Hành động của nữ diễn viên đã khiến vợ của ngôi sao Will Smith ngưỡng mộ và xem bà là nguồn cảm hứng cho việc tẩy chay lễ trao giải Oscar.

Tháng 6/2022, cựu nữ diễn viên Sacheen Littlefeather - biểu tượng của người Mỹ da đỏ, người từng khiến Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ (AMPAS ) phải xin lỗi đã qua đời ở tuổi 76.

Song, câu chuyện chấn động mà bà từng thực hiện tại lễ trao giải Oscar năm 1973 vẫn còn được hậu thế nhắc đến ở mỗi mùa trao giải. Thậm chí, việc Warren Beatty tuyên bố nhầm phim xuất sắc năm 2017 là La La Land thay vì Moonlight hay khi Will Smith đi thẳng lên sân khấu và tát vào mặt Chris Rock vì dám giễu cợt vợ mình là Jada Pinket cũng chưa "thấm" vào đâu.

Sự liều lĩnh của nữ diễn viên 26 tuổi

Sau khi hai người thuyết trình liệt kê các đề cử Nam diễn viên chính xuất sắc nhất và Ullmann gọi tên Marlon Brando (vai diễn Don Vito Corleone trong bộ phim Bố Già) là người chiến thắng thì chương trình truyền hình bị cắt khi Littlefeather - lúc đó chỉ 26 tuổi, mặc một chiếc váy truyền thống của bộ tộc Apache - bước lên sân khấu với lời giới thiệu của MC: "Cô Sacheen Littlefeather nhận giải thưởng thay cho Marlon Brando trong phim The Godfather".

"Xin chào, tên tôi là Sacheen Littlefether", người phụ nữ trẻ tuổi nói, nhưng bất ngờ giơ tay phải để từ chối bức tượng do Moore trao tặng và nói với người xem trực tiếp cùng 85 triệu khán giả đang theo dõi trên truyền hình: "Tôi là người thuộc bộ tộc Apache và tôi là chủ tịch của Ủy ban Quốc gia Bảo vệ Hình ảnh Người Mỹ bản địa. Tôi là người đại diện cho Marlon Brando tối nay, và ông ấy nhờ tôi nói với các bạn... rằng ông ấy rất tiếc khi không thể nhận giải thưởng hào phóng này".

Marlon Brando từng nhắn Littlefeather không được chạm vào chiếc cúp, gửi cho bà một bài phát biểu dài 8 trang được đánh máy cẩn thận nhưng nhà sản xuất chương trình truyền hình Howard Koch thông báo rằng Littlefeather không có quá 60 giây để phát biểu.

"Và lý do cho hành động này là để phản đối sự đối xử của ngành công nghiệp phim với cộng đồng người Mỹ bản địa, trên các chương trình truyền hình và phim ảnh, và cũng vì những gì xảy ra gần đây ở Wounded Knee. Tôi mong rằng tôi đã không phá vỡ buổi tối hôm nay, và rằng trong tương lai, trái tim và sự thấu hiểu của chúng ta sẽ gặp nhau bằng tình thương và lòng vị tha. Thay mặt Marlon Brando, xin cảm ơn", nhà hoạt động 26 tuổi kết thúc bài phát biểu ngắn ngọn của mình.

Ngày nay, có lẽ rất khó để hiểu tại sao những gì diễn ra ngày hôm đó lại gây sốc. Nếu xem lại video về khoảnh khắc này trên YouTube, bạn có thể nghe thấy tiếng la ó ngay từ những người có mặt trong khán phòng.

Trong những lễ trao giải Oscar gần đây, việc một ngôi sao điện ảnh sử dụng bài phát biểu lúc nhận giải để đưa ra quan điểm chính trị đã trở thành điều rất bình thường. Nhưng vào thập niên 1970, việc sử dụng tầm ảnh hưởng của một ngôi sao điện ảnh để đưa ra tuyên ngôn mang tính chính trị vẫn còn là một điều gì đó quá mới mẻ, và thường không nhận được sự ủng hộ nhiều như bây giờ.

