Chúng tôi gặp vợ chồng người lính già tại “Bảo tàng Ký ức Chiến tranh” tại nhà riêng số 9 ngõ 144/2 An Dương Vương. Bảo tàng là một điểm hẹn quen thuộc của những đồng đội cũ của ông, nhất là các cựu chiến binh chiến trường Trị Thiên khói lửa năm xưa.
Bảo tàng chính thức được ra mắt công chúng nhân kỷ niệm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam 22/12/2011.
Mua bom làm bảo tàng
Tuổi tuy đã cao (ông sinh năm 1949) nhưng khi được hỏi về những năm tháng chiến đấu gian khổ mà hào hùng, ánh mắt người lính già vẫn lấp lánh những tia rạng ngời khó tả.
Năm 1967, tuy thuộc diện miễn nhập ngũ do có anh trai là liệt sĩ, nhưng người thanh niên 18 tuổi Mạnh Hiệp vẫn xếp bút nghiên tình nguyện vào quân ngũ.
Ông kể về những tháng ngày gian khổ mà anh dũng, khi ông cùng đồng đội đập tan cuộc càn quét của 13 tiểu đoàn Mỹ - Ngụy năm 1968 tại đồi Abia (Thừa Thiên - Huế) nơi được biết đến với cái tên ghê rợn Đồi Thịt Băm.
Ông Nguyễn Mạnh Hiệp bên vỏ quả bom 500kg
“Quân Mỹ đặt cho trận đánh ấy cái tên lãng mạn “Tuyết rơi trên đỉnh núi”, nhưng quân ta đã biến nó thành “Máu rơi trên đỉnh núi” - ông cười khẽ.
Khí thế chiến đấu còn đang hừng hực, bất ngờ cuối năm 1969 ông bị thương nặng trên chiến trường Hải Lăng (Quảng Trị) phải chuyển về tuyến sau điều trị. Sau đó ông được điều về làm cán bộ khung, huấn luyện tân binh cho các đơn vị.
Cuối năm 1972, ông chuyển ngành về công tác tại Bộ Văn hóa rồi về Bộ Giao thông vận tải đến lúc nghỉ hưu.
Ông giải thích: “Bao nhiêu đồng đội đã ngã xuống trên chiến trường khốc liệt. Tôi muốn được làm gì đó để giữ họ mãi bên tôi, cũng để thế hệ trẻ bây giờ biết đến và trân trọng những giá trị thuộc về lịch sử”.
Thoạt đầu, thấy ông khuân về nhiều thứ cũ gỉ sét như vỏ bom đạn... bày đầy nhà, lại tốn tiền, bà Phan Hồng Liên vợ ông không vui, nhưng sau hiểu ra tâm ý của chồng, bà hết lòng ủng hộ.
Từ năm 1990, ông lặn lội khắp các chiến trường xưa, đi các tỉnh thành, tìm vào các bãi phế liệu, bỏ tiền túi sưu tầm các “ký ức chiến tranh” còn đây đó. Mỗi hiện vật là một câu chuyện về cuộc kháng chiến gian khổ mà hào hùng của dân tộc.
“Tôi đi khắp Sơn La, Lai Châu, Thanh Hóa, Nghệ An, rồi Tây Nguyên... nhưng nơi tìm thấy nhiều hiện vật nhất chính là Quảng Trị” - ông kể.
Vết thương ở đầu năm xưa khi trái gió trở trời hay làm ông đau nhói, nhưng không làm ông dừng bước.
Năm 2009, ông tình cờ biết ở Khe Sanh (Quảng Trị) có vỏ quả bom nặng 500kg. Sợ chậm thì nhỡ việc, ông tức tốc bắt xe vào Quảng Trị bất chấp trời mưa bão. Tiền không đủ, ông phải vay mượn bạn quen mua vỏ quả bom hết 5 triệu đồng, nhưng tiền thuê xe tải vào tận nơi chở ra tốn hơn 7 triệu nữa.
“Đã trót ham mê sưu tầm rồi đành phải chấp nhận tốn kém” - ông nói với nụ cười hiền.
Ông kể, trên đường ra Bắc, vỏ bom này suýt bị cảnh sát giao thông thu giữ, nhưng nghe ông giải thích đưa về làm bảo tàng, họ lại cho đi. Về đến nhà, trong túi chỉ còn ít tiền lẻ, phải chịu mưa, lạnh, chịu đói, nhưng ông thấy vô cùng mãn nguyện.
Ông Nguyễn Mạnh Hiệp hướng dẫn khách tham quan bảo tàng
Nhiều bức ảnh chiến tranh chưa công bố
Hiện nay, bảo tàng gồm những kỷ vật chiến tranh của ông là căn nhà hơn 30m2, bên trong có các tủ kính trưng bày hiện vật, bên ngoài bảo tàng trưng bày đủ loại vỏ đạn pháo, tên lửa, mảnh xác máy bay trực thăng...
Ông sưu tầm đầy đủ các vật dụng thời chiến của quân đội ta, như mũ cối, ba lô, cặp lồng, hộp thuốc, điện thoại... cho đến trang bị tối tân của địch như súng đạn, máy tra tấn điện, đặc biệt có tấm áo giáp chống đạn dày cộp, nặng trịch của phi công Mỹ đã bị đạn bắn vỡ mẻ.
Đập vào mắt người tham quan là chiếc vỏ bom 500kg và 2 quả đạn 175 ly “Vua chiến trường” của quân đội Mỹ trong cuộc chiến. Có cả “cây nhiệt đới” - thiết bị do thám thuộc về hàng rào điện tử Mc Namara của quân Mỹ.
Cách trưng bày này giúp người xem thêm ngưỡng mộ những người lính Việt Nam đã làm nên chiến thắng trước đội quân xâm lược hùng hậu, được trang bị tối tân hiện đại.
Ông lưu trữ hơn ngàn tấm ảnh sinh động chưa từng công bố, gồm rất nhiều ảnh tư liệu do phía “bên kia” chụp, ghi cảnh chúng tàn sát tù binh ta, và ảnh các nữ thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh).
Gặp chúng tôi tại bảo tàng, cựu chiến binh, đại tá Nguyễn Xuân Hoạt (sống tại Vinh, Nghệ An) nói, ông rất trân trọng công sức sưu tầm hiện vật chiến tranh của ông Hiệp. “Đây là việc làm rất có ý nghĩa. Các cựu chiến binh chúng tôi có thêm một điểm đến quen thuộc để cùng nhau ôn lại những năm tháng máu lửa hào hùng”.
Còn đại tá Hồ Hữu Lạng (Nghệ An) nói: “Anh Hiệp là người có tâm với đồng đội, việc làm bảo tàng của anh rất hợp lòng anh em đồng chí. Tôi rất cảm động nên hôm nay tôi mang tới đóng góp bộ sưu tập 40 tấm ảnh cho bảo tàng”.
Về phần mình, ông Hiệp ước ao có tiền mua về cho bảo tàng thêm chiếc Command car của quân đội ta thời đánh Mỹ và chiếc xe Jeep của Mỹ.
“Tôi mong chính quyền địa phương ủng hộ tôi hơn nữa trong việc quảng bá cho bảo tàng, cũng mong bảo tàng sẽ được mở rộng quy mô để phục vụ nhiều người xem hơn, đặc biệt là giới trẻ, học sinh, sinh viên”.
Hoàng Trung Hiếu
Thể thao & Văn hóa