Ở trung tâm São Paulo của Brazil có một tòa nhà mà khách du lịch hay thậm chí người bản xứ không thể bàng quan đi qua: Edifício Copan, ngôi nhà cao 165m với khoảng 5.000 cư dân, là một tượng đài được thiết kế bởi Oscar Niemeyer, bậc thầy kiến trúc Brazil.

Trong 1.160 căn hộ, trải dài trên sáu dãy nhà, các cư dân thuộc mọi tầng lớp kinh tế xã hội chung sống hay đúng hơn là buộc phải chung sống với nhau trong tòa nhà chung cư có diện tích nền lớn nhất thế giới.

Người tiên phong của kiến trúc Brazil hiện đại

Tác giả của công trình có lịch sử lắt léo này là Oscar Ribeiro de Almeida Niemeyer Soares Filho hay Oscar Niemeyer, được coi là người tiên phong của kiến trúc Brazil hiện đại. Niemeyer là cha đẻ nhiều công trình kiến trúc công cộng cho thủ đô Brasília của Brazil, được công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào năm 1987.

Với Copan, Niemeyer mơ tạo ra một quần thể hòa hợp và thanh bình, như một ngôi làng thôn quê theo chiều thẳng đứng.

Edifício Copan ban đầu được dự định là một điểm thu hút khách du lịch để kỷ niệm 400 năm thành lập São Paulo vào thời điểm 1954. Nó được lên kế hoạch trở thành một khu phức hợp khổng lồ với các nhà hàng, triển lãm nghệ thuật, nhà hát, rạp chiếu phim, khách sạn và căn hộ."Nhưng vì những vấn đề chính trị và kinh tế, lễ khánh thành tòa nhà mãi đến năm 1966 mới diễn ra, hai năm sau khi quân đội nắm quyền ở Brazil" - kiến trúc sư Carlos Lemos, người tham gia thiết kế khu phức hợp này cho biết.

Thực ra, Lemos rốt cuộc đã tiếp quản hoàn toàn dự án, sau khi Oscar Niemeyer được giao nhiệm vụ xây dựng thủ đô mới Brasília là một hợp đồng độc quyền và qua đó không được phép theo đuổi bất kỳ dự án nào khác.

Khi Edifício Copan đi vào hoạt động vào năm 1966, nó có vô vàn kích cỡ căn hộ khác nhau. Căn hộ nhỏ nhất là studio 26m², căn lớn nhất 350m². Nhiều căn hộ đã được đổi chủ trong thời gian ngắn. Vị trí trung tâm thành phố của tòa nhà đã thu hút rất nhiều nhà đầu tư về đây.

Trang sử sáng tối của Copan

Dĩ nhiên, việc Oscar Niemeyer thiết kế tòa nhà cũng đóng một vai trò lớn trong danh tiếng của tòa nhà. Oscar Niemeyer là một trong những người tiên phong của kiến trúc hiện đại ở Brazil. Không giống như một số kiến trúc sư khác cùng thời, Niemeyer thấu hiểu cốt lõi của khí hậu và con người Brazil - và không chỉ đơn giản là mê tín sử dụng các giải pháp nhập khẩu.

Tuy nhiên, một thời gian dài, giấc mơ của Niemeyer bị coi là thất bại. Với sự suy thoái bi thảm của nền kinh tế Brazil, trung tâm đại đô thị São Paulo cũng suy tàn và kéo theo Copan xuống vực. Các hành lang dài hun hút trở thành nơi buôn bán ma túy hay thực hiện các vụ cướp, nhiều căn hộ biến thành nhà chứa, cầu thang ngập ngụa rác thải.

Sau cơn sốt địa ốc ban đầu, một trang đen tối trong lịch sử của tòa nhà dân sự lớn nhất thế giới đã sớm mở ra: São Paulo xây một trung tâm tài chính mới ở một quận khác, khiến nhiều công ty từ trung tâm thành phố đã chuyển sang đó. Trung tâm cũ và cùng với nó là Copan xuống cấp nhanh chóng, nhiều cư dân ngán ngẩm chuyển nhà, để lại một địa chỉ xấu xí cho gái mại dâm, băng đảng buôn bán ma túy và những tên tội phạm khác.

