mức độ quen biết gia chủ thân hay sơ. Nó có thể là một chai rượu Tết, một gói trà ngon, một chiếc bánh chưng hay một phong bánh khảo truyền thống...

Xông đất xong còn nên mừng tuổi, chủ yếu là cho trẻ con gia chủ. Sau đó chủ nhà cũng hoan hỉ chúc lại vị khách xông đất đầu năm và thết đãi một vài món ăn hay thức uống. Chuyện ăn uống này cũng chỉ mang tính tượng trưng cho có lệ, như ăn vài miếng bánh, miếng mứt, uống một ly rượu hay chén trà. Mọi người sẽ cùng nhau nhấm nháp hương xuân đầu năm trong không khí đầm ấm và tràn đầy hy vọng.

Người xông nhà chúc Tết thường lưu lại nhà gia chủ trong khoảng 10-15 phút. Tùy nhà, tùy người mà có lời chúc riêng. Nếu nhà có cha mẹ già thì chúc "Bách niên giai lão", "tăng phúc tăng thọ", nếu là người buôn bán thì mong "buôn may bán đắt", "làm ăn phát đạt", "làm ăn phát tài bằng năm bằng mười năm ngoái", gặp trẻ em thì mừng các bé "hay ăn chóng lớn", "học hành đỗ đạt"…

Người xưa cho rằng người đầu tiên đến xông đất, xông nhà vào đầu năm mới sẽ có ảnh hưởng sâu sắc tới vận mệnh và công việc làm ăn của gia đình chủ nhà trong cả một năm. Chính vì vậy, các bậc cao niên luôn rất cẩn thận khi lựa chọn người đầu tiên đến xông nhà, xông đất sau đêm Giao thừa.

Theo các chuyên gia phong thủy, khi chọn người xông nhà đầu năm mới nên chọn người có thiên can, địa chi, ngũ hành tương sinh với gia chủ là tốt nhất.

Những phong tục tập quán xưa, theo thời gian có thể sẽ không được in dấu đậm hoặc có thể nó sẽ thay đổi và phát triển với cuộc sống hôm nay. Tục xông đất vẫn vậy, vẫn nói với nhau rằng đi chúc tết đầu năm cho anh em họ hàng. Tuy vậy họ không còn đặt nặng vấn đề chuyện may rủi nữa mà họ chỉ nghĩ đến đem lại niềm vui nho nhỏ cho mọi người mà thôi.

Chọn ai xông đất?

Mọi người tin rằng, nếu ngày mùng 1 mọi chuyện suôn sẻ thì cả năm sẽ được an lành, nhiều điều may mắn, vạn sự như ý. Do vậy việc chọn người xông đất đầu năm rất quan trọng, chọn người có tính tình vui vẻ, hòa đồng, có đạo đức tốt và thành công trong công việc làm người mở đầu trong ngày mồng 1 cho gia chủ để có một năm may mắn, tài lộc.

Có nhiều quan niệm cũng như cách chọn tuổi xông nhà khác nhau, có nhiều gia chủ rất kỹ trong việc lựa chọn người xông nhà đầu năm, đặc biệt là những người làm kinh doanh, nhưng cũng có nhiều gia chủ chỉ đơn giản là chọn người tốt tính…

Theo Thượng tọa Thích Lệ Trang chia sẻ trên báo Giác ngộ về vấn đề chọn người xông đất năm: "Xưa nay người phương Đông vẫn quan niệm tìm người hợp tuổi để xông nhà đầu năm, nhưng mình lựa chọn tuổi, lại quên chọn tính tình của người đó, thì tại sao chúng ta không là người làm chủ vận mệnh của mình mà đi lệ thuộc vào người khác. Theo Phật giáo, ta phải tự làm chủ vận mệnh của mình - tội phúc vô môn, duy nhân tự triệu, tội phúc không có cửa vào, chỉ do ta đem đến mà thôi.

Vì thế, vào thời khắc Giao thừa năm mới, mọi người đến chùa dâng hương lễ Phật để tu phúc, tích đức rồi đem những lộc Phật về xông đất nhà mình là tốt nhất".

Mặc dù vậy, tục xông nhà, xông đất được người Việt duy trì đã rất nhiều năm, việc chọn tuổi xông nhà thì nên chọn người có Ngũ hành, Thiên can, Địa chi tương sinh với với tuổi của gia chủ, đồng thời ngũ hành, thiên can, địa chi của năm xông đất cũng cần tương sinh với người xông nhà cho gia chủ.