(Thethaovanhoa.vn) - Sau những tranh cãi trên nhiều phương tiện truyền thông về sản phẩm thuốc Vidatox, nhóm phóng viên TTXVN thường trú tại Cuba đã tiếp xúc với nhà sản xuất cũng như đại diện cơ quan quản lý thuốc của đảo quốc Caribe này với mục đích tìm một lời giải của “chính chủ”.

• Cuba tưởng niệm 1 năm ngày mất của Lãnh tụ Cách mạng Fidel Castro
• Vì sao Cuba càng ngày càng hút khách du lịch?

Phải mất tới hơn 2 tháng, chúng tôi mới tiếp xúc đủ các bên như mong muốn, từ nhà nghiên cứu tiền lâm sàng, nhà điều chế, bác sĩ điều trị, bệnh nhân và đại diện cơ quan thẩm định và quản lý dược của Cuba.

Điều đầu tiên mà các chuyên gia và nhân chứng đều tái khẳng định rằng đây không phải “thuốc chữa” ung thư, mà chỉ là việc sử dụng theo liệu pháp vi lượng đồng căn nọc độc của loài bọ cạp đặc chủng của Cuba (có tên khoa học là Rhopalurus junceus) để đóng góp thêm một phương pháp điều trị nữa cho căn bệnh chết người và đau đớn này, với chức năng chính là giảm đau, ức chế một phần tế bào ung thư và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Không ngạc nhiên trước những tranh cãi xung quanh Vidatox, các chuyên gia Cuba đều nhận định nguyên nhân chính của các chỉ trích nhắm vào sản phẩm này đa phần xuất phát từ chính liệu pháp vi lượng đồng căn.

Đây là phương pháp chữa bệnh được nhà khoa học người Đức Samuel Hahnemann đưa ra vào cuối thế kỷ XVIII và dựa trên nguyên tắc “dĩ độc công độc”, với nhiều khác biệt so với quan điểm y học và dược học truyền thống, do vậy nhiều nước trên thế giới không công nhận hình thức chữa trị  này và thậm chí còn gọi những sản phẩm điều trị theo hình thức này là “giả dược”, trong khi một số quốc gia khác vẫn thừa nhận và phát triển loại hình điều trị này, trong đó có Cuba, với lập luận rằng trong khi vẫn chưa thể ngã ngũ cuộc tranh cãi này từ khía cạnh khoa học, câu trả lời tốt nhất sẽ đến từ thực tế.

Theo Tiến sĩ dược Alexis Díaz García, chuyên về thử nghiệm tiền lâm sàng của các sản phẩm thuốc nguồn gốc tự nhiên của tập đoàn Labiofam, tại Cuba, từ thế kỷ thứ XIX, người dân tại đã có thói quen nghiền loại bọ cạp thường gặp tại các vùng nông thôn, như một dạng thuốc chữa mẹo, để bôi vào các vùng bị đau và sưng, và tới thế kỷ XX, các nhà nghiên cứu Cuba đã khẳng định được đặc tính gây tê và giảm viêm sưng của nọc độc bọ cạp và vào những năm 1980, một số thử nghiệm cho thấy những người mắc bệnh u bướu có một số tín hiệu cải thiện chất lượng cuộc sống khi sử dụng loại nọc độc này. 

Năm 1995, Chính phủ Cuba đã giao cho Labiofam nghiên cứu kiểm tra những tiềm năng của sản phẩm tự nhiên này, trước hết là thu thập số liệu, tiền sử tại các vùng phổ biến loại bọ cạp và phương pháp chữa trị này trên cả nước, xác định đặc điểm sinh thái của các vùng sinh sản tự nhiên này. Từ năm 2002, Labiofam bắt đầu nghiên cứu ở cấp độ phòng thí nghiệm tiềm năng chữa bệnh của dung dịch chiết suất từ nọc độc bọ cạp đã được chuẩn hóa.

Kết luận mang tính bước ngoặt cho việc ra đời sản phẩm Vidatox của Labiofam chính là việc nọc bọ cạp có độc tính chọn lọc đối với các tế bào ung thư và không ảnh hưởng tới tế bào khoẻ mạnh bình thường. Đặc biệt loại nọc bọ cạp được nghiên cứu này có tác dụng chủ yếu trên các tế bào có nguồn gốc biểu mô, tác nhân gây ra các dạng u đặc, chiếm tới 90% các loại ung thư xảy ra trên người.

