Ngày 20/3 hằng năm từ lâu đã trở thành ngày hội của cộng đồng những người sử dụng tiếng Pháp trên toàn thế giới. Đây là dịp để cộng đồng những người sử dụng tiếng Pháp trên toàn thế giới tôn vinh những giá trị chung của khối Pháp ngữ, cũng như thể hiện mong muốn được chung sống, hợp tác và phát triển trong sự phong phú đa dạng về văn hóa.

Với chủ đề "321 triệu người nói tiếng Pháp, hàng tỷ nội dung văn hóa", Ngày quốc tế Pháp ngữ năm 2023 sẽ diễn ra nhiều hoạt động phong phú, đa dạng.

Cộng đồng Pháp ngữ ngày càng phát triển thành một không gian đa dạng, nhiều tiềm năng

Francophonie là khái niệm về Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp, được xuất hiện lần đầu tiên vào cuối thế kỷ XIX, dưới ngòi bút của một nhà địa lý người Pháp - O. Reclus. Lúc đó, khái niệm chỉ được hiểu là bao hàm toàn bộ các dân tộc, các vùng nói tiếng Pháp trên thế giới. Đến những năm 60 của thế kỷ XX, cùng với sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và xu thế liên kết khu vực, quan hệ giữa các nước thuộc địa nói tiếng Pháp mới giành được độc lập với chính quốc và giữa các nước này với nhau có những biến đổi sâu sắc.

Trong bối cảnh đó, bắt đầu từ sáng kiến của Tổng thống Senegal, Léopold Sédar Senghor đưa ra tháng 3/1962, đã dấy lên một phong trào vận động cho sự ra đời của một cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp với mục đích phát triển các mối quan hệ văn hoá, khoa học và kỹ thuật giữa các quốc gia này. Hàng loạt các tổ chức quốc tế sử dụng tiếng Pháp được thành lập, như: Hội nghị Bộ trưởng giáo dục các nước có sử dụng tiếng Pháp (CONFEMEN, năm 1960), Hiệp hội các trường đại học sử dụng từng phần hoặc toàn phần tiếng Pháp (AUPELF-UREF, năm 1961), Liên minh các nghị sĩ nói tiếng Pháp (AIPLF, năm 1967), Tổ chức hợp tác văn hoá và kỹ thuật (ACCT, năm 1970)... Tuy nhiên, hợp tác giữa các nước trong các tổ chức này vẫn mang đậm tính chất nghề nghiệp và kỹ thuật, chưa đáp ứng được nguyện vọng của nhiều nước muốn có một tổ chức có tầm vóc chính trị, có vị trí và tiếng nói đáng kể trong quan hệ quốc tế.

Ngày 20/3/1970, tại Cộng hòa Niger, 77 thành viên Cộng đồng Pháp ngữ đã ký Hiệp định Niamey (La Francophonie). Kể từ đó, ngày 20/3 hằng năm được lấy làm Ngày quốc tế Pháp ngữ để kỷ niệm ngôn ngữ và văn hóa của Cộng đồng Pháp ngữ. Hội nghị thượng đỉnh được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 2/1986 và từ đó diễn ra 2 năm/1 lần.

Tháng 12/1998, Hội nghị Bộ trưởng phụ trách Pháp ngữ lần thứ 12, họp tại Bucharest (Romania), đã thông qua tên gọi chính thức của Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp (ACCT) là Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF).

Từ số ít các thành viên ban đầu, cộng đồng Pháp ngữ hiện có 88 quốc gia và vùng lãnh thổ thành viên, trong đó có 27 quan sát viên, hiện diện ở khắp các châu lục trên thế giới. Với 1,2 tỷ người, cộng đồng Pháp ngữ chiếm 16% dân số thế giới và hơn 16% tổng tài sản được tạo ra trên toàn cầu. Ngày nay, tiếng Pháp là một trong những ngôn ngữ được sử dụng nhiều trên thế giới và vì vậy Cộng đồng Pháp ngữ ngày càng phát triển thành một không gian đa dạng, có nhiều tiềm năng để thúc đẩy hợp tác giữa các nước thành viên.

Việt Nam - thành viên tích cực và có vai trò quan trọng trong tổ chức Pháp ngữ

Việt Nam chính thức gia nhập Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp từ năm 1970. Trước đó, phần lớn các nước Pháp ngữ đều ủng hộ tích cực cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trong thế kỷ XX và coi Việt Nam là biểu tượng của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Đặc biệt, trong thời kỳ bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã tranh thủ được nhiều sự giúp đỡ, hỗ trợ quý báu của Cộng đồng Pháp ngữ về nguồn vốn, chất xám và kỹ thuật… Đồng thời, Cộng đồng Pháp ngữ là diễn đàn để Việt Nam triển khai chính sách đối ngoại, là kênh để tranh thủ tăng cường quan hệ song phương với một số thành viên phát triển như Pháp, Canada, Thụy Sỹ… hay với các nước bạn bè châu Phi truyền thống.

Kể từ khi chính thức gia nhập Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF), Việt Nam đã lần lượt tham gia vào nhiều tổ chức khác thuộc Cộng đồng Pháp ngữ. Việt Nam đã tham dự các Hội nghị cấp cao ngay từ hội nghị đầu tiên. Việt Nam đã lần lượt được bầu là thành viên của Ủy ban nối tiếp quốc tế (CIS) trước đây, sau đó là Ủy viên Hội đồng thường trực Pháp ngữ (CPF).

