Năm thứ 17 của Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội trở nên đặc biệt, cả ở thời gian lẫn không gian. Đây là mùa giải diễn ra đúng dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, cũng là lần đầu tiên lễ trao giải được tổ chức tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội). Nhưng, có lẽ đặc biệt nhất vẫn là chủ nhân của các đề cử, các giải thưởng được vinh danh, góp thêm những mạch nguồn vào dòng chảy của một tình yêu bền bỉ theo năm tháng -"tình yêu Hà Nội".

1. Tại không gian lắng hồn lịch sử Văn Miếu - Quốc Tử Giám vào chiều tối 8/10, Lễ trao Giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2024 đã vinh danh các đề cử đoạt giải lần lượt ở các hạng mục Giải Tác phẩm, Giải Ý tưởng, Giải Việc làm và Giải thưởng Lớn - cũng tựa như những mạch nguồn hướng về dòng chảy lớn - Vì tình yêu Hà Nội.

Đó là mạch nguồn khởi lên từ quá khứ với cuốn sách Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873-1945) của Đào Thị Diến do NXB Hà Nội và Nhã Nam xuất bản, được trao Giải Tác phẩm. Cuốn sách này là kết quả nghiên cứu trong suốt quá trình hơn 30 năm làm việc của tác giả Đào Thị Diến với nỗ lực dựng lên một giai đoạn lịch sử khởi đầu của Hà Nội thời cận đại. Không chỉ là một công trình đồ sộ có giá trị về tư liệu, cuốn sách này còn đặc biệt ở chỗ khi được tác giả gửi gắm nhiều tình cảm với tư cách là một người con được sinh ra ở Hà Nội.

Như lời tác giả Đào Thị Diến bày tỏ, "là một người sinh ra và lớn lên trong một khu phố nhỏ phía Bắc thành Hà Nội gần 2 năm trước ngày giải phóng Thủ đô (1954), tuổi thơ của tôi trôi qua êm đềm với biết bao kỷ niệm ở vườn hoa Hàng Đậu gần tháp nước tròn cổ kính, với tiếng tàu điện leng keng dọc phố Quán Thánh, với con đường Phan Đình Phùng có cổng thành Hà Nội còn vẹn nguyên vết đạn pháo công thành của thực dân Pháp... con đường dẫn tới trường Chu Văn An thân yêu tôi đã học những năm cấp 2 rồi cấp 3 sau khi đi sơ tán trở về. Với tôi, các con phố nhỏ như Đặng Tất, Lý Nam Đế, rồi vườn hoa Cửa Nam… đã trở thành phần không thể thiếu của tuổi ấu thơ".

Để rồi, những ký ức không phai của tuổi thơ gắn bó với thành phố đời mình như thế đã giúp tác giả Đào Thị Diến có thêm những động lực mạnh mẽ để hoàn thành cuốn sách được vinh danh là Tác phẩm - Vì tình yêu Hà Nội. Đúng như mong muốn của chính bà khi khởi viết những dòng đầu tiên trong cuốn sách, đó là "gửi gắm tình yêu sâu đậm với Hà Nội tới những độc giả có cùng tình yêu Hà Nội như mình".

2. Tiếp đến, ở hạng mục Giải Ý tưởng, "Đồ án cải tạo, chỉnh trang không gian, cảnh quan xung quanh hồ Thiền Quang và phụ cận" do UBND quận Hai Bà Trưng tổ chức nghiên cứu và xây dựng vào năm 2023 đã được vinh danh. Không chỉ dừng lại ở ý tưởng, đồ án này hiện nay đang được triển khai những bước đầu tiên trong thực tế và được người dân ủng hộ. Khi đồ án này được hiện thực hóa cũng là lúc Hà Nội có thêm những điểm nhấn về cảnh quan như một mạch nguồn khơi gợi vẻ đẹp của Hà Nội như bấy lâu.

Chia tại lễ trao giải, ông Nguyễn Quang Trung, Chủ tịch UBND quận Hai Bà Trưng, việc được vinh danh tại Giải Bùi Xuân Phái là một động lực quan trọng để đồ án này nhanh chóng hoàn thiện các hạng mục trong thực tế.

"Dự kiến vào 18/10 tới đây, UBND quận Hai Bà Trưng sẽ báo cáo thành phố để chính thức làm lễ khánh thành và gắn biển công trình chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô" - ông Trung cho hay - "Cùng với đó, các hạng mục còn lại của dự án cũng đang được chúng tôi quyết tâm thực hiện trong năm 2024 để nhanh chóng biến toàn bộ ý tưởng của đồ án này trở thành hiện thực. Khi hoàn toàn được hiện thực hóa, đồ án chắc chắn sẽ mang lại một không gian văn hóa, không gian xanh, không gian vui chơi giải trí hấp dẫn cho nhân dân của quận Hai Bà Trưng nói riêng và nhân dân Thủ đô nói chung".

