Ngẫm ngợi Cuối tuần: Cày chìa vôi

Nông thôn xưa dùng cày chìa vôi. Cày chìa vôi được đẽo ra từ một thân gỗ. Thoáng nhìn, nó đuồn đuỗn, thanh mảnh, nhỏ nhắn, đầu to đuôi thót gần giống với cái chìa vôi têm trầu.
22/10/2023 09:45
Họa sĩ Đỗ Đức

Nông thôn xưa dùng cày chìa vôi. Cày chìa vôi được đẽo ra từ một thân gỗ. Thoáng nhìn, nó đuồn đuỗn, thanh mảnh, nhỏ nhắn, đầu to đuôi thót gần giống với cái chìa vôi têm trầu.

Cày chìa vôi tiện ích vì nó nhẹ, hợp với cả với sức mọi người. Nó là loại dụng cụ xới đất có tuổi tác. Cày chìa vôi là một loại "lão nông tri điền", được dùng từ xa xưa gần như là mẫu mực không thể làm khác.

Đến thời kì tổ chức hợp tác xã nông nghiệp đầu năm 1960, nông thôn xuất hiện thêm loại cày mới cạnh tranh với chìa vôi, có tên là cày 51. Sao có cái tên ấy, đến giờ tôi cũng chưa biết. Chỉ biết nó được giới thiệu là cày mới cải tiến.

Cày 51 trông bề thế, được ghép thêm phần đế, chỗ nêm lưỡi cày, một khúc gỗ vuông, diệp cày vặn vỏ đỗ về bên phải. Khi cày, lưỡi xé đất, đất đùn lên diệp thì đổ nghiêng luôn sang phải luôn. Nhìn cày 51 đi, xá cày thẳng tắp, đất vén đều một phía trông thật thích mắt, và được cho là bước nhảy vọt trong kĩ thuật làm đất cấy lúa. Người cày nhàn hạ, chỉ cần  giữ vững hò cày là xá cày thẳng tắp.

Ngẫm ngợi Cuối tuần: Cày chìa vôi - Ảnh 1.

Cày chìa vôi (trái) và cày 51. Minh họa: Đỗ Đức

Duy có trâu là mệt hơn vì cày 51 to gấp rưỡi cày chìa vôi, lại lắp ghép thêm nhiều bộ phận nên trâu kéo khá nặng. Trâu tháu mới vực không thể kéo nổi, chỉ trâu mộng mới đủ sức.

Cày chìa vôi thì nông dân nào cũng đẽo được nhưng cày 51 thì phải thợ mộc có nghề. Náng diệp thân cày có kích cỡ khoa học quy chuẩn. Lúc ấy chỉ công ty sản xuất và bán, chứ dân đâu có làm được. Nhưng rồi hàng không chạy lắm. Người ta ngại dùng vì nó nặng gấp hơn hai ba lần cày chìa vôi.

Là người làm ruộng, thì tôi thấy ngay việc chê bôi cày chìa vôi là vội vàng và phụ bạc với người bạn đã hàng trăm năm gắn bó với nhà nông.

Cái hay của cày chìa vôi tôi hiểu rất rõ. Nó có thể cày trên mọi loại đất. Vùng đất thịt, nâng hò cày để mũi cày ăn sâu lật đất. Gặp đất cát pha có đá thì tay đè hò cày xuống, lựa cho xá cày nông, không để vấp đá gẫy mũi cày. Cày chìa vôi như con dao pha, dùng trên mọi loại địa hình đất đai vì nó linh hoạt. Cày 51 chỉ tiện lợi trên vùng đất thịt bằng phẳng, đất đồng bằng chứ nền ruộng có đá khấp khểnh thì nó chịu chết. Cày 51 chẳng ăn sâu ăn nông, chỉ đuồn đuỗn một độ  thôi. Lên đất trung du nó không phát huy được tác dụng.

