Cuộc gặp định hình lại quan hệ Mỹ - Trung

Cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở tiểu bang Florida trong hai ngày 6-7/4 là tâm điểm hoạt động chính trị-ngoại giao đối với Washington và Bắc Kinh.

* Động thái chưa có tiền lệ

Trong một tuyên bố mới ngày 21-7, Bộ Ngoại giao Mỹ xác nhận đã yêu cầu Tổng Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston đóng cửa trong vòng 72 giờ để “bảo vệ tài sản trí tuệ nước Mỹ và thông tin cá nhân của người Mỹ”. Không những vậy, Tổng thống Mỹ Donald Trump một ngày sau đó còn cho biết Mỹ "có thể" đóng cửa thêm nhiều phái bộ ngoại giao khác của Trung Quốc tại Mỹ "bất cứ lúc nào".

Lý giải cho quyết định trên, phía Mỹ cáo buộc Trung Quốc đã can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Mỹ cũng như đánh cắp sở hữu trí tuệ của nước này. Bộ Ngoại giao Mỹ cáo buộc Trung Quốc đã tiến hành các hoạt động tình báo bất hợp pháp cũng như các hoạt động nhằm tạo ảnh hưởng trên khắp nước Mỹ chống lại các quan chức chính phủ Mỹ và người dân Mỹ. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng cho biết, các hoạt động này đã gia tăng trong vài năm gần đây.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Morgan Ortagus không nêu chi tiết lý do Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston phải đóng cửa. Tuy nhiên, bà Ortagus nhấn mạnh, Mỹ sẽ không bỏ qua việc Trung Quốc vi phạm chủ quyền Mỹ và đe dọa người dân nước này cũng như trước đây từng không khoan nhượng trước các hoạt động thương mại không công bằng, đánh cắp việc làm của Mỹ và những hành vi tồi tệ khác của Trung Quốc.

Đây là động thái mới nhất trong loạt căng thẳng song phương gần đây giữa Washington và Bắc Kinh. Ngay sau động thái trên của Mỹ, phía Trung Quốc cũng đã xác nhận việc Mỹ đã yêu cầu đóng cửa Tổng Lãnh sự quán tại Houston. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân đã chỉ trích quyết định trên của Mỹ, và cho rằng đây là một hành động gây hấn chính trị đơn phương của Mỹ.

Ông Uông Văn Bân nhấn mạnh, Trung Quốc yêu cầu Mỹ ngay lập tức rút lại quyết định sai trái của mình hoặc Trung Quốc sẽ có những hành động đáp trả hợp pháp và cần thiết. Reuters dẫn một số nguồn tin cho biết Trung Quốc cũng đang xem xét việc đóng cửa Lãnh sự quán Mỹ tại Wuhan sau quyết định nói trên của Washington.

Ông Uông Văn Bân cũng cáo buộc Mỹ đã vi phạm luật pháp quốc tế và phớt lờ thỏa thuận lãnh sự song phương giữa hai nước, đồng thời cho rằng, Washington thỉnh thoảng đã quấy nhiễu nhân viên ngoại giao Trung Quốc ở Mỹ và đe dọa sinh viên Trung Quốc.

Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 22-7 đã khuyến cáo sinh viên nước này về sự gia tăng các hoạt động thẩm vấn, gây khó dễ và tịch thu tài sản cá nhân và giam giữ sinh viên Trung Quốc đang theo học ở Mỹ.

Trong khi đó, tờ China Daily cho biết “động thái này là một bước đi mới của chính quyền Mỹ nhằm khắc họa Trung Quốc như một diễn viên độc ác trên sân khấu thế giới, và do đó biến nước này thành một kẻ ngoài vòng pháp luật đối với cộng đồng quốc tế”. Tờ Thời báo Hoàn cầu cũng cáo buộc Tổng thống Donald Trump đang chơi một trò chơi chính trị khi cho rằng “Cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 tới đang khiến chính quyền Washington phát điên”.

 Hiện nay, ngoài Đại sứ quán đặt tại Bắc Kinh, Mỹ còn có 5 tổng lãnh sự quán tại các thành phố Thượng Hải, Quảng Châu, Thành Đô, Vũ Hán và Thẩm Dương của Trung Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc cũng có 5 lãnh sự quán tại Mỹ, đặt tại Houston, San Francisco, New York, Chicago và Los Angeles. Trước cáo buộc mới của Mỹ, một nhà ngoại giao Trung Quốc (giấu tên) đã bác bỏ cáo buộc gián điệp, đồng thời nhấn mạnh lãnh sự quán ở Thành phố Houston (Mỹ) hoạt động tương tự các lãnh sự quán Trung Quốc khác ở Mỹ, đó là cấp thị thực, làm cầu nối các chuyến thăm và hỗ trợ doanh nghiệp.

