FIFA và chủ nhà Saudi Arabia dự kiến phải đối mặt với những thách thức đáng kể về nhân quyền, luật bảo vệ người lao động và quy mô xây dựng cho giải đấu lớn nhất hành tinh năm 2034.

Saudi Arabia sẽ đăng cai World Cup 2034. Cả thế giới đã biết điều này mặc dù thực tế quá trình đấu thầu của FIFA phải đến cuối năm 2024 mới kết thúc. Nhưng còn 10 năm nữa giải đấu mới diễn ra và người hâm mộ vẫn đang thắc mắc về một số vấn đề rất quan trọng tại quốc gia Trung Đông.

Vấn đề nhân quyền

Thách thức lớn nhất đối với FIFA khi tổ chức World Cup tại Saudi Arabia là làm thế nào để thực hiện cam kết tôn trọng nhân quyền trong một quốc gia thường xuyên vi phạm các quyền cơ bản này?

Từ năm 2016, dưới sự lãnh đạo của tân Chủ tịch Gianni Infantino, FIFA đã cam kết áp dụng các nguyên tắc chỉ đạo của Liên Hợp Quốc về kinh doanh và nhân quyền. Bất chấp những nỗ lực cải thiện, tình hình nhân quyền tại Saudi Arabia vẫn rất đáng lo ngại. Theo Freedom House, tổ chức chuyên đánh giá các quyền tự do dân sự và quyền chính trị trong các quốc gia, Saudi Arabia hiện chỉ đạt 8/100 điểm về nhân quyền. Bất đồng chính kiến sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc, phụ nữ bị hạn chế quyền lợi, phải vâng lời chồng một cách "vô điều kiện". Đồng tính luyến ái cũng bị coi là bất hợp pháp.

Nhiều người đang nghi ngờ khả năng FIFA có thể thực hiện các cam kết nhân quyền của mình tại Saudi Arabia, ngay cả khi nó liên quan tới một giải đấu lớn như World Cup. Tuy nhiên, vẫn có cơ hội để giải quyết vấn đề này. Trong mùa Hè tới, Saudi Arabia sẽ phải cung cấp bản đánh giá độc lập về nhân quyền ở nước này cho FIFA như một phần của cuộc đấu thầu. FIFA có nghĩa vụ đánh giá rủi ro nhân quyền như một phần của quá trình lựa chọn và đây là 1 trong 6 tiêu chí quan trọng.

Việc đánh giá độc lập có thể được thực hiện bởi một tổ chức tư vấn hoặc một nhóm học giả. Việc cho phép các tổ chức nhân quyền vào nước này sẽ là bước cần thiết đầu tiên để đảm bảo FIFA có thể tôn trọng các cam kết của mình.

Quyền lao động

Về cơ bản, quyền lao động cũng chính là nhân quyền. Nhưng việc bảo vệ người lao động là điều rất quan trọng trong các sự kiện thể thao lớn như World Cup. Vụ việc hơn 6.500 công nhân nhập cư thiệt mạng tại Qatar sau khi quốc gia này được chọn đăng cai World Cup 2022 là một lời cảnh tỉnh. Chúng ta cần quyết tâm ngăn chặn thảm kịch tương tự xảy ra tại Saudi Arabia.

FIFA đã cam kết bảo vệ quyền lợi và an toàn cho người lao động như một phần trong cam kết về nhân quyền. Tuy nhiên, hiệu quả thực thi cam kết này tại Saudi Arabia vẫn là một dấu hỏi.

Ông Mustafa Qadri từ tổ chức Equidem, chuyên về lao động và nhân quyền, đã nhận định tình hình tại Saudi Arabia rất "phức tạp". Qadri cho biết: "Không còn nghi ngờ gì nữa rằng Saudi Arabia có điều kiện lao động tồi tệ nhất so với bất kỳ quốc gia vùng Vịnh nào khác. Nước này cũng có quyền lực chính trị khác biệt nhất trong khu vực đó. Khi bạn kết hợp hai điều đó lại với nhau, khả năng FIFA đảm bảo giải đấu được tổ chức tại một quốc gia tôn trọng nhân quyền là điều khó xảy ra".

Để giải quyết vấn đề này, chính quyền Saudi Arabia đã thực hiện một số cải thiện về quyền lao động, bao gồm bãi bỏ hệ thống ràng buộc người lao động với người sử dụng lao động và điều chỉnh quy trình tuyển dụng. Tuy nhiên, họ vẫn còn nhiều thay đổi cần thực hiện trước thềm World Cup 2034.

Cơ sở hạ tầng

Bên cạnh những vấn đề cơ bản, Saudi Arabia còn phải đối mặt với thách thức về cơ sở vật chất để tổ chức World Cup 2034 thành công. Nước này không có khởi đầu thuận lợi và có thể học hỏi từ thành công từ Qatar. Tuy nhiên, quy định mới của FIFA khi giảm số lượng sân vận động cần thiết từ 7 xuống còn 4 giúp Saudi Arabia có cơ hội cạnh tranh cho World Cup 2034.

Chính quyền Saudi Arabia vẫn chưa đưa ra kế hoạch cụ thể cho giải đấu, nhưng họ luôn đặt ra những tham vọng cao và có tốc độ triển khai dự án đáng kinh ngạc. Vào tháng 1 năm nay, trận đấu đầu tiên đã diễn ra tại sân Kingdom Arena mới, được xây dựng chỉ trong 180 ngày. Các kiến trúc sư cũng đã công bố bản vẽ đầu tiên cho sân Hoàng tử Mohammed bin Salman ở Qiddiya. Sân vận động 45 nghìn chỗ ngồi này sẽ được bao phủ bởi màn hình LED khổng lồ và nằm trên rìa vách đá.

Ngoài sân bãi, Saudi Arabia còn cam kết xây dựng các cơ sở hạ tầng chất lượng khác. Vấn đề của họ sẽ nằm ở chỗ vật liệu xây dựng, thiết bị, kỹ sư, công ty xây dựng và nhà tư vấn.

Saudi Arabia đang cố gắng thu hút các doanh nghiệp và nhân tài từ các quốc gia khác, nhưng họ cũng phải cạnh tranh với các dự án lớn khác trong khu vực. 

 Trung Phạm