Sau 5 năm, kể từ triển lãm tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, họa sĩ Nguyễn Ngọc Đan vừa tái ngộ công chúng yêu nghệ thuật bằng triển lãm cá nhân lần thứ tư có tên Ngược dòng.

Diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM  từ 17 - 27/11, Ngược dòng tập hợp 30 tác phẩm sơn dầu, đa số là tranh khổ lớn được sáng tác trong khoảng thời gian 2019 - 2023, thời điểm đại dịch Covi-19 diễn ra trên toàn quốc. Tất cả là sự tiếp nối của tư duy nghệ thuật mang đậm phong cách cá nhân, được nữ họa sĩ xây dựng và phát triển một cách thống nhất từ 2011 đến nay.

Ở đó, như chia sẻ của tác giả, series tranh tĩnh vật Chim - hoa - cá - lá gắn với sự phản biện lại những định kiến từng không đánh giá cao những hình tượng này trong mỹ thuật. Trong bộ tranh 16 bức sơn dầu này, chỉ với lọ hoa, chậu cá, chú chim và những gì gần gũi xung quanh như mèo con, ngựa gỗ, mặt nạ, vỏ ốc, họa sĩ đưa người xem đi từ những câu chuyện này sang câu chuyện khác.

Đó là câu chuyện từ ngày tháng đắm chìm trong giấc mộng vô thức đến thực tại phũ phàng trong Giấc mơ mắc cạn; là chu trình vận động của thế giới tự nhiên, gởi gắm triết lý vạn vật chung sống hòa bình trong Cộng sinh; là những suy tư về nhân thế với vầng trăng khuyết trên cao soi xuống biểu tượng mặt nạ cười, khóc trong Giữa đời hư thực; là những tháng ngày tuyệt vời của hạnh phúc cũng như tận cùng của khổ đau được khắc ghi như từng trang nhật ký của cảm xúc trong Trung Thu mùa phong tỏa, Hoa cho ngày sinh nhật, Chào mùa Đông...

Trong số đó, Chuyện trò là tác phẩm được vẽ trong những ngày họa sĩ nằm trên giường bệnh. Còn phẩm Chuyện muôn thuở có kích thước 120x240cm, lớn nhất trong series, kể về một câu chuyện tình yêu với chủ thể chính là hai nhân vật biểu trưng cho vẻ đẹp của thần thoại Hy Lạp: David tượng trưng cho vẻ đẹp tuổi trẻ và  nữ thần sắc đẹp Aphrodite. Bức tranh có cấu trúc như một khung cửa sổ với 3 ô cửa gắn liền những khối mắt, môi, tai, mỗi ô mang tính ẩn dụ về một giai đoạn của tình yêu.

Ở phần còn lại của triển lãm, series Ngược dòng gồm 10 tác phẩm sơn dầu khổ lớn, nhiều bức khởi nguồn từ 2019 đến 2023 mới hoàn thành. Đặc trưng của series này là sự kết hợp đa dạng các chất liệu: gỗ, sắt, kẽm gai, composite, kính màu dưới nhiều hình dạng: bình phong cũ, chạn bát cách điệu, khung cửa sổ, ô kính màu, hàng rào lưới mắt cáo, kẽm gai, mái chèo.

Series Ngược dòng được tách làm 2 phần khi trưng bày. Phần một gồm 4 tác phẩm ra đời trong giai đoạn cả nước bước vào hai đợt phong tỏa lớn do dịch bệnh. 

Ở đó, Hãy kể tôi nghe về bầu trời là tác phẩm sắp đặt kết hợp sắt và những chú chim composite tạo thành một khung cửa sổ bao bọc tranh, được sáng tác trong đợt phong tỏa toàn quốc lần thứ nhất vì dịch Covid-19. 

Hai tác phẩm Chờ bão tan và Chờ ra khơi lấy cảm hứng từ làng chài cổ Nam Ô (Đà Nẵng) với dãy thuyền thúng xếp hàng và những mái chèo phải gác lại trong cảnh ngư dân trông ngóng về hướng biển để chờ cơ hội được ra khơi.

Sống còn là bộ tác phẩm ghép từ nhiều khổ tranh nhỏ được sáng tác trong không gian chật chội ở nhà riêng suốt của họa sĩ trong những ngày thành phố được phong tỏa.

Phần hai của Ngược dòng gồm 6 tác phẩm, có tên gọi nằm trong một chuỗi ý niệm liện kết. Những Chim hoa cá gái, Ngược dòng, Truyền thống, Độc thoại được họa sĩ  lấy cảm hứng từ câu thành ngữ "cá chậu chim lồng" với biểu tượng chú chim bên ngoài chiếc lồng trống, con cá chạm tới mặt trăng mang tính ẩn dụ về sự tự do; những lọ hoa trong bình, chiếc váy phụ nữ trên mắc treo là phép hoán dụ, gợi suy tưởng về cuộc sống và vai trò của con người trong thế giới hiện đại, đặc biệt là người phụ nữ Á Đông.

Cuộc sống vận động mỗi ngày. Người làm nghệ thuật cũng không đứng ngoài vọng động đó. Họa sĩ Nguyễn Ngọc Đan chia sẻ: "Quãng thời gian 5 năm ra đời của Ngược dòng cũng là lúc thế giới có quá nhiều biến động: dịch bệnh, thiên tai, chiến tranh khiến cuộc sống con người xoay chuyển bất ngờ, mang lại cho tôi nhiều trải nghiệm và cảm xúc chưa từng có trong đời. Tất cả tạo nên một tập hợp chất liệu quý giá để tôi thực hiện những tác phẩm đặc biệt trong giai đoạn này. Với tôi, đặc tính thời đại và thực tại xã hội là bối cảnh để nhận diện con người trong hành trình của sự sống. Nghệ thuật của tôi tập trung khai phá thế giới nội tâm và sức mạnh tinh thần của con người trên hành trình tìm về cội nguồn của nền văn minh".

Là họa sĩ thuộc thế hệ 8X, Nguyễn Ngọc Đan tốt nghiệp xuất sắc thạc sĩ Viện Mỹ thuật Surikov thuộc học viện Hàn lâm quốc gia Nga năm 2005 và từng có 9 năm sinh sống và làm việc tại Nga trước khi về Việt Nam chuyên tâm hoạt động nghệ thuật. 

Triển lãm cá nhân đầu tiên của chị mang tên Desolation (Cô đơn) diễn ra ở thủ phủ nghệ thuật Yogyakarta, Indonesia năm 2015. Từ đó đến nay họa sĩ liên tục hoạt động, tham gia các cuộc triển lãm và giao lưu nghệ thuật, thường xuyên kết nối, tổ chức các trại sáng tác trong nước cũng như quốc tế.