* Quan hệ ngày càng xuống dốc

Những diễn biến trên diễn ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Trung đang lao dốc không phanh vì nhiều bất đồng liên quan đến về thương mại, công nghệ, Biển Đông, Hong Kong… Gần đây nhất, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 13-7 đã bác bỏ tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở hầu hết Biển Đông, trong đó có việc Mỹ bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc tại các vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính của Việt Nam, bãi cạn Luconia ở ngoài khơi Malaysia, các vùng biển được coi là nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Brunei và đảo Natuna Lớn thuộc quần đảo Natuna ở ngoài khơi Indonesia. Ngay sau đó phía Trung Quốc đã bác bỏ những tuyên bố này của Mỹ.

Tiếp đó, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 20-7 cho biết Mỹ muốn xây dựng một liên minh toàn cầu để đối phó Trung Quốc. Phát biểu trong cuộc họp báo trong chuyến thăm Anh, ông Pompeo tiếp tục cáo buộc Bắc Kinh đưa ra những yêu sách hàng hải phi pháp, che giấu sự bùng phát của dịch COVID-19 và lợi dụng dịch bệnh để thúc đẩy lợi ích của riêng mình.

Và quyết định ngày 22-7 của Mỹ yêu cầu đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston lần này tiếp tục đánh dấu sự leo thang căng thẳng kịch tính giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này. Quyết định này đưa ra giữa lúc hai nước đang diễn ra những cáo buộc mới về gián điệp Trung Quốc tại Mỹ.

Theo đó, ngày 21-7, Bộ Tư pháp Mỹ đã buộc tội hai công dân Trung Quốc tham gia một chiến dịch tấn công mạng nhắm tới các công ty Mỹ liên quan tới nghiên cứu về COVID-19. Hai người này cũng bị cáo buộc sử dụng danh nghĩa cơ quan tình báo dân sự của Trung Quốc để đánh cắp dữ liệu nhạy cảm và có giá trị lên tới hàng trăm triệu USD của nhiều công ty trên khắp thế giới. 

 Ngoài ra, chính quyền Tổng thống Donald Trump mới đây đã áp đặt hạn chế thị thực và trừng phạt một số quan chức Trung Quốc trong thời gian qua và đang cân nhắc lệnh cấm nhập cảnh đối với các thành viên Đảng Cộng sản Trung Quốc và gia đình họ.

Có thể thấy rõ, cuộc đối đầu trải rộng trên nhiều lĩnh vực giữa Mỹ và Trung Quốc đang diễn ra hết sức gay gắt, phản ánh bản chất khốc liệt của cuộc cạnh tranh chiến lược toàn cầu chưa thể đoán định hồi kết giữa hai cường quốc và cũng là nền kinh tế lớn nhất thế giới này. Và việc Mỹ bất ngờ yêu cầu đóng cửa Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston tiếp tục cho thấy sự xói mòn trong mối quan hệ giữa hai nước. Động thái của Mỹ được cho là một phần trong những nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm gây sức ép với Trung Quốc trong một loạt các lĩnh vực bao gồm thương mại, cạnh tranh công nghệ và quân sự, ảnh hưởng địa chính trị và đại dịch COVID-19.

• Cuộc gặp định hình lại quan hệ Mỹ - Trung

Theo các nhà phân tích, quyết định đóng cửa Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston có thể nằm trong mục tiêu đã được chính quyền Mỹ xem xét kỹ lưỡng, để vừa thể hiện sự cứng rắn của Mỹ lại vừa tránh nguy cơ xảy ra một cuộc đụng độ lớn. Theo nhận định của CNN, các quan chức Nhà Trắng chắc hẳn đã vạch ra chiến lược gây sức ép với Bắc Kinh, một mặt nhằm làm gia tăng sự ủng hộ đối với Tổng thống Trump trước cuộc bầu cử, mặt khác chuyển hướng sự chỉ trích đối với cách ứng phó dịch bệnh COVID-19 của Nhà Trắng và nguy cơ suy thoái kinh tế do ảnh hưởng của dịch bệnh.

Trọng Đức (tổng hợp)/TTXVN