Ra mắt ít ngày trước, Sống (NXB Kim Đồng) là cuốn truyện tranh do nữ tác giả Pháp gốc Việt Trần Hải Anh (con gái đạo diễn Việt Linh) và bạn cô là họa sĩ Pháp Pauline Guitton sáng tác.

 Ở đó, độc giả được thấy những khoảnh khắc giao cảm của mẹ và con gái, đồng thời là giao cảm thế hệ của quá khứ - hiện tại.

Ký ức được gom nhặt

Câu chuyện bắt đầu khi đạo diễn Việt Linh kể cho con gái Hải Anh về những kí ức li kì xuyên suốt khoảng thời gian bà hòa mình vào cuộc sống tại chiến khu trong suốt 7 năm (1969 - 1975). Cô thiếu nữ Linh ngày đó đã cùng cha và những người đồng đội sống, làm việc, làm phim đầy đam mê trong thiếu thốn đủ bề, trong bom rơi bão đạn và tiếng máy bay gầm rú trên bầu trời. Và, khi trở về với hiện tại, Linh ngày nào đã trở thành một đạo diễn nổi tiếng của Việt Nam, nhưng đâu đó bên trong cô vẫn chịu ảnh hưởng của quá khứ.

Cùng lúc xây dựng 2 tuyến thời gian quá khứ và hiện tại, ở Sống ngoài những kỉ niệm đầy rung động của người mẹ còn là cuộc sống hiện tại được khắc họa dưới góc nhìn của con gái.

Đó là người con gái mang dòng máu Việt sinh ra và lớn lên tại Pháp. Cô gặp rất nhiều khó khăn để có thể kết nối với người mẹ sống trong thời chiến, kết nối với cội nguồn Việt Nam trong mình. Thế nhưng, theo từng câu chuyện được mẹ kể lại, cô dần hiểu rõ hơn về mẹ, về quá khứ của dân tộc để từ đó thông cảm, sẻ chia, tạo dựng chiếc cầu nối rút ngắn khoảng cách thế hệ.

Hải Anh cho biết, từ khi còn bé cô đã được nghe mẹ kể rất nhiều câu chuyện vui, thú vị về quá khứ sống ở chiến khu. Cô kể lại cho những người bạn Pháp, ai cũng đều ngạc nhiên. Càng lớn, cô càng ý thức rõ hơn về việc phải kể câu chuyện của mẹ - một lát cắt lịch sử - cho nhiều người biết hơn, đặc biệt là những người Pháp. Đến năm 2018, khi 25 tuổi, Hải Anh bắt đầu có ý định viết Sống.

Đạo diễn Việt Linh tiết lộ, những câu chuyện trong sách được Hải Anh gom nhặt từ những năm chỉ 4, 5 tuổi. "Đó là những câu chuyện rất lặt vặt. Ví dụ, đi chơi công viên thấy một cái lá, tôi liền ồ lên: Ô cái này ăn được" - bà kể - "Sau đó, tôi giải thích cho con về những chiếc lá, loài cây có thể ăn được khi tôi sống trong rừng. Cứ lâu lâu kể một câu chuyện nhỏ như thế, con lại "bỏ vào đầu" hồi nào tôi không hay".

Khi biết được dự định thực hiện Sống của con gái và người bạn thân Pauline Guitton, bà đã cùng 2 tác giả về sống ở Việt Nam khoảng 9 tháng để họ "có thể "ngửi" được cái không khí của Việt Nam, để sống với Việt Nam mà viết, mà vẽ".

Còn nữ họa sĩ Pauline Guitton cho biết: Cô rất xúc động khi nghe những câu chuyện liên quan đến nhiều thế hệ trong gia đình của Hải Anh. "Câu chuyện của cô Việt Linh mang tính lịch sử rất lớn. Tôi đã đọc đi đọc lại bản thảo của Hải Anh để có được những hình vẽ hài hòa với ngôn ngữ của nhân vật"- nữ họa sĩ chia sẻ - "Chúng tôi đã ngồi lại với nhau rất nhiều lần để cùng xem xét chỉnh sửa, cùng tìm những thông tin trên internet để có được phác thảo chính xác nhất về khung cảnh chiến khu xưa".

Sống là tồn tại có ý nghĩa

Không được con gái cho đọc bản thảo trước nhưng đạo diễn Việt Linh bày tỏ sự hài lòng với Sống: "Đọc sách, ban đầu thấy thiếu chi tiết này, chi tiết kia nhưng rồi tôi cũng thấy điều đó không còn quan trọng. Bởi sách không phải do một mình tôi kể. Đó là chuyện kể của 3 người-  của tôi, rồi qua mắt của con và của Pauline".

Đặc biệt, bà còn rất thích tựa Sống do con gái đặt. "Với tôi, sống là gì? Sống là sự tồn tại có ý nghĩa. Lúc mới vào chiến khu, tôi chỉ nghĩ, ba tôi là một anh hùng nên mình phải đi theo ba. Sau đó tôi mới thấy sự sống - chết không chỉ của chúng tôi mà cả của những người xung quanh đều rất mong manh" - nữ đạo diễn nói thêm - "Khi con người ta luôn luôn ở lằn ranh sống, chết, ai cũng suy nghĩ về đời sống bao dung hơn, sâu sắc hơn".

Như lời kể, cha của đạo diễn Việt Linh là biên kịch. Bà được cùng cha đi làm phim tài liệu Đường ra phía trước của đạo diễn Hồng Sến. Suốt một tháng đi với đoàn làm phim, Việt Linh được trải qua và học nhiều công đoạn làm phim.

"Cho đến giờ, tôi có thể không nhớ những khó khăn đã trải qua ra sao nhưng chắc chắn có một điều tôi vẫn sẽ luôn ghi nhớ: Điện ảnh là cái gì đó rất thiêng liêng. Tôi hiểu điều đó từ khi được chứng kiến chú Hồng Sến và ba bất chấp nguy hiểm, quên mình dưới làn bom rơi để quay cảnh những người dân công đang chạy tải đạn và lương thực ở chiến khu" - đạo diễn Việt Linh bày tỏ.

"Đến sau này, khi học ở Nga trở về và làm những bộ phim sau hòa bình, tôi học được rất nhiều từ những đàn anh như Đặng Nhật Minh, Trần Văn Thủy… Các anh đã dạy cho tôi rằng, chúng ta muốn nói điều gì cũng phải bắt nguồn từ con người, bắt nguồn từ tính nhân văn"- đạo diễn bày tỏ - "Và, tôi rất "thèm" làm những bộ phim hậu chiến để thấy những dư chấn về tinh thần mà chiến tranh để lại nặng nề ra sao. Với tôi, đó là những thứ đau hơn, sâu hơn để chạm vào cảm xúc. Đó cũng là lý do để cuốn Sống dễ làm cho chúng ta rung động hơn dù ở phía này hay phía khác".