Sáng 19/3, phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB) và các công ty, đơn vị, tổ chức liên quan bước vào phần luận tội và đề nghị án của Viện Kiểm sát nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đối với các bị cáo trong vụ án. Cơ quan công tố đánh giá, trừ bị cáo Trương Mỹ Lan, các bị cáo tại tòa đều thừa nhận hành vi như cáo trạng truy tố.

Theo đại diện Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, trong thời gian vừa qua, các cơ quan tố tụng đã điều tra, truy tố và xét xử nhiều vụ án tham nhũng, vụ án kinh tế trên cơ sở xử lý không có vùng cấm để làm trong sạch, minh bạch nền kinh tế. Sau gần 2 tuần xét xử, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, đại diện Viện Kiểm sát và luật sư xét hỏi xong đối với các bị cáo, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án. Bị cáo Trương Mỹ Lan bị cáo buộc 3 tội danh gồm: Tham ô tài sản, Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng và Đưa hối lộ.

Kết quả điều tra xác định, bị cáo Trương Mỹ Lan, cựu Chủ tịch Công ty Cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và các công ty trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát đã lợi dụng chính sách của Nhà nước về cơ cấu lại ngân hàng để tìm cách thâu tóm 3 ngân hàng thương mại cổ phần (Sài Gòn, Đệ Nhất và Việt Nam Tín Nghĩa) nhằm có nguồn vốn lớn phục vụ hoạt động của hệ thống công ty trên, cũng như việc liên tục đầu tư, mua các dự án bất động sản.

Theo đó, từ trước thời điểm hợp nhất, Trương Mỹ Lan đã sở hữu phần lớn cổ phần của 3 ngân hàng trên. Sau khi hợp nhất, từ năm 2012 đến tháng 10/2022, bị cáo Lan tăng tỷ lệ sở hữu cổ phần tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB) lên 91,5%, trở thành người thực tế có quyền lực chi phối, điều hành toàn bộ các hoạt động của SCB, trong đó có hoạt động cho vay; sử dụng SCB như một công cụ tài chính phục vụ cho lợi ích của mình.

Để thao túng hoạt động của SCB, Trương Mỹ Lan cùng đồng phạm thực hiện chuỗi hành vi như: tuyển chọn, bố trí nhân sự thân tín vào các vị trí chủ chốt tại SCB (Hội đồng quản trị, Ban Tổng Giám đốc, Giám đốc các Chi nhánh lớn, Trưởng Ban kiểm soát), trả mức lương cao từ 200 đến 500 triệu đồng/tháng; tặng, thưởng tiền, cổ phần SCB để thông qua các cá nhân này điều hành toàn bộ hoạt động của Ngân hàng SCB. Sau đó, Trương Mỹ Lan điều hành, chỉ đạo các cá nhân thân tín, giữ vai trò chủ chốt tại Ngân hàng SCB và Tập đoàn Vạn Thịnh Phát để chỉ đạo các đối tượng tại Ngân hàng SCB, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát tổ chức thành lập nhiều bộ phận, đơn vị thuộc ngân hàng chuyên trách cho vay, giải ngân theo yêu cầu của bị cáo Lan; câu kết với các cá nhân đứng đầu nhiều doanh nghiệp liên quan để thực hiện tội phạm; thông đồng với nhiều công ty thẩm định giá để nâng khống giá trị tài sản bảo đảm.

Trương Mỹ Lan còn chỉ đạo các cá nhân thân tín thành lập các công ty “ma” rồi tìm thuê người đứng tên đại diện theo pháp luật, cổ đông, thành viên công ty, chọn ngành nghề kinh doanh cho phù hợp với yêu cầu của bị cáo Lan và đồng phạm. Các công ty “ma” và cá nhân được thuê/nhờ đứng tên lên đến số lượng hàng nghìn để phục vụ mục đích rút tiền từ Ngân hàng SCB của Trương Mỹ Lan. Kết quả điều tra xác định, có 875 khách hàng gồm 440 cá nhân, 435 pháp nhân đứng tên 1.284 khoản vay được Trương Mỹ Lan chỉ đạo nhóm đối tượng tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát thành lập, thuê hoặc nhờ người đứng tên.