"Sự xuống dốc thực sự tồi tệ. Tòa nhà dường như mục ruỗng từ bên trong" - một người phụ nữ vẫn sống ở Copan kể lại - "Tiếng tăm của tòa nhà tệ đến mức khi hỏi được hỏi sống ở đâu, tôi chỉ nói: Ở ngã tư Ipiranga và São Luiz".

Cuộc hồi sinh là một thành tựu khó tin của Don Affonso. Ông là người quản lý hiện tại của tòa nhà Edifício Copan. Người đàn ông hơn 80 tuổi đã sống ở đó kể từ ngày khai trương. Với bàn tay sắt và sự trợ giúp của một mạng lưới thông minh, ông đã thiết lập lại trật tự. Ông cho lắp camera khắp các ngóc ngách trong nhà và từng bước đánh bật bọn tội phạm ra khỏi khu dân cư.

Nhóm quản lý của "thành phố trong thành phố" do Don Affonso lập ra và điều hành có hơn 100 nhân viên và hoạt động như một guồng máy hiệu suất cao. Ở tầng trệt có một dãy 70 cửa hàng, quán cà phê và tiệm ăn uống. Tòa nhà thậm chí còn có mã bưu điện riêng: CEP 01046-924.

Từ khi hồi sinh

"Hiện tại, Edifício Copan lại trở lại thời hoàng kim của một tòa nhà nổi tiếng, một địa chỉ quan trọng và thu hút du khách của São Paulo" - kiến trúc sư Rafael Péra kể - "Vị trí chiến lược và sự đa dạng về quy mô của các căn hộ riêng lẻ đã tạo nên một khu phố đa dạng, sống động và phong phú, một vũ trụ nhỏ bao gồm các tầng lớp và cư dân khác nhau - cả trong khu căn hộ lẫn khu thương mại ở tầng trệt - và rất hòa hợp với phần còn lại của thành phố".

Ngẫu nhiên, hình chữ S cong cong của Edifício Copan không phải do đầu óc sáng tạo của các kiến trúc sư. Carlos Lemos giải thích: "Sự tồn tại của nó là một sự tình cờ. Khi Copan đang được lên quy hoạch, đơn vị  phát triển dự án đã mua bốn mảnh đất ở trung tâm São Paulo. Hai mảnh từ Nhà thờ Công giáo, diện tích thứ ba từ một chủ sở hữu rất giàu có và vị trí thứ tư từ một cửa hàng sửa chữa ô tô. Khi kết nối vị trí của các miếng đất, tình cờ tạo ra hình chữ S".

Bây giờ Edifício Copan là một địa danh đầu miệng của São Paulo và là thỏi nam châm thu hút người hâm mộ nghệ thuật xây dựng.

Kiến trúc sư Rafael Péra cho biết: "Chiều cao và kích thước của Copan rất ấn tượng. Đặc biệt thú vị là khu vực tầng trệt thông thoáng. Mặt đất ở đó có một độ nghiêng nhẹ phù hợp với địa hình xung quanh để hòa hợp hơn với các đường phố xung quanh".

Ta cũng không nên bỏ lỡ một chuyến đi lên sân thượng, bởi vì từ đó bạn có tầm nhìn đẹp nhất ra thành phố. Sân thượng này mở cửa hai lần một ngày, lúc 10h30 sáng và lúc 3h30 chiều. Ai muốn lên, chỉ việc đăng ký tại quầy lễ tân và vào cửa miễn phí.

Edifício Copan được ghi vào Sách kỷ lục Guinness là tòa nhà dân cư có diện tích nền lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, có một khu phức hợp cao 9 tầng lớn hơn nhiều ở thủ đô Roma của Ý. Theo một bài phóng sự trên nhật báo Ý La Repubblica, 7.000 người sống trong 1.260 căn hộ ở dãy nhà Corviale ở ngoại ô Rome. Nó được coi là một trong những tòa nhà cao tầng dài nhất châu Âu, song ít khi được người Ý nhắc đến một cách kiêu hãnh: Khác với Edifício Copan, tòa nhà Corviale còn ngập ngụa trong tệ nạn chung của nhiều nhà cao tầng với ban quản lý kém cỏi, khiến nó còn là điểm nóng của thủ đô. Một Don Affonso phiên bản Ý còn chưa ra đời.