Tiến sĩ Díaz García cho biết: “Theo các nghiên cứu khoa học được công bố, nọc bọ cạp nói chung dựa có số lượng lớn thành phần là độc tính đối với các kênh ion và những proteina của màng tế bào, làm ảnh hưởng và ngăn chặn những hoạt động của nó, gây chết tế bào tự nhiên. Và loại nọc bọ cạp của Cuba cũng không phải là ngoại lệ. Nhưng có một điều thú vị nữa là ngoài chết tế bào tự nhiên, nọc bọ cạp Rhopalurus junceus cũng gây ra tế bào do hoại tử, nhưng chỉ ở các tế bào ung thư.”

Còn Bác sĩ Fabio de Jesús Linares, trưởng nhóm nghiên cứu điều chế Vidatox, người được mệnh danh là cha đẻ của sản phẩm độc đáo này, thì giải thích từ khía cạnh khác: “Theo Tổ chức Y tế thế giới, giới y khoa ngày nay không tìm cách chữa khỏi ung thư mà chỉ biến nó thành một bệnh mãn tính nữa, bởi vì ung thư, với sức khỏe và thích nghi của cơ thể cùng sự theo dõi và hướng dẫn của bác sĩ, là một bệnh có thể kiểm soát.

Và con đường hướng tới mục tiêu đó là bằng chẩn đoán sớm, bằng thiết lập thói quen sinh hoạt phù hợp, và tìm ra những loại thuốc ít tác hại tới các tế bào khỏe mạnh nhất. Vidatox cũng theo hướng đi này, nó không thay thế mà bổ sung cho hóa trị và xạ trị, và mặc dù là được chiết suất từ nọc độc, sản phẩm này thậm chí còn giúp giảm bớt độc tố trong cơ thể bệnh nhân của 2 biện pháp mạnh nói trên”.

Ông cũng cho biết thêm: “Vidatox mỗi ngày càng làm chúng tôi bất ngờ hơn. Nó được phát triển để giúp cho những bệnh nhân ung thư phải gánh chịu những cơn đau từ hậu quả của căn bệnh này, nhưng giờ đây chúng tôi đã kiểm chức rằng nó còn giúp xoa dịu những cơn đau cấp tính của các loại bệnh khác, ví dụ như thoái hóa khớp”.

Bất chấp những tranh cãi, hiện tại Vidatox đã được đăng ký và xuất khẩu sang 17 nước và Labiofam đang dự định xây dựng một nhà máy mới tại thủ đô La Habana có công suất gấp đôi nhà máy hiện tại tại tỉnh miền Trung Cienfuegos, hiện có khả năng sản xuất tối đa 2000 lọ 30cc/ngày.

Theo thống kê của Bộ Y tế Cuba, quốc gia có 15% số người trên 65 tuổi mắc bệnh ung thư này đã ghi nhận khoảng 65.000 trường hợp bệnh nhân sử dụng Vidatox có những biến chuyển tích cực rõ rệt trong giảm bớt các tác hại và những cơn đau mạn tính do ung thư gây ra.

Hiện tại Vidatox được đăng ký là thuốc tại Cuba với ký hiệu đầy đủ là Vidatox 30CH, với 2 loại vỏ nhãn khác nhau để phân biệt sản phẩm dành cho thị trường nước ngoài và sản phẩm tiêu thụ trong nước (có giá rẻ hơn rất nhiều do Cuba trợ giá gần tới mức tuyệt đối thuốc men cho công dân nước mình), mặc dù cùng chung một quy trình sản xuất và kiểm định.

Trả lời câu hỏi của chúng tôi vì sao Labiofam lại đăng ký và xuất khẩu Vidatox sang Việt Nam dưới hình thức thực phẩm chức năng (tới tên gọi VidatoxPlus) và đâu là sự khác biệt của sản phẩm này với Vidatox 30CH, bác sĩ de Jesus Linares cho biết: “khi tìm hiểu thị trường Việt Nam, chúng tôi nhận ra rằng vi lượng đồng căn không phải là một biện pháp trị liệu phổ biến tại nước các bạn.

Các bạn rất giỏi trong châm cứu và vật lý trị liệu, nhưng không thực hành vi lượng đồng căn. Chính vì thế chúng tôi quyết định tạo ra một sản phẩm mới là VidatoxPlus và đăng ký như thực phẩm chức năng, nhưng sự khác biệt chỉ nằm ở tên và nhãn mác, vì bản chất, từ nọc độc bọ cạp được chiết suất, quy trình công nghệ xử lý và lấy nọc vẫn được giữ nguyên như sản phẩm Vidatox 30CH, và thậm chí cũng được làm ở cùng một nhà máy”.