Việt Nam đã được Cộng đồng nhiều lần tín nhiệm bầu vào các cương vị quan trọng, như: Chủ tịch Hội đồng thường trực Pháp ngữ (CPF) năm 1996, Chủ tịch Hội nghị Bộ trưởng Pháp ngữ (CMF) nhiệm kỳ 1996-1997, Chủ tịch Hội nghị cấp cao nhiệm kỳ 1997-1998, Phó Chủ tịch Ban Tài chính và Hành chính thuộc CPF hai nhiệm kỳ 2009-2011 và 2011-2013, Chủ tịch Ủy ban Hợp tác và Chương trình của Hội đồng thường trực Pháp ngữ (2013-2015) và là thành viên của Hội đồng quản trị của Cơ quan đại học Pháp ngữ (2013-2017), Chủ tịch Mạng lưới các đại diện quốc gia phụ trách Pháp ngữ của khu vực châu Á-Thái Bình Dương (RESIFAP) (2013-2016). Gần đây nhất, tháng 9/2020, Đại sứ Trần Thị Hoàng Mai đã được Tổng Thư ký OIF bổ nhiệm làm Trưởng Đại diện Văn phòng Pháp ngữ tại khu vực Tây Phi, là người châu Á đầu tiên đứng đầu một văn phòng khu vực của OIF.

Hiện Việt Nam được đánh giá là một thành viên tích cực và có vai trò quan trọng trong tổ chức Pháp ngữ. Do tham gia đầy đủ và thực chất trên hầu hết các vấn đề ưu tiên của Cộng đồng, từ hoạch định chiến lược hợp tác, thúc đẩy cải các hành chính, tài chính cho đến điều chỉnh nguồn lực cho các lĩnh vực giáo dục và phát triển, nên Việt Nam thuộc nhóm đang phát triển nòng cốt, có tiếng nói đối với việc hoạch định và triển khai chiến lược hợp tác của Cộng đồng Pháp ngữ.

Từ nhiều năm nay, Việt Nam đã trở thành đầu tàu của cộng đồng Pháp ngữ tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Văn phòng khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF) và Văn phòng khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Cơ quan Ðại học Pháp ngữ được đặt tại Hà Nội từ đầu những năm 1990. Trung tâm đào tạo Pháp ngữ khu vực châu Á-Thái Bình Dương cũng được đặt tại TP Hồ Chí Minh.

Tại OIF, Việt Nam đã có nhiều sáng kiến thúc đẩy hợp tác và tăng cường đối thoại giữa các nước thành viên trong cộng đồng. Việc lãnh đạo cấp cao Việt Nam tham dự các hội nghị thượng đỉnh Pháp ngữ đã thể hiện sự coi trọng của Việt Nam đối với Cộng đồng Pháp ngữ.

Dấu ấn đậm nét nhất của Việt Nam phải kể đến là sự kiện Hội nghị thượng đỉnh Pháp ngữ lần thứ 7 tổ chức tại Hà Nội (tháng 11/1997). Qua sự kiện này, Việt Nam đã đóng góp quan trọng vào việc thể chế hóa hoạt động chính trị, đề cao hợp tác kinh tế bên cạnh các lĩnh vực chính trị, văn hóa-ngôn ngữ và giáo dục-đào tạo.

Tháng 3/2019, Việt Nam lần đầu tiên tổ chức Lễ kỷ niệm Ngày quốc tế Pháp ngữ mang tên "Sắc màu Pháp ngữ" nhằm quảng bá, giới thiệu rộng rãi tới quần chúng nhân dân về Cộng đồng Pháp ngữ cũng như những mục tiêu, giá trị chung của Pháp ngữ, đề cao vai trò và đóng góp của Việt Nam.

Trong cuộc gặp Tổng Thư ký OIF Louise Mushikiwabo nhân chuyến thăm chính thức Pháp năm 2021, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, Việt Nam hết sức coi trọng quan hệ hợp tác với cộng đồng Pháp ngữ, đồng thời chủ trương đóng góp tích cực vào các hoạt động chung của cộng đồng. Trên tinh thần đó, những năm gần đây, Việt Nam tiếp tục có những đóng góp trách nhiệm, tích cực và hiệu quả trong cộng đồng, nhất là về thúc đẩy hợp tác kinh tế.

Việt Nam là nước điều phối xây dựng thành công Chiến lược kinh tế Pháp ngữ giai đoạn 2020-2025, đồng thời cũng là quốc gia đầu tiên đoàn doanh nghiệp Pháp ngữ đến trong chuỗi hoạt động triển khai chiến lược này. Việc lựa chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên thể hiện sự coi trọng đặc biệt của cộng đồng đối với vai trò của Việt Nam trong thúc đẩy hợp tác kinh tế Pháp ngữ.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng có quan hệ hợp tác kinh tế chặt chẽ với nhiều quốc gia thành viên cộng đồng Pháp ngữ. Nhiều quốc gia Pháp ngữ ở châu Phi đang trở thành đối tác kinh tế, thương mại quan trọng của Việt Nam. Trong những năm gần đây, trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các nước Pháp ngữ luôn ổn định và ghi nhận sự tăng trưởng đều đặn. Bất chấp những thách thức do đại dịch Covid-19 gây ra, trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các thành viên OIF đã tăng ấn tượng trong năm 2021, với kim ngạch xuất, nhập khẩu đạt 32,95 tỷ USD. Coi Việt Nam là tấm gương thành công trong xóa đói, giảm nghèo, phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế, các nước mong muốn tiếp tục tăng cường quan hệ hợp tác với Việt Nam.

Triển khai đường lối đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, từ nhiều năm qua, Việt Nam luôn là một thành viên đóng góp tích cực và có trách nhiệm vào sự phát triển của cộng đồng. Trên cơ sở nền tảng vững chắc mà hai bên cùng vun đắp, Việt Nam và cộng đồng Pháp ngữ sẽ tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác, đối tác lâu dài, bền vững trong thời gian tới.