Ngoài việc tạo lập các công ty “ma” đứng tên hồ sơ vay vốn, Trương Mỹ Lan còn câu kết và chỉ đạo các đối tượng là chủ sở hữu, đại diện theo pháp luật hoặc được giao quản lý các công ty thực tế có hoạt động kinh doanh để các công ty này đứng tên vay vốn hoặc tạo lập thêm nhiều công ty “ma”, tạo lập hồ sơ, phương án vay vốn khống nhằm rút tiền của Ngân hàng SCB để Trương Mỹ Lan và các đối tượng nêu trên cùng sử dụng rồi “cắt đứt” dòng tiền sau giải ngân, bán nợ xấu, che giấu sai phạm.

Mỗi khi cần rút tiền của Ngân hàng SCB, Trương Mỹ Lan chỉ đạo cấp dưới tạo lập hồ sơ, phương án vay vốn khống để hợp thức; đưa các cá nhân được thuê/nhờ đứng tên khoản vay, đứng tên tài sản, đại diện công ty “ma” đến ký vào hồ sơ vay vốn khống. Các đại diện pháp nhân và cá nhân đứng tên khoản vay đều không được thụ hưởng và sử dụng tiền, không biết mình vay và nợ SCB số tiền đặc biệt lớn. Hầu hết các khoản vay của Trương Mỹ Lan được giải ngân trước và thực hiện hợp thức sau.

Để che giấu thực trạng yếu kém của SCB, để Ngân hàng không bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt, tiếp tục được tái cơ cấu, khi bị thanh tra, kiểm tra, Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo các cán bộ chủ chốt của Ngân hàng SCB mua chuộc cán bộ, lãnh đạo Cơ quan Thanh tra Giám sát ngân hàng, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh, Tổ trưởng Tổ giám sát tăng cường tại SCB để các cá nhân có thẩm quyền trên bưng bít, che giấu thông tin sai phạm, báo cáo kết quả thanh, kiểm tra không trung thực, không đầy đủ. Trong đó, bị cáo Lan đã chỉ đạo Võ Tấn Hoàng Văn (cựu Tổng Giám đốc SCB) 4 lần đưa hối lộ 5,2 triệu USD cho bị cáo Đỗ Thị Nhàn, cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng II (Cục II), Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước; đồng thời đưa tiền quà cho các thành viên trong đoàn thanh tra.

Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh xác định, từ năm 2012 đến năm 2022, bị cáo Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo lập khống hồ sơ, cho vay, giải ngân 2.527 khoản (gồm 1.057 khoản khách hàng cá nhân và 1.470 khoản khách hàng tổ chức) với tổng số tiền hơn 1 triệu tỷ đồng. Đến ngày 17/10/2022 (thời điểm khởi tố vụ án), còn 1.284 khoản vay (gồm 440 cá nhân vay 512 khoản và 435 tổ chức vay 772 khoản) với dư nợ hơn 677.000 tỷ đồng. Các khoản vay đều thuộc nợ nhóm 5, không có khả năng thu hồi sau khi trừ đi các tài sản bảo đảm có giá trị, thiệt hại gây ra cho Ngân hàng SCB là hơn 498.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, trên cơ sở xem xét theo nguyên tắc có lợi cho các bị cáo, sau khi cấn trừ đi giá trị các tài sản đảm bảo, cơ quan công tố xác định bị cáo Lan đã chiếm đoạt 304.000 tỷ đồng của SCB.

Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, bị cáo Trương Mỹ Lan có vai trò chủ mưu, cầm đầu trong vụ án. Bị cáo Lan đã cùng các đồng phạm, với những vị trí, vai trò khác nhau, thực hiện nhiều tội phạm xâm phạm về sở hữu, xâm phạm hoạt động của ngân hàng, hoạt động đúng đắn của cơ quan Nhà nước. Trong đó, nhiều hành vi phạm tội được thực hiện dưới dạng đồng phạm có tổ chức, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, chiếm đoạt và gây thiệt hại số tiền đặc biệt lớn. Theo đại diện Viện Kiểm sát, mặc dù bị cáo Trương Mỹ Lan không nhận tội nhưng căn cứ vào kết quả điều tra cùng lời khai của các bị cáo khác có đủ cơ sở để xác định, bị cáo Lan đã phạm vào 3 tội như cáo trạng quy kết.

