Đức tin của con người hình thành dựa trên sự từng trải. Đã thành đức tin trong người thì khó mà lay chuyển. Đức tin thường sâu lắng, hãn hữu người ta chỉ thổ lộ với người tri kỉ. Nó là thứ tài sản riêng, là báu vật.

Nhưng báu vật đó có khi là vàng ròng dung chứa nhân văn, cũng có khi là thuốc độc khi chứa hận thù, khi sống trong tăm tối triền miên. Nó nuôi dưỡng người ta, và cũng có thể nó giết chết người ta một cách từ từ là do vậy.

Mỗi người trên đời đều có đức tin. Con người không đức tin thì cuộc đời thường phẳng lặng nhạt nhẽo. Họ sống bình bình, vì chẳng có gì để nghĩ, để nói. Đi qua cuộc đời như cái bóng, chẳng bận tâm về bất cứ điều gì.

Người có đức tin thì có hai lối sống: Một là sống tích cực cho đức tin của mình, hai là hiểu lẽ đời, sống bình thản vững vàng trước những sóng gió cuộc đời. Đó là những người nắm chắc được quy luật của cuộc sống. Nó như suối hình thành từ khe lạch; sông hình thành do suối và cuối cùng, biển cả có vì có những dòng sông. Và từ xa xưa, người ta đã phát hiện ra quy luật "nước chảy chỗ trũng". Đem thước livo (thước thủy cân bằng) ra mà kiểm tra, sẽ  thấy đúng trăm phần trăm thế đấy.

                             ***

Một lần đi Bắc Hà vào phía sau  Bản Liền. Quan sát thiên nhiên  khá kĩ sau trận lũ, tôi đã được thiên nhiên chứng minh cho những suy nghĩ của mình.

Đó là con mương chảy qua cánh đồng Nặm Mu. Cơn lũ chắc lớn lắm, nó bóc đi hàng trăm mét đường dân sinh trám bê tông của xóm núi chạy dọc theo mép bờ mương. Tôi nhận ra chỗ trũng của mương lợi nhất về nước thì bị phá lớn nhất. Cái lợi luôn gần kề mối nguy hiểm. Phía cao nước ít, bờ mương không bị vỡ, đường được giữ nguyên. Chỗ trũng thì những vạt đường bê tông nặng cả tấn bị xoay ngang, gãy dập thành nhiều đoạn.

Nước phá vào những mảnh ruộng ven mương khiến tôi không phải nhà khảo cổ nhưng cũng nhận ra những tầng địa chất. Đó là các lớp phù sa hình thành trên cánh đồng. Cánh đồng Nặm Mu là khu thung lũng rộng được hình thành từ phù sa trên núi trút xuống sau mỗi trận mưa rừng. Có lẽ phải nghìn năm mới có. Đất cũng khiêm tốn lắm: Mặt ruộng có chừng 20 phân đất thịt, sau đó là phần cát pha mỏng hơn chút và cuối cùng là đá. Đá và cát vàng là lớp lót dưới cùng cũng khá dày. Còn sâu dưới nữa là gì không rõ.

Quan sát một dòng chảy, quan sát tầng địa chất một lần nữa củng cố đức tin của mình trước cuộc sống vì nhận ra quy luật đó của vũ trụ. Cho nên ở đời này, không có món nợ nào không phải trả. Nợ không thể quỵt! Không có ân đức nào bị quên lãng vì nó không bị mờ nhạt trong nhân gian. Chỉ có điều nó đến nhanh hay chậm thôi. Vũ trụ âm thầm nhưng dứt khoát, chẳng ai thoát lưới trời. May cho ai nhận thức sớm ra quy luật sẽ có cuộc đời bình an. Còn không sẽ  tự làm cho mình đảo điên trước một kiếp người ngắn ngủi.

Muốn có đức tin thì cũng phải học từ nhiều nguồn, từ sách vở đến cuộc sống và đó là trải nghiệm.