Một ngày đầu năm 2024, trong sự bận rộn của những ngày làm việc sát Tết, một người bạn gửi tôi MV Người con của dòng sông - sản phẩm âm nhạc của nữ ca sĩ Bích Hồng, giảng viên tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Tâm trạng tôi như dịu lại, tĩnh lặng và tôi nghĩ nhiều về nó.

1. Như vô tình, như hữu ý, tên nữ ca sĩ thể hiện là Bích Hồng, trùng tên dòng sông Hồng huyền thoại, chảy qua thành phố nơi cô sinh ra và lớn lên. Sông Hồng - con sông Cái có vị trí quan trọng trong việc hình thành cư dân và các đặc trưng văn hóa miền châu thổ này, một phần quan trọng tạo nên văn hóa của người Việt Nam.

Nói như vậy có vẻ to tát quá với một sản phẩm âm nhạc. Nhưng quả thực, phần hình ảnh của MV được thực hiện đậm đặc chất sông nước Bắc bộ, với dòng sông chở nặng phù sa trong màu nước và những con thuyền nhỏ, nơi cuộc sống của con người gắn với dòng sông.

Hình ảnh gánh tuồng biểu diễn ở làng quê đồng bằng Bắc bộ có thể không phải là một hoạt động nghệ thuật quen thuộc mà nhiều thế hệ trẻ, tuổi 30 trở lại đây, còn được chứng kiến trong cuộc sống thường ngày, đặc biệt là mỗi khi Xuân về. Nhưng có một điều lạ lùng ở đây: Khán giả, kể cả khán giả trẻ, sẽ cảm nhận được một sự gần gũi, cảm nhận như một thứ gì đó rất thân quen như có sẵn trong tâm hồn mình vậy.

Và điều đó có lẽ chỉ có thể giải thích theo cách đầy cảm tính nhưng cũng không phải là không có lý: Đó là một sợi dây vô hình mang tên tình yêu đối với dân tộc, với quê hương, đất nước đã gắn kết những người Việt Nam ở nhiều thế hệ với nhau, gắn kết những người đang hiện hữu với tổ tiên xa xưa. Và điều đó góp phần cho sức sống của văn hóa Việt Nam giống như ngọn lửa không bao giờ tắt.

Đạo diễn của Người con của dòng sông có lẽ là người đã nắm được phần hồn cũng như tinh thần trong bài ca. Để rồi, MV như một câu chuyện phim với những lát cắt nhỏ được ghép vào nhau, tái hiện cuộc sống của người dân sông nước đồng bằng châu thổ Bắc bộ. Nó mở ra thật tự nhiên, như đưa con người ta vào trong miền ký ức.

Và có lẽ cũng bởi một chi tiết khác nữa: Tôi tiếp cận với sản phẩm nghệ thuật này ở thời điểm những ngày cuối năm theo lịch ta, chuẩn bị cho những ngày đón Tết cổ truyền của dân tộc. Và như một điều gì đó thật tự nhiên, vào những ngày này, những người con Việt Nam thường dễ bị chạm vào cảm xúc khi bắt gặp những hình ảnh bình dị mà thân thương mang hồn dân tộc.

2. Người con của dòng sông là một bài hát dễ thương, mang đậm chất liệu dân gian vùng đồng bằng Bắc bộ. Về bản hòa âm, có lẽ cũng không có điểm gì đặc biệt, mà nó giống như nhiều ca khúc chất dân gian khác. Êm ái, dịu dàng, các nhạc cụ truyền thống dân tộc được khai thác làm nét chủ đạo trong bản hòa âm này, đặc biệt là tiếng sáo trúc và đàn thập lục. Nhìn chung, bài hát tạo được hiệu quả âm nhạc, ra chất đồng bằng Bắc bộ, tạo nên những âm thanh quen thuộc gắn liền với dòng ca khúc khai thác màu sắc truyền thống.

Người con của dòng sông được sáng tác bởi Xuân Trí, một nhạc sĩ người Hải Phòng, cũng là người con được sống trong lòng văn hóa vùng đồng bằng Bắc bộ, một người cũng từng gắn bó một thời gian trong quãng thanh xuân đẹp nhất của mình với Hà Nội, được sống trong 4 mùa gắn với những đổi thay của dòng sông Hồng bình yên mà dữ dội.

Bài hát của Xuân Trí có giai điệu nhẹ nhàng, gợi người nghe vào miền ký ức đẹp của một ngày đã qua nhưng vẫn chưa phai mờ: "Em hãy tìm về ngày thơ ấu/ Có nắng hồng nhuộm màu bến sông/ Sông trôi đi đỏ hồng phù sa/ Để yêu thương mang nặng nghĩa tình/ Con sóng gợi niềm thương niềm nhớ…".

Mở đầu điệp khúc là giai điệu khá đẹp, bắt tai, gắn với ca từ nhiều tâm trạng: "Sông Hồng nhớ, nhớ tháng năm ấy/ Nghiêng vành nón em trên triền đê/ Em qua sông trong chiều nước đỏ/ Dòng nghiêng nghiêng con đò người qua…".

