(Thethaovanhoa.vn) - Lịch sử tranh biếm họa Việt Nam có một trang vô cùng ý nghĩa khẳng định sức mạnh, tầm ảnh hưởng to lớn: Loạt tranh đả kích, lên án chiến dịch ném bom bằng máy bay chiến lược B-52 hủy diệt Hà Nội cuối năm 1972 của đế quốc Mỹ.

1. “Bồ câu” Nixon - Tổng thống Mỹ - đã xé mặt nạ “hòa bình”, lộ nguyên hình "diều hâu" ra lệnh ném bom hủy diệt Hà Nội. Chính trong những ngày căng thẳng, không biết khi nào bom sẽ nổ, nơi nào đạn sẽ rơi, nhiều họa sĩ biếm họa không đi sơ tán và vẫn bám trụ Hà Nội như Huy Quang, Võ An Lai, Phan Hồng...

Dưới ánh đèn dầu leo lét, phải vội tắt ngay mỗi khi có tiếng còi báo động, họ đã kịp thời vẽ những bức tranh biếm họa lịch sử. Đó là những bức tranh lên án cuộc không kích man rợ của Mỹ và ca ngợi tài trí, sự dũng cảm của quân và dân ta trong trận chiến “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”.

Những bức vẽ vội trên giấy một mặt đã cũ, đủ kích cỡ khác nhau được trưng bày ngay trên vỉa hè trước cửa nhà hàng Thủy Tạ, hồ Gươm... lúc bấy giờ. Không đóng khung, cũng không đặt trên giá mà đơn giản những bức vẽ được chính các họa sĩ kẹp trên các dây thừng buộc từ gốc cây này sang gốc cây khác phục vụ người dân. Rất đông người dân thủ đô đã xem với những cảm xúc "nóng hổi".

 

2. Song song với "triển lãm ngoài trời", các họa sĩ còn vẽ rất nhiều tranh biếm họa cho các báo hằng ngày và hằng tuần. Những bức tranh sắc sảo đầy sức chiến đấu của họa sĩ biếm lão làng Văn Thanh được vẽ phóng to rồi dán lên tường ở nhiều đường phố. Tranh của họa sĩ Võ An Lai được in to khổ A4 gửi cho các phường ở Hà Nội...

 

 

Sau 12 ngày đêm cuối năm 1972, quân và dân Việt Nam đã làm nên một chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, viết nên một trang sử hào hùng có một không hai trong lịch sử chiến tranh thế giới. Trong chiến thắng này, có chiến công của các họa sĩ biếm họa. Họ vừa là người lính trực tiếp tham gia trận chiến 12 ngày đêm trên mặt trận văn hóa văn nghệ, họ vừa là người ghi lại lịch sử bằng... tranh.

Xem lại các bức tranh của nhiều họa sĩ được in trên báo cách đây đúng 40 năm, giờ đã chuyển sang màu vàng, tôi cũng như nhiều họa sĩ biếm họa khác thực sự cảm động nhớ tới nhiều đồng nghiệp đã mất như các anh Nguyễn Bích, Huy Quang, Phan Hồng...

Họa sĩ Lý Trực Dũng
Thể thao & Văn hóa