Để tìm hiểu ý kiến của những người sử dụng thực tế, chúng tôi thăm phòng khám của tập đoàn Labiofam, nơi bác sĩ María Isabel Bermúdez Domínguez cho biết bà đã tư vấn điều trị bằng Vidatox cho bệnh nhân bị ung thư từ năm 2008, trước khi cả sản phẩm này được chính thức đăng ký là thuốc tại Cuba (2011), và trong số hàng nghìn bệnh nhân đã khám bệnh và theo dõi tại đây, thuộc đủ loại ung thư và giai đoạn ủ bệnh, phòng khám vẫn chưa ghi nhận trường hợp tác dụng phụ nào. Bà nhấn mạnh: “một điểm lợi của các loại thuốc vi lượng đồng căn nói chung là chúng có ít tác dụng phụ, và trong trường hợp có, thì chỉ cần ngừng sử dụng thì các tác dụng phụ đó cũng sẽ chấm dứt”.

Bà Leida Eleonor Laguardia Esquivel, bệnh nhân 68 tuổi, người được bác sĩ Bermúdez khám khi đó, cho biết: “Tôi phát hiện bị ung thư vú trái vào năm 2009, và ngay trong năm đó, sau khi tiến hành phẫu thuật và xạ trị, tôi đã bắt đầu sử dụng Vidatox, lúc đầu là với liệu lượng 15 giọt uống dưới lưỡi/ngày chia đều làm 3 lần vào trước mỗi bữa ăn, và giờ đây giảm xuống còn 10 giọt/ngày. Tôi cảm thấy khỏe mỗi khi dùng thuốc này và đã sử dụng gần như liên tục từ đó tới nay, theo chỉ dẫn và theo dõi của bác sĩ tại đây”.

Còn từ góc độ quản lý, bà Liana Figueroa, Phó Giám đốc Trung tâm quốc gia Quản lý thuốc, thiết bị và dụng cụ y tế (CECMED), thuộc Bộ Y tế Cuba, giải thích thêm rằng do có nguồn gốc tự nhiên, các loại thuốc vi lượng đồng căn tại Cuba, trong đó có Vidatox, không phải qua thử nghiệm lâm sàng bắt buộc nhưng vẫn phải đáp ứng mọi tiêu chí nghiêm ngặt khác về theo dõi kết quả, kiểm định quy trình sản xuất như các loại thuốc gốc và tổng hợp để được cấp phép lưu hành tại Cuba (mỗi lần 5 năm).

Tiến sĩ Yohan Perdomo Delgado, Cục trưởng Cục Y học tự nhiên và cổ truyền của Bộ Y tế Cuba, khẳng định dù có nguồn gốc dân gian, nhưng Vidatox hiện tại đã được bảo trợ bằng cơ sở khoa học và đưa vào Danh sách mô hình trị liệu bổ sung cho các triệu chứng ung thư tại Cuba, được phân phối cho các hiệu thuốc trên toàn quốc (cũng giống như các bệnh viện, tất cả các hiệu thuốc tại Cuba đều thuộc Nhà nước, theo chính sách bảo trợ y tế toàn dân) với khối lượng khoảng 100.000 lọ mỗi năm.

Trong bối cảnh vẫn còn nhiều nghi ngại đối với liệu pháp vi lượng đồng căn, trong đó có Vidatox, không chỉ riêng tại Việt Nam mà còn trên phạm vi thế giới, bài viết này chỉ xin cung cấp thêm cho bạn đọc, đặc biệt là những người đang phải đối mặt với căn bệnh quái ác ung thư, một số thông tin và quan điểm từ nước sản xuất Cuba, quốc gia dù có nhiều hạn chế trong phát triển nói chung nhưng đã có nền y tế và công nghệ sinh học với chất lượng được thừa nhận rộng rãi trên toàn cầu.

Khánh thành bức tượng anh hùng Jose Marti tại La Habana, thủ đô Cuba

Bản sao bức tượng anh hùng dân tộc Cuba Jose Marti cưỡi ngựa uy phong tại Công viên Trung tâm thành phố New York vừa được khánh thành tại thủ đô La Habana, một hành động thể hiện tình hữu nghị trong lúc quan hệ gặp nhiều căng thẳng giữa Mỹ và Cuba.

Bài, ảnh: Lê Hà - Lê Hiền (P/v TTXVN tại Cuba)