Đã xa rồi cái thời nhà nông vất vả với con trâu và cái cày, nhưng lứa chúng tôi vẫn nhìn cái cày chìa vôi trìu mến như thành viên trong nhà. Còn cày 51 xuất hiện được vài năm rồi biến mất vì nó không ích lợi gì hơn ngoài hình thức kì khu nhưng cục mịch. Rồi nó cũng  bị lãng quên nhanh chóng.

P/S: Nếu một ngày kia xăng dầu cạn, không còn cày máy, trở về thời thô sơ tôi chắc cây cày chìa vôi lại được phục dựng trở về tân thiết với người nông dân!

Tin cùng chuyên mục

Nhà văn Mộc An: Viết cho thiếu nhi là viết cho tuổi thơ mình

Nhà văn Mộc An: Viết cho thiếu nhi là viết cho tuổi thơ mình

Mới đây, bộ đôi truyện dài "Nếu một ngày chúng tớ biến mất", "Nhạc sĩ đường phố" của chị lại được vinh danh với giải B, Giải thưởng Sách quốc gia 2024. Thể thao và Văn hóa đã gặp lại và có cuộc trò chuyện với chị.

Góc nhìn 365: Một tương lai dừng lại để nối những tương lai

Góc nhìn 365: Một tương lai dừng lại để nối những tương lai

Bức ảnh các bác sĩ đang đứng xung quanh bàn phẫu thuật, thành kính chắp tay cúi đầu, đang được lan truyền khắp nơi trong những ngày qua.

Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

"Khai vấn trong từng hơi thở" là cuốn sách thứ hai của tác giả Ruby Nguyen, do Nhà xuất bản Hà Nội và Thái Hà Books ấn hành.

"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

Đài PT-TH Hà Nội tổ chức chương trình nghệ thuật chính luận đặc biệt mang tên "Khúc quân hành vang mãi non sông" vào 22/12 tại sân Đoan Môn, khu Bảo tồn Di sản Hoàng thành - Thăng Long.

Nhà văn Phương Trinh: "Đưa những điều gan ruột vào trang viết"

Nhà văn Phương Trinh: "Đưa những điều gan ruột vào trang viết"

"Biến mất" khá lâu trong làng văn, mới đây, nhà văn Phương Trinh - cây bút có dấu ấn trong văn học thiếu nhi - xuất hiện trở lại trong những sách "Bài tập thực hành tiếng Việt", lớp 4 và 5 (NXB Giáo dục).

Chữ và nghĩa: Đường chim bay

Chữ và nghĩa: Đường chim bay

"Đường chim bay" là một danh từ đã có trong một số cuốn từ điển tiếng Việt. "Từ điển tiếng Việt" (Hoàng Phê chủ biên, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020) định nghĩa là "đường thẳng, là khoảng cách ngắn nhất giữa 2 điểm xa nhau".

Đầu tư 170 tỷ đồng trùng tu di tích Hiền Lương-Bến Hải và Thành cổ Quảng Trị

Đầu tư 170 tỷ đồng trùng tu di tích Hiền Lương-Bến Hải và Thành cổ Quảng Trị

UBND tỉnh Quảng Trị đã quyết định phê duyệt Dự án “Công viên Thống nhất tại khu di tích quốc gia đặc biệt đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải” và Dự án “Khu di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu, bảo vệ Thành cổ Quảng Trị".

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị tổng kết năm 2024, triển khai nhiệm vụ ngành VH,TT&DL năm 2025

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị tổng kết năm 2024, triển khai nhiệm vụ ngành VH,TT&DL năm 2025

Hội nghị trực tiếp kết hợp trực tuyến tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2025 của ngành văn hóa, thể thao và du lịch kết nối trực tuyến với 772 điểm cầu trên toàn quốc.

