Suốt nhiều năm qua, “Nơi lưu niệm Tự Lực Văn Đoàn” tại thị trấn Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương là một địa chỉ được nhiều nhà văn, nhà thơ, những người hoạt động văn hóa, yêu văn chương tìm đến. Tuy nhiên, hiện trạng nơi đây đang ngày một xuống cấp, cơ sở vật chất không đáp ứng được nhu cầu tham quan học tập cũng như lưu giữ các tư liệu…

"Nơi lưu niệm Tự Lực Văn Đoàn" ngày nay chính là điểm sinh hoạt văn chương của nhóm Tự Lực Văn Đoàn trước kia - một nhóm viết văn có công lớn trong hình thành chủ nghĩa lãng mạn của Văn học Việt Nam hiện đại.

Nơi lưu niệm nằm cách Ga Cẩm Giàng khoảng 200m. Tấm biển đề “Nơi lưu niệm Tự Lực Văn Đoàn” được Ủy ban nhân dân thị trấn dựng lên từ năm 2006. Phía bên trong cánh cổng gỗ, lối vào rêu phong, cỏ dại mặc sức phát triển, những cây nhãn già có tuổi đời trên nửa thế kỷ um tùm khắp vườn. Bên ngoài khuôn viên, chỉ còn cái ao vẫn giữ được nguyên trạng. Nhà trưng bày là ngôi nhà cấp bốn với các cửa ra vào, cửa sổ bằng gỗ đã cũ, mái ngói đã mục, tường loang lổ những mảng vôi vữa. Trong nhà có ban thờ các nhà văn trong nhóm Tự Lực Văn Đoàn; trên tường là những tư liệu hình ảnh về Tự Lực Văn Đoàn, chủ yếu là các tác phẩm đã được in trên tuần báo Ngày Nay và những tư liệu về công tác nghiên cứu, sưu tầm và hình ảnh về Tự Lực Văn Đoàn được tổ chức những năm 2008.

Ông Nguyễn Thanh Đạm - người trông nom khu lưu niệm cho biết: “Nhiều tư liệu gồm các tác phẩm của nhóm đã chuyển về các nơi khác để cất, vì ở đây ẩm, mốc lắm". Theo ông Đạm, ngôi nhà này là nơi gia đình ông sống từ những năm 1960, trước đó là nhà của anh họ ông, vốn là Trưởng Ga Cẩm Giàng thời Pháp thuộc. Nhà được xây trên nền đất ngày xưa của gia đình dòng họ Nguyễn Tường, nơi sinh hoạt văn chương của nhóm Tự Lực Văn Đoàn.

Thời gian qua, nhiều đoàn du khách là các nhà văn, nhà thơ, hội viên Hội văn học nghệ thuật nhiều tỉnh thành, cả khách nước ngoài tìm về đây tham quan, giao lưu, sáng tác. Trong cuốn lưu bút đã ghi lại nhiều dòng cảm tưởng xúc động của khách tham quan khi đến đây. Có người bày tỏ sự tiếc nuối trước khung cảnh tiêu điều, kỳ vọng nơi này sẽ được quan tâm khôi phục. Cũng có người hứa sau này sẽ đóng góp những tư liệu, kỷ vật về Tự Lực Văn Đoàn cho địa phương.

Cũng với mong muốn bảo tồn, gìn giữ, phát huy những giá trị vật thể và phi vật thể, một nơi tưởng niệm những nhà văn, nhà thơ đi đầu trong cuộc cách mạng văn học nước nhà, những năm qua, thị trấn Cẩm Giàng đã có nhiều nỗ lực. Hiện nay trong thị trấn đã có một con đường mang tên Thạch Lam - một nhà văn trong nhóm Tự Lực Văn Đoàn. Thị trấn cũng đang ấp ủ một ý tưởng về Công viên Tự Lực Văn Đoàn.

Ông Nguyễn Ngọc Đường - Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thị trấn Cẩm Giàng cho biết: “Chúng tôi đang xây dựng Dự án để trình Ủy ban nhân dân tỉnh. Khu công viên có diện tích 2,37ha với nhiều hạng mục như: nhà khách, nhà ánh sáng, khu biểu trưng văn hóa, nhà văn hóa, hội trường, thư viện, nhà ẩm thực và các công trình phụ trợ. Khi hoàn thành, đây sẽ là một công trình văn hóa nhiều ý nghĩa, là cơ sở để khai thác, phát huy các giá trị của di tích nhằm phục vụ cho phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của địa phương. Tuy nhiên, hiện nay mới chỉ dừng ở việc quy hoạch chi tiết trước khi trình Ủy ban nhân dân tỉnh”.

Mong muốn khu lưu niệm được quan tâm khôi phục, bảo tồn còn là tâm nguyện của những người hoạt động văn hóa. Theo ông Trần Quang Thông, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Hải Dương, việc tìm về truyền thống là một nhu cầu của giới văn chương trong giai đoạn hiện nay. “Ở nước ta đã có những nơi như Nhà lưu niệm nhà văn Nam Cao ở tỉnh Hà Nam . Giá trị của Tự Lực Văn Đoàn đã được ghi nhận. Chúng tôi rất mong ở Cẩm Giàng sẽ có khu lưu niệm Tự Lực Văn Đoàn để tưởng niệm các nhà văn lớn và cũng là một địa chỉ tham quan của giới văn chương, nhà nghiên cứu, học sinh, sinh viên, những người yêu văn chương” - ông Thông bày tỏ.

Có thể nói, tên tuổi của những nhà văn, nhà thơ trong nhóm Tự Lực Văn Đoàn cùng những giá trị, đóng góp của nhóm đối với sự phát triển của Văn học Việt Nam hiện đại đã được nhiều công trình nghiên cứu ghi nhận. Thiết nghĩ, việc tạo dựng một nơi lưu niệm khang trang tương xứng với những đóng góp của các nhà văn, nhà thơ Tự Lực Văn Đoàn mang nhiều ý nghĩa trong việc giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống, là một trong những việc làm cần được quan tâm của toàn xã hội.

Mạnh Minh - TTXVN