Viện Kiểm sát ghi nhận bị cáo Trương Mỹ Lan có nhiều tình tiết giảm nhẹ như tích cực tham gia từ thiện, đặc biệt trong giai đoạn phòng, chống COVID-19, được bằng khen của Chủ tịch nước và Bằng khen của nhiều cơ quan chức năng khác. Tại tòa, bị cáo Lan tự nguyện dùng các tài sản để khắc phục thiệt hại. Song, cơ quan công tố đánh giá bị cáo Trương Mỹ Lan cố ý phạm tội trong thời gian dài, phạm tội nhiều lần, phạm tội có tổ chức, tội danh đặc biệt biệt nghiêm trọng, thực hiện chuỗi hành vi phạm tội trong thời gian dài, gây thiệt hại số tiền đặc biệt lớn, phạm tội 2 lần trở lên, dùng thủ đoạn tinh vi để phạm tội, đây là những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Trong quá trình điều tra và tại tòa, bị cáo Trương Mỹ Lan không tỏ ra ăn năn hối cải mà khai báo quanh co chối tội, đổ lỗi cho nhân viên dưới quyền và các bị cáo tại SCB, hậu quả vụ án đặc biệt nghiêm trọng, không có khả năng thu hồi. Từ đó đại diện Viện Kiểm sát cho rằng, cần “loại trừ bị cáo Trương Mỹ Lan ra khỏi đời sống xã hội vĩnh viễn”.

Trước đó, tại tòa, bị cáo Trương Mỹ Lan phủ nhận cáo buộc nắm 85-91% cổ phần Ngân hàng SCB như cáo trạng nêu mà cho rằng, bị cáo chỉ sở hữu khoảng 4,9% cổ phần của SCB, còn lại là của người thân, bạn bè trong và ngoài nước. Ngoài ra, bị cáo cho rằng, mình không chỉ đạo thành lập các công ty “ma”; không nâng khống giá trị tài sản để lấy tiền của Ngân hàng SCB, mà chính bị cáo đã cho SCB mượn tài sản để tái cơ cấu.

Cũng tại các phiên xử trước, bị cáo Trương Mỹ Lan xin Hội đồng xét xử tạo điều kiện để bị cáo khắc phục hậu quả. Bị cáo Lan cho biết, gia đình bị cáo đang rao bán một số tài sản để lấy tiền khắc phục hậu quả trong vụ án như: Tòa nhà Capital Place và khách sạn Daewoo ở Hà Nội; bán cổ phần của bị cáo Lan tại một tập đoàn sản xuất vaccine với giá 315 tỷ đồng, bán cổ phần tại một công ty bảo hiểm với giá 920 tỷ đồng... Bị cáo Lan cũng đề nghị Hội đồng xét xử chuyển 1.000 tỷ đồng mà bị cáo Nguyễn Cao Trí hoàn trả cho mình (số tiền được xác định do bị cáo Nguyễn Cao Trí chiếm đoạt của bị cáo Lan) để đưa vào SCB khắc phục thiệt hại.

Các bị cáo nguyên là lãnh đạo tại Ngân hàng SCB như, Bùi Anh Dũng, Võ Tấn Hoàng Văn, Tạ Chiêu Trung, Trương Khánh Hoàng, Trần Thị Mỹ Dung được xác định có nhiều tình tiết giảm nhẹ, thành khẩn khai báo, tích cực hợp tác với cơ quan điều tra để làm rõ bản chất vụ án, tự nguyện sử dụng tài sản khắc phục hậu quả.