Sau đó AMPAS cấm người chiến thắng đề cử người khác thay mặt họ nhận - hoặc từ chối - giải thưởng.

“Tôi bị đưa vào danh sách đen. Johnny Carson, Dick Cavett và những người khác không muốn tôi tham gia chương trình của họ… Các cánh cửa đã đóng chặt, không bao giờ được mở lại”, Littlefeather nói trong bộ phim tài liệu về đời mình.

Tài tử Clint Eastwood, xuất hiện sau Littlefeather trên sân khấu, thậm chí còn chế giễu bài phát biểu của nhà hoạt động 26 tuổi. "Tôi không biết liệu mình có nên trao giải thưởng này thay mặt cho những chàng cao bồi bị bắn trong phim Viễn Tây của John Ford những năm qua", tài tử nói.

Tờ Hollywood Reporter ngày hôm sau đã đăng một bài của ban biên tập để chỉ trích hành động của Marlon Brando. Trong khi đó, nhà sản xuất phim Bố Già Robert Evans thì lại lên tiếng ủng hộ nam diễn viên.

Thậm chí còn có tin đồn rằng diễn viên John Wayne, người nổi danh với các vai cao bồi chuyên tiêu diệt thổ dân da đỏ trên phim, đã đùng đùng đòi lao tới tấn công Sacheen Littlefeather, và phải cần đến 6 nhân viên bảo vệ để cản ông lại.

Theo nhà vận động người Mỹ bản địa, bà cảm thấy bị quấy rối và phân biệt đối xử vì bài phát biểu của mình, trong phần còn lại của sự nghiệp. Bà Littlefeather cũng tin rằng mình đã bị ngành giải trí đưa vào danh sách đen. Vào cuối những năm 1970, sau một vài vai diễn ít ỏi và một lần xuất hiện trên tạp chí Playboy, sự nghiệp của bà Littlefeather dường như đã vụt tắt.

Gần 50 năm sau, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ, đơn vị bầu chọn giải Oscar hàng năm, đã gửi lời xin lỗi chính thức tới Sacheen Littlefeather. Sau đó, viện cũng tổ chức một buổi trò chuyện để "chữa lành" với nhà hoạt động người Mỹ bản địa. Việc này diễn ra chỉ khoản một tháng trước khi bà qua đời ở tuổi 75 vào tháng 10/2022.

"Sự hành hạ mà bạn phải chịu đựng vì tuyên bố này là không có cơ sở và không hợp lý. Gánh nặng tinh thần mà bạn đã trải qua và cái giá phải trả cho sự nghiệp của bạn trong ngành công nghiệp điện ảnh là không thể khắc phục. Quá lâu rồi sự dũng cảm mà bạn thể hiện đã không được công nhận. Vì điều này, chúng tôi gửi lời xin lỗi sâu sắc nhất cùng sự ngưỡng mộ chân thành của chúng tôi đến bạn", Chủ tịch AMPAS lúc bấy giờ là David Rubin viết trong một bức thư đề ngày 18/6/2022.

"Tôi quá choáng váng. Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ sống để chứng kiến ngày được nghe điều này, trải nghiệm điều này", Littlefeather nói với The Hollywood Reporter.

Người phụ nữ vĩ đại

Sacheen Littlefeather có tên khai sinh là Marie Louise Cruz, sinh ngày 14/11/1946 tại thành phố Salinas, Bắc California. Bà bắt đầu khám phá nguồn gốc người bản địa của mình tại Đại học California và tham gia vào cuộc chiếm đóng của người bản địa để cố gắng giành lại đảo Alcatraz vào năm 1969. Chính những người bạn cùng hoạt động đã đổi tên bà thành Sacheen Littlefeather.

Ngay sau đó, Littlefeather nhận được học bổng toàn phần để theo học diễn xuất tại Nhạc viện Mỹ ở San Francisco. "Khiêu vũ và diễn xuất là cách thoát khỏi thực tế cuộc sống", bà từng nói trên tờ The Native American Times vào năm 2010.

