Cụ rùa có đủ điều kiện trở thành bảo vật quốc gia?
Hành lang rộng của giảng đường Trường ĐH Khoa học tự nhiên (thuộc ĐH Quốc gia Hà Nội) tại Lê Thánh Tông (Hà Nội) không chỉ sừng sững một bộ xương voi khổng lồ mà tầng hai của nó còn có một “đại bản doanh” bí mật của rùa. Ở đó, dưới đôi tay của nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Thành, nhiều tiêu bản rùa đã được thực hiện. Đúng dịp đại lễ 1.000 năm Thăng Long, ở đây cũng có một tiêu bản rùa được làm. Một tiêu bản đặc biệt, vì nó làm từ một xác rùa khổng lồ ở hồ Gươm. “Tôi đã phải bê xác rùa về hồi tháng 4.2010 để làm tiêu bản. Rùa nặng 52 cân, dài chừng 1,2 m. Đó là một con ba ba Nam bộ, và đương nhiên không thuộc loại rùa Hoàn Kiếm”, ông Thành cho biết.
Rùa có đủ 3 điều kiện ?
Tuy không thuộc loại rùa Hoàn Kiếm, việc có một con rùa khổng lồ ở hồ này chết vẫn được giữ kín để tránh những đồn đại không hay. Điều đó cho thấy rùa hồ Gươm phần nào đã trở thành một biểu tượng. Đến mức, mới đây, một trong những người “sùng bái” biểu tượng rùa hồ Gươm nhất - PGS-TS Hà Đình Đức đã đề nghị “phải làm hồ sơ để rùa hồ Gươm trở thành bảo vật quốc gia”. Rùa hồ Gươm, theo giải thích của ông Đức, gồm cả “cụ” rùa sống ở dưới nước vừa mới được trị bệnh và cả tiêu bản rùa hiện đang ở đền Ngọc Sơn.
Tiêu bản rùa hồ Gươm tại đền Ngọc Sơn - Ảnh: Ngọc Thắng
Rùa trong hồ đang thực thể sống. Tiêu bản rùa cũng chưa thấy có thể ăn theo tiêu chí gì. Mình cũng không có cớ gì bảo từ thời ông Lê Lợi. Nếu nó là giống quan trọng thì nó phải vào sách đỏ động vật quý hiếm chứ không phải đưa vào bảo vật quốc gia Một ủy viên Hội đồng Di sản quốc gia |
“Rùa trong hồ đang thực thể sống. Tiêu bản rùa cũng chưa thấy có thể ăn theo tiêu chí gì. Mình cũng không có cớ gì bảo từ thời ông Lê Lợi. Nếu nó là giống quan trọng thì nó phải vào sách đỏ động vật quý hiếm chứ không phải đưa vào bảo vật quốc gia”, một ủy viên Hội đồng Di sản quốc gia, đề nghị không nêu tên, nói.
Trong khi đó, một PGS-TS đã từng là thành viên Hội đồng Khoa học xét duyệt bảo vật quốc gia đợt 1 cho rằng: “Để được công nhận là bảo vật quốc gia thì phải có hồ sơ kèm theo, cho dù rùa là sinh vật đáng quý, đáng trân trọng. Việc xem xét hồ sơ phải căn cứ vào luật”.
“Quá xác đáng chứ có gì đâu”
Về “độ vênh” này, PGS Hà Đình Đức nói: “Rùa hồ Gươm phải nói là quá xứng đáng chứ có gì đâu. Trong luật Di sản quy định tiêu chí, mình chọn các cái này ra thì xem nó chạm vào cái nào. Nó là hiện vật gốc độc bản. Nó liên quan đến truyền thuyết “Hoàn Kiếm” của vua Lê sau khi đánh đuổi giặc ngoại xâm giành độc lập cho cho giang sơn Đại Việt vào thế kỷ 15. Nó là truyền thuyết nhưng nó lại mang tính chất văn hóa tâm linh. Cái này phải nói là quá độc đáo, chứ không phải độc đáo. Không thể quá cứng nhắc”.
Cũng theo ông Đức, tiêu chí hình thức độc đáo mà luật quy định không thể hiểu độc đáo là nó vuông hay nó tròn nó méo mà phải hiểu rộng ra. “Hình thức độc đáo của rùa hồ Gươm là liên quan đến vấn đề lịch sử dân tộc. Mà không phải liên quan đến anh hùng dân tộc là cứ phải anh hùng A, anh hùng B”, ông phân tích.
Tuy nhiên, khi được hỏi chi tiết để chứng minh rùa hồ Gươm là bảo vật quốc gia, ông Đức nói: “Tôi đề xuất như thế nhưng phải có người đầu tư nghiên cứu mới được. Thực ra, tôi thấy người ta đưa ra một số tiêu chí công nhận báu vật quốc gia tôi thấy rùa hồ Gươm quá xứng đáng. Bây giờ muốn làm thì phải có đầu tư nghiên cứu. Các nhà khoa học, các nhà di sản văn hóa phân tích một cách thận trọng và đưa ra kết luận khoa học thuyết phục chứ không phải đối chiếu một cách cơ học máy móc”.
Theo Trinh Nguyễn
Thanh Niên