Tuy nhiên, các bị cáo thực hiện hành vi phạm tội 2 lần trở lên, giúp sức cho bị cáo Trương Mỹ Lan gây thiệt hại số tiền đặc biệt lớn nên cần hình phạt tương xứng. Viện Kiểm sát cho rằng cần có mức hình phạt nghiêm trị, “cách ly vĩnh viễn ra khỏi đời sống xã hội” đối với các bị cáo Bùi Anh Dũng (cựu chủ tịch Hội đồng Quản trị Ngân hàng SCB), Võ Tấn Hoàng Văn (cựu Tổng Giám đốc Ngân hàng SCB), Tạ Chiêu Trung (cựu thành viên Hội đồng Quản trị Ngân hàng SCB).

Riêng bị cáo Đinh Văn Thành (nguyên Chủ tịch Hội đồng Quản trị Ngân hàng SCB) đã bỏ trốn trước khi vụ án được khởi tố và bị đưa ra xét xử vắng mặt. Căn cứ vào tài liệu có trong hồ sơ vụ án có đủ căn cứ xác định bị cáo Thành đã giúp sức tích cực cho bị cáo Trương Mỹ Lan lập hồ sơ vay vốn khống, rút tiền của SCB, gây hậu quả thiệt hại đặc biệt lớn. Viện Kiểm sát đề nghị mức hình phạt “cách ly vĩnh viễn ra khỏi đời sống xã hội” đối với bị cáo Đinh Văn Thành.

Bị cáo Trương Huệ Vân (cựu Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, cháu gái bị cáo Trương Mỹ Lan) được cơ quan công tố xác định đã giúp sức cho bị cáo Lan chiếm đoạt hơn 1.088 tỷ đồng. Tại tòa bị cáo ăn năn hối cải thừa nhận hành vi phạm tội và tích cực nộp tiền để khắc phục hậu quả thiệt hại. Song, hành vi của bị cáo gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng. Do đó, Viện Kiểm sát cho rằng cần có mức án nghiêm khắc với bị cáo.

Bị cáo Chu Lập Cơ (cựu Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Times Square, chồng của bị cáo Trương Mỹ Lan) đã giúp sức cho bị cáo Lan chiếm đoạt và gây hậu quả đặc biệt lớn cho Ngân hàng SCB với số tiền thiệt hại lên đến 9.100 tỷ đồng. Trong quá trình điều tra và tại phiên tòa, bị cáo Chu Lập Cơ đã khai báo thành khẩn, thừa nhận hành vi phạm tội của mình, tích cực hợp tác với cơ quan điều tra để làm rõ vụ án. Bị cáo Chu Lập Cơ được Nhà nước tặng Huân chương Lao động, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tặng nhiều bằng khen do có nhiều đóng góp hoạt động thiện nguyện, bị cáo đã tác động gia đình nộp khắc phục 1 tỷ đồng.

Bị cáo Đỗ Thị Nhàn, cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng II (Cục II), Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước là trưởng đoàn thanh tra, người chỉ đạo đoàn thanh tra, chịu trách nhiệm chính về kết quả thanh tra theo chỉ đạo của bị cáo Nguyễn Văn Hưng (Phó Chánh thanh tra phụ trách Cơ quan Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước) đã nhận tiền từ bị cáo Trương Mỹ Lan để chỉ đạo thành viên trong đoàn báo cáo không trung thực, không đầy đủ các sai phạm của SCB; cố tình che giấu, bưng bít, làm nhẹ để có lợi cho SCB và tiếp tục kiến nghị đề xuất tạo điều kiện cho SCB được tái cơ cấu. Hành vi của bị cáo Đỗ Thị Nhàn đã phạm vào tội nhận hối lộ với số tiền đặc biệt lớn.

Quá trình điều tra và tại phiên tòa, bị cáo Nhàn đã thành khẩn khai báo, lần đầu phạm tội, nhân thân tốt, đã nộp lại 4,8 triệu USD và 10 sổ tiết kiệm ngân hàng có tổng số tiền hơn 10 tỷ đồng. Tuy nhiên, hành vi của Đỗ Thị Nhàn gây bức xúc trong dư luận, gây mất uy tín cơ quan Nhà nước nên Viện Kiểm sát đề nghị cần “cách ly vĩnh viễn ra khỏi xã hội”.