Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ngày 20/6 thông tin: Ngày 18/6, tượng đồng Nữ thần Durga đã về tới Việt Nam và được lưu giữ, bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, phục vụ nghiên cứu, xây dựng kế hoạch trưng bày, giới thiệu và phát huy giá trị cổ vật.

Đây là pho tượng cổ, có nguồn gốc Việt Nam, dài 191cm, nặng 101kg, thể hiện hình tượng nữ thần Durga của Hindu giáo. Tượng được tạo tác với khuôn mặt hình trái xoan, hai mắt nhắm hờ, sống mũi cao, miệng mím, cằm tròn, ngực nở căng tròn, eo thắt, hông nở, có 4 tay, chân thon, thân dưới quấn sarong dài tới cổ chân, bụng thắt dây buộc tạo hình hoa. 

Đây là một hiện vật quý, hiếm, đặc biệt hơn là tượng Nữ thần Durga được đúc bằng đồng, có thể khối lớn, niên đại sớm và hiện trạng còn tương đối hoàn chỉnh. Tượng có giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, là tư liệu hiện vật phản ánh đời sống văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng trong lịch sử của cư dân Champa - một bộ phận quan trọng, cấu thành nên sự đa dạng và thống nhất trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Việc tiếp nhận cổ vật tượng đồng này đã kịp thời bổ sung và xây dựng các sưu tập hoàn chỉnh để giới thiệu về tính đa dạng, thống nhất của lịch sử, văn hóa Việt Nam. Đây cũng là việc làm thiết thực cho chính sách hồi hương cổ vật, chống thất thoát tài sản, di sản văn hóa, góp phần bảo tồn, phát huy di sản văn hóa quý báu của dân tộc đang có nguy cơ thất thoát do đời sống phát triển của xã hội hiện đại.

Việc tiếp nhận tượng đồng Nữ thần Durga là kết quả quá trình hợp tác, chia sẻ tư liệu pháp luật liên quan đến việc chống buôn bán trái phép cổ vật của Việt Nam với Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Đặc biệt từ năm 2019, khi Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cùng các cơ quan liên quan đã làm việc với Cục Thực thi Luật Nhập cư và Hải quan Hoa Kỳ (ICE), Cục An ninh nội địa Hoa Kỳ (HIS), thuộc Bộ An ninh nội địa Hoa Kỳ (DHS) về việc phối hợp cung cấp thông tin liên quan đến một số cổ vật có nguồn gốc từ Việt Nam bị buôn bán trái phép vào Hoa Kỳ; thảo luận khả năng hoàn trả về Việt Nam. 

Trong đó, tượng đồng Nữ thần Durga là một cổ vật có nguồn gốc từ Việt Nam bị buôn bán trái phép vào Hoa Kỳ, được trao trả cho Việt Nam. Trong thời gian tới, chắc hẳn sẽ tiếp tục có nhiều cổ vật có giá trị của Việt Nam được Hoa Kỳ trao trả.

Đây cũng là kết quả từ nỗ lực của Việt Nam trong  thực hiện cam kết của Công ước UNESCO 1970 về các biện pháp ngăn cấm xuất, nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.

Cùng với đó là nỗ lực của nhiều bộ ngành liên quan trong việc hỗ trợ tiếp nhận, thủ tục nhập khẩu cổ vật, hải quan và đặc biệt là hướng dẫn thủ tục hỗ trợ miễn thuế liên quan để đưa tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam. Việc đưa được cổ vật này về nước là do cá nhân người Việt Nam đã tài trợ toàn bộ chi phí đóng gói, bảo quản, lưu kho và vận chuyển. Việt Nam cũng nỗ lực trong các quan hệ ngoại giao để cùng các nước nhận diện di sản văn hóa nước ta đã bị đưa ra nước ngoài bất hợp pháp trong quá khứ để tìm cách đưa cổ vật về với vị trí nguyên gốc của di sản. Chỉ có như vậy, giá trị của di sản văn hóa mới được bảo tồn và phát huy tốt giá trị, minh chứng về cội nguồn văn hóa của dân tộc.

Từ thực tiễn việc hồi hương cổ vật những năm gần đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã nghiên cứu đưa vào dự thảo Luật Di sản văn hoá (sửa đổi) trình Quốc hội nội dung quy định về việc mua và đưa di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam từ nước ngoài về nước, Quỹ hỗ trợ Di sản văn hóa. Việc này nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất để có thêm được nhiều cổ vật, tài sản vô giá của dân tộc đang bị lưu lạc ở nước ngoài được trở về, phát huy giá trị trong thời gian sớm nhất, huy động nguồn lực của xã hội cùng chung tay bảo vệ di sản văn hoá.

Trước đó, tháng 8/2023, Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành Luân Đôn, Vương quốc Anh tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay (thế kỷ VII) có nguồn gốc Việt Nam từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam.

Tháng 1/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến hành đánh giá thực trạng, chuẩn bị thủ tục bàn giao và đóng gói cổ vật tượng đồng nữ thần Durga từ Vương quốc Anh về Việt Nam. Tháng 2/2024, Hội đồng Nghệ thuật Vương quốc Anh đã cấp phép cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam đưa tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam. Đồng thời, Hội đồng Nghệ thuật Vương quốc Anh đã thẩm định, đề xuất giá trị tượng trưng của tượng là 14.184.397 Bảng Anh, nhằm xác định giá trị phục vụ các thủ tục cấp phép xuất khẩu cổ vật và thủ tục hải quan của Vương quốc Anh. Phía Việt Nam không chi trả bất kỳ chi phí nào, ngoài chi phí vận chuyển, liên quan đến việc tiếp nhận tượng đồng.