Bà nhận được một số công việc trong các quảng cáo trên đài phát thanh và truyền hình nhưng lại gặp khó khăn để có được chỗ đứng ở Hollywood.

Năm 1972, bà tham gia vào một buổi chụp hình cho tạp chí Playboy có tên Ten Little Indians nhưng bị loại bỏ trước khi xuất bản ngay thời điểm việc chiếm đóng tại Wound Knee bắt đầu vào tháng 2/1973. Nhưng sau khi Littlefeather xuất hiện tại giải Oscar, Playboy đã in các bức ảnh này nhằm làm mất uy tín của bà trong mắt một số người.

Nữ diễn viên gặp Marlon Brando lần đầu tiên vài năm trước lễ trao giải Oscar 1973, khi bà đến Washington để thuyết trình về chủng tộc và người thiểu số.

Khi bà đề cập với Brando rằng không có váy dạ hội dự lễ trao giải Oscar, "Marlon bảo tôi hãy mặc bộ áo truyền thống của người Apache", Littlefeather kể lại trong bộ phim tài liệu năm 2018 - Sacheen: Breaking the Silence.

Ba tháng sau lễ trao giải Oscar, Brando xuất hiện trên The Dick Cavett Show và nói rằng ông "Cảm thấy xấu hổ cho Sacheen. Cô ấy không thể nói những gì cô ấy muốn nói. Tôi rất buồn khi mọi người la ó, huýt sáo, dậm chân dù có lẽ điều đó đang nhắm vào bản thân tôi. Ít nhất họ phải có phép lịch sự để lắng nghe cô ấy".

Sau khi từ bỏ sự nghiệp diễn xuất, bà lấy bằng y khoa của Đại học Antioch với chuyên ngành y khoa dành cho người Mỹ bản địa. Công việc chăm sóc sức khỏe của bà bao gồm viết một chuyên mục sức khỏe cho tờ báo bộ lạc Kiowa ở Oklahoma, giảng dạy trong chương trình y học cổ truyền của Ấn Độ tại Bệnh viện St.Mary ở Tucson, Arizona. Bà từng làm việc với Mẹ Teresa thay mặt cho các bệnh nhân AIDS ở Vùng Vịnh, là thành viên hội đồng sáng lập Viện AIDS Mỹ dành cho người da đỏ ở San Francisco.

Littlefeather đồng sáng lập tổ chức phi lợi nhuận Cơ quan đăng ký nghệ thuật biểu diễn dành cho người da đỏ quốc gia vào đầu những năm 1980, cố vấn cho nhiều chương trình và tiếp tục là người ủng hộ việc đưa người Mỹ bản địa vào Hollywood.

"Tôi là người phụ nữ da màu đầu tiên đưa ra tuyên bố chính trị trong lịch sử lễ trao giải Oscar", Littlefeather nói trong phim Sacheen.

Qua nhiều thập kỷ, nỗ lực của Littlefeather đã chứng tỏ là tiền đề cho cuộc trò chuyện về sự đa dạng màu da ở Hollywood vẫn tiếp tục đến ngày nay. Jada Pinkett Smith - vợ ngôi sao Will Smith - đã xem bà là nguồn cảm hứng cho việc tẩy chay Lễ trao giải Oscar 2016, ủng hộ phong trào #OscarsSoWhite.

Pinkett Smith viết: "Cảm ơn bà đã là một trong những người dũng cảm và can đảm giúp mở đường cho những người da màu chúng ta, những người cần lời nhắc nhở về tầm quan trọng của sự thật".

Hai tuần trước phút lâm chung, khi bà bước lên sân khấu của AMPAS lần thứ hai trong đời, tại lễ kỷ niệm để vinh danh mình, bà biết sự ra đi của chính mình sắp xảy ra: "Tôi sẽ sớm rời xa thế giới này. Và bạn biết đấy, tôi không sợ chết. Tôi đã học cách cho đi từ khi còn rất trẻ. Khi tôi được vinh danh, tôi đã cho đi mọi thứ".