Có thể nói, 1 trong những điểm mạnh trong sáng tác của Xuân Trí là ca từ. Vốn từ của Trí ổn, như trong Người con của dòng sông là ca từ giàu hình tượng và có chất thơ. Có một số từ khá đắt như "nắng hồng nhuộm màu bến sông", "em qua sông trong chiều nước đỏ", "dòng nâng niu con đò người qua", "sông thương ai tóc dài dáng huyền"…

Xuân Trí từng chia sẻ, anh sáng tác ca khúc này để dành riêng cho Bích Hồng. Có lẽ vậy mà Xuân Trí đã dành những ca từ giàu ý nghĩa cho Bích Hồng và khai thác màu sắc dân gian đồng bằng Bắc bộ vào trong ca khúc khá tự nhiên, tạo nên âm hưởng nghe "ngọt".

Trong khi, Bích Hồng là nữ ca sĩ sở hữu giọng ca mang đậm chất dân gian, đặc biệt là dân gian vùng đồng bằng Bắc bộ. Ngay từ những ngày xuất hiện trong đời sống âm nhạc, Bích Hồng đã định hình cho mình một con đường âm nhạc gắn liền với phong cách dân gian.

Có một điểm khiến tôi nghĩ là giọng hát Bích Hồng không trộn lẫn, không bị nhòa vào "bạt ngàn" những giọng hát phong cách dân gian. Đó chính là ở chỗ, Bích Hồng có một chất rất riêng, màu giọng riêng, không thiên về trưng trổ kỹ thuật mà gần với dân gian cổ truyền hơn. Ở những giọng hát của các ca sĩ cùng dòng giai đoạn hiện nay tôi chưa thấy có màu giọng nào tương tự.

Sự cộng hưởng của ca khúc, bản phối và chất giọng thể hiện, đã tạo nên một không gian Bắc bộ, mở ra một cảm giác bình yên khi thưởng thức ca khúc Người con của dòng sông. Điều này càng trở nên đậm nét hơn khi ta thưởng thức vào dịp chuẩn bị đón chào cái Tết truyền thống.

Và cũng vì điều đó mà người viết cảm thấy tiếc, khi Bích Hồng ra sản phẩm quá ít. Sản phẩm gần đây nhất của nữ nghệ sĩ cũng đã có từ 6 năm trước.

3. Một cảm giác chưa trọn vẹn nữa: Người con của dòng sông chứa đựng hồn dân tộc cả trong âm nhạc cũng như trong phần hình ảnh. Sản phẩm được ra mắt từ ngày 6/10/2023, tức là đến nay đã được 3 tháng, nhưng đến tối 8/1/2024, lượng người xem chưa cao, mới chỉ đạt mức hơn 31 nghìn lượt.

Trong số không nhiều những lời bình luận ở phần comment gắn liền với MV trên kênh YouTube mang tên Bích Hồng Official, nữ chủ nhân của MV cũng đã nhận được sự hưởng ứng của khán giả. Tài khoản @thanhthanhsinger1644 nhận xét: "Tuyệt vời quá, bài hát sâu lắng cảm xúc gợi lại bao kỷ niệm thuở nhỏ"; tài khoản @Nguyenbinhqn90 nhận xét "giọng ca tình cảm và ngọt ngào".

Cũng trong phần bình luận, có những khán giả đã chia sẻ thẳng thắn góp ý về giọng hát. Tất cả những lời khen và góp ý của khán giả, Bích Hồng và ê-kíp thực hiện đều giữ nguyên. Điều này cho thấy nữ ca sĩ cùng các đồng nghiệp của mình tôn trọng quyền tự do phát ngôn của mọi người, đồng thời sẵn sàng đón nhận mọi ý kiến khen chê.

Dẫu vẫn biết rằng những nghệ sĩ như Bích Hồng, không cần nhiều những chiêu trò hay những sự can thiệp nào đó để tăng lượng người tiếp cận, tăng lượt view, nhưng câu chuyện vẫn cho thấy mặt bằng chung của đời sống nghệ thuật, với sự thiên lệch giữa các sản phẩm nghệ thuật với sản phẩm giải trí trong lĩnh vực âm nhạc đại chúng.

Tuyvậy, những sản phẩm như Người con của dòng sông vẫn rất cần trong đời sống âm nhạc. Bởi, chúng góp phần tạo nên bức tranh đa dạng cho nền âm nhạc ở thể loại ca khúc, đồng thời làm tăng thêm chất lượng nghệ thuật, làm phong phú thêm về đề tài cũng như màu sắc của âm nhạc.

Cũng vì thế, rất cần những người nghệ sĩ như Bích Hồng. Họ cần nhận được sự hưởng ứng, khích lệ từ phía công chúng để có tình yêu và niềm tin nhằm tiếp tục thực hiện những sản phẩm âm nhạc mang chất lượng nghệ thuật ở cả phần nghe và phần nhìn.