Dòng chảy của tình yêu Hà Nội đâu chỉ được gói gọn trong thành phố này, hơn thế nó còn có những mạch nguồn vươn xa ra với thế giới. Ví von như thế cũng xác đáng bởi ở hạng mục Việc làm của Giải thưởng Bùi Xuân Phái năm nay đã vinh danh việc quảng bá du lịch Hà Nội qua MV Going Home của nghệ sĩ saxophone Kenny G do báo Nhân dân và IB Group Việt Nam thực hiện.

Sự kết hợp của một huyền thoại âm nhạc thế giới cùng với những hình ảnh biểu tượng của Thủ đô ngàn năm văn hiến cùng trong một sản phẩm âm nhạc mới lạ, độc đáo đã khiến việc làm này trở nên thuyết phục. Hơn thế, hiệu ứng của sản phẩm đã được khẳng định trong thực tế khi MV đã nhận được hàng triệu lượt xem trên các nền tảng phát hành. Điều này cũng minh chứng rằng, vẻ đẹp của Hà Nội luôn mang đến những cảm hứng bất tận, nếu được khai thác một cách sáng tạo sẽ dễ dàng lan tỏa sâu rộng.

Ông Nguyễn Thùy Dương, Chủ tịch IB Group Việt Nam nhấn mạnh khi lên nhận giải thưởng: "Đây là sản phẩm nằm trong dự án Good Morning Vietnam do báo Nhân dân và IB Group Việt Nam khởi xướng năm 2023. Tiêu chí của dự án là mang âm nhạc đỉnh cao của thế giới đến với những người yêu nhạc Việt Nam. Nhưng quan trọng hơn, chúng tôi muốn sử dụng chất liệu âm nhạc được cả thế giới yêu mến để gắn với những hình ảnh có giá trị lịch sử và văn hóa của Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung. Thông qua sản phẩm của mình, chúng tôi muốn bạn bè thế giới "chạm" tới Hà Nội sâu hơn bằng âm nhạc".

Ông Dương cũng cho biết thêm, Good Morning Vietnam là một dự án dài hơi với những sản phẩm âm nhạc vì cộng đồng sẽ được tiếp tục thực hiện trong thời gian tới. Những sản phẩm của dự án luôn được thực hiện với mục tiêu quan trọng nhất, đó là quảng bá những hình ảnh đẹp đẽ nhất của Việt Nam ra với thế giới.

3. Trở lại với không gian của lễ trao giải năm nay tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, có lẽ không phải ngẫu nhiên mà địa điểm này được lựa chọn. Như một mối liên hệ đặc biệt có ý nghĩa, cách đây gần 30 năm, những hạng mục công trình bổ sung làm đẹp thêm, hoàn thiện hơn cho quần thể Văn Miếu - Quốc Tử Giám bắt đầu được triển khai xây dựng. Và, một trong những người có đóng góp quan trọng trong dấu mốc này phải kể tới GS-TS-KTS Hoàng Đạo Kính. Ông cũng chính là người được vinh danh ở hạng mục quan trọng nhất - Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội.

Những cống hiến suốt đời của KTS Hoàng Đạo Kính cho công tác bảo tồn di tích và di sản văn hóa ở Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung là cơ sở để bạn bè và đồng nghiệp gọi ông là "hiệp sĩ của những di tích kiến trúc". Ấy vậy mà, trên sân khấu nhận giải thưởng ông "thanh minh", rằng: "Tôi không phải là hiệp sĩ… tôi chỉ là một người làm chuyên môn, một người yêu say đắm công việc đã chọn, vì thế mà bám đuổi suốt cả đời theo bảo tồn và tu bổ di tích".

KTS Hoàng Đạo Kính cũng tự nhận những cống hiến của mình cho Hà Nội chỉ rất nhỏ bé. Thế nhưng, trong ông luôn có những nỗi trăn trở lớn lao về sự phát triển của Hà Nội hôm nay. Ông bày tỏ: "Việc bảo tồn di sản văn hóa, di tích lịch sử ở Hà Nội đến nay về cơ bản có thể yên tâm, bớt lo hơn trước. Cái đáng lo hơn trước sự bùng nổ, đầy tính cạnh tranh của các đô thị như hiện nay, đó là phải làm cho Hà Nội thực sự trở thành một thành phố đặc sắc với những vốn liếng văn hóa sẵn có. Hơn thế, Hà Nội còn cần phải vươn tới trở thành một thành phố tinh hoa đích thực".

Với những trăn trở thường trực như thế, KTS Hoàng Đạo Kính đã mang trong mình một mạch nguồn tình yêu Hà Nội, được nối dài từ sự tận hiến suốt đời cho sự phát triển của Hà Nội. Mạch nguồn ấy đã được ông bền bỉ nâng niu trong suốt gần nửa thế kỷ chăm lo cho những di tích mang tính biểu tượng của Hà Nội, đó cũng là trách nhiệm của một người con Hà Nội với việc phát huy giá trị văn hóa của mảnh đất ngàn năm.

KTS Hoàng Đạo Kính cùng với chủ nhân của các đề cử, các giải thưởng năm nay chính là những mạch nguồn bồi đắp và tiếp nối vào lớp lớp những thế hệ vì tình yêu Hà Nội.