Tin mới nhất

Đà Nẵng đón Giáng sinh – Chào năm mới 2025 với nhiều chương trình du lịch độc đáo

Đà Nẵng đón Giáng sinh – Chào năm mới 2025 với nhiều chương trình du lịch độc đáo

Chào mừng lễ Giáng sinh và năm mới 2025, các đơn vị du lịch, lưu trú, điểm công cộng trên địa bàn thành phố Đà Nẵng đang có nhiều hoạt động, chương trình độc đáo, hấp dẫn thu hút khách du lịch.

Du lịch Huế “cất cánh” bằng thế mạnh di sản văn hóa

Du lịch Huế “cất cánh” bằng thế mạnh di sản văn hóa

Năm 2025 là dấu mốc quan trọng đánh dấu bước ngoặt Thừa Thiên - Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, đem đến nhiều vận hội mới cho địa phương.

Thái Nguyên lần đầu tổ chức Liên hoan ẩm thực các món ăn chế biến từ cây chè

Thái Nguyên lần đầu tổ chức Liên hoan ẩm thực các món ăn chế biến từ cây chè

Ngày 16/12/2024, tại thành phố Thái Nguyên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên phối hợp với Hiệp hội Du lịch tỉnh tổ chức Liên hoan Ẩm thực mang chủ đề “Trải nghiệm xứ trà, đậm đà bản sắc”.

Ninh Thuận tăng cường bảo vệ và phát huy giá trị đồi cát Nam Cương

Ninh Thuận tăng cường bảo vệ và phát huy giá trị đồi cát Nam Cương

Đồi cát Nam Cương (xã An Hải, huyện Ninh Phước) nằm cách trung tâm thành phố Phan Rang – Tháp Chàm khoảng 7 km về hướng Đông Nam được ví như "tiểu sa mạc Sahara" với cảnh quan và địa hình độc đáo.

Quảng Bình phát triển du lịch nông thôn, du lịch cộng đồng

Quảng Bình phát triển du lịch nông thôn, du lịch cộng đồng

Tỉnh Quảng Bình có nhiều danh lam thắng cảnh kỳ thú, hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế.

Phở và nem “chinh phục” thực khách Italy

Phở và nem “chinh phục” thực khách Italy

Ngày 12/12/2024, Đại sứ quán Việt Nam tại Italy đã phối hợp với Vietnam Airline tổ chức sự kiện “Phở và Nem: Đường đến với ẩm thực Việt Nam - Bay thẳng Việt Nam - Italy từ tháng 7/2025” nhằm quảng bá văn hóa ẩm thực và thúc đẩy du lịch Việt Nam.

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Độc đáo khu phố bao cấp của Hà Nội được tái hiện trong "Đêm Trúc Bạch"

Lần đầu tiên tại Hà Nội, một không gian với bối cảnh là một khu phố cổ Hà Nội với các toa tàu điện, các cửa hàng bách hóa… gợi nhớ cho người dân Thủ đô và du khách về ký ức của "thời bao cấp", một trong những thời kỳ đặc biệt của đất nước.

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Trúc Bạch: Điểm đến của một Hà Nội quyến rũ, sâu lắng và đậm chất thơ

Đêm Hà Nội với sự lung linh của ánh đèn và hơi thở lịch sử qua từng góc phố, là một mô hình độc đáo, giúp du khách khám phá một Hà Nội rất khác - một Hà Nội quyến rũ, đậm chất thơ và sâu lắng.

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Bí ẩn những địa điểm được cho là cánh cổng dẫn tới thế giới khác đến nay vẫn chưa có lời giải

Những nơi này đều có nhiều truyền thuyết bí ẩn xoay quanh và được cho là có thể dẫn lối cho người trần sang thế giới bên kia.

TP.HCM được Giải thưởng Du lịch thế giới chọn làm nơi trao giải

TP.HCM được Giải thưởng Du lịch thế giới chọn làm nơi trao giải

World Travel Awards chọn TP.HCM là địa điểm tổ chức Lễ trao giải thưởng khu vực châu Á và châu Đại Dương năm 2022.