Một cô bé thích đọc sách, một cô bé thích leo cây cùng con mèo Lông Xù ngoao ngoao, những que kem mát rượi tuổi thơ, những người bạn thân thiết luôn vây quanh, và những trang sách mở ra, những cuộc đời mở ra… 

Đó là những gì bạn đọc sẽ được trải nghiệm trong Chú bán cà rem và quyển sách thần kỳ (NXB Hội Nhà văn, 2024) của nhà văn Mộc An, nữ tác giả từng đoạt giải Dế Mèn năm 2023 với tác phẩm "Ở một nơi có rất nhiều rồng".

1. Chú bán cà rem và quyển sách thần kì mở ra những khoảng không gian đầy bình yên. Đầu tiên là không gian từ những nhánh cây. Từ nhánh cây nhìn xuống là khu vườn yêu dấu, ngôi nhà thân thương. Từ nhánh cây này nhìn sang nhánh cây khác là quả ngọt lành, tiếng hót bầy chim. Bên trên là ánh nắng, sự bình yên, ở dưới là những người bạn.

Trên cây, chính là một chỗ dựa, vừa tinh nghịch, dí dỏm lại vừa là một sự khác biệt: "Trên cây là một chỗ đọc sách rất lí tưởng. Tím rất thích nằm vắt vẻo trên chạc ba mà đọc sách. Không có ngọn đèn nào đẹp cho bằng ánh mặt trời rọi lấp lánh trên mặt sách".

Đó còn là không gian của sự yêu thương, ấm áp, gần gũi. Chiếc giường có hơi ấm của bà, căn phòng của chú Trung với bao nhiêu là sách, những người bạn luôn kề cận bên nhau, những âm thanh ríu rít, cùng nhau hái trái, cùng nhau đọc sách, cùng nhau ăn kem, cùng nhau suy luận. Cái không gian cận kề bên nhau ấy khiến người đọc cảm thấy ấm áp. Xung quanh tiếng nói, tiếng cười, thắc mắc, vỗ về, những người bạn ấu thơ sẽ cùng nhau lớn lên qua từng niềm vui, khám phá. Khi về nhà, các bạn nhỏ lại gần gũi với gia đình của mình, cùng những quyển sách mở ra bao nhiêu điều kì lạ. Không gian của tình bạn, tình thân này thực sự mang lại cảm giác ấm lòng.

Không gian trong truyện không chỉ đầy ắp âm thanh, tiếng nói, sự quan tâm, sự sẻ chia mà còn bình yên đến lạ: "Nếu bạn đi ngang qua ngôi làng nhỏ cạnh bờ sông ấy, ở chỗ uốn quanh của con sông có một ngôi nhà tranh xinh xắn, trước nhà có một cây khế cao tít, tán lá xum xuê, thì đó là ngôi nhà hai bà cháu ở".

Không gian được bọc lại trong một miền quê nhỏ bé, những cái cây, xóm làng, người lao động: "Từ xa, ngôi nhà nhỏ nằm dưới trăng, ngoài tĩnh mịch còn thêm phần bí ẩn vì bóng cây đổ xuống. Ngọn đèn dầu không đủ sáng hết căn nhà, gió thổi chập chờn càng tăng nét kì quái. Nhưng đêm trăng thì rất đẹp. Những đêm trăng sáng thế này, xóm Tím thường tắt đèn sớm, ra sân ngoài chơi hóng mát. Tím và các bạn chơi trốn tìm đến mệt mới ngừng, ngồi nói chuyện vui vẻ tới giờ đi ngủ".

Truyện còn xao động tiếng chuông của chú bán cà rem và tiếng trống đêm hát tuồng… Tiếng chuông làm tụi nhỏ hồ nghi, chú có phải là lão phù thủy thực sự hay không, và tiếng trống đêm hát tuồng thì rộn ràng đến lạ.

2. Không gian ấy còn đầy sự bí ẩn. Cuốn hút các bạn Tím, Hà, Khoai trong truyện là ngôi nhà nhỏ của chú Trung - người bị tụi nhỏ xem là lão phù thủy. Bao lần cô bé Tím leo cây, nhòm ngó, tưởng tượng: "Cô bé đang bị cuốn hút bởi vẻ đẹp lạ lùng chưa từng thấy. Một cái cây khổng lồ như làm bằng ánh sáng tỏa ra trên đầu người ngồi đấy, treo đầy những cái chuông nho nhỏ giống hệt cái chuông lão đi bán cà rem vào ban ngày, lấp lánh, ngân nga từng hồi nhè nhẹ. Theo từng ngón tay lão giở sách, từng bầy những sinh vật nhỏ bé bay ra".

Bao lần, từ trang sách mở ra một thế giới lạ kì, thế giới ấy làm choáng ngợp những đứa trẻ hay chính những đứa trẻ đã tạo ra thế giới thần kì đó. Thì ra, trí tưởng tượng luôn đi cùng với trẻ thơ như người bạn thân thiết. Trong thế giới của trí tưởng tượng, có bao nhiêu điều kì thú, mà cần biết bao một người gợi mở…

Không gian truyện còn chất chứa bao suy tư. Các bạn nhỏ thường xuyên thắc mắc làm thế nào để biết ai đó là người thế nào? Tốt hay xấu? Cũng như đọc những trang sách, chúng ta và các bạn ấy sẽ "đọc", nhìn nhận, đánh giá như thế nào đây? Các bạn đã thảo luận, lắng nghe mọi người xung quanh để rồi tự mình khám phá, nhận ra, rút ra kết quả cho riêng mình. Những cuốn sách có thể có dị bản, sách có thể bị mất trang. Sách có thể được đọc qua nhiều cách khác nhau. Và một ai đó cũng sẽ được "đọc", được thấu hiểu như vậy chứ?

Và đấy còn là không gian của những kí ức lẫn chờ mong. Không biết chuyến đi của chú Trung bán cà rem sẽ đi về đâu, liệu chị Mai có chờ chú Trung nữa không. Những trông ngóng, nuối tiếc ban đầu ươm vào lòng các cô, cậu bé. Chúng nhận ra đôi khi kết thúc nằm ở tương lai, quan trọng là người ta đi đến kết thúc như thế nào, bằng cách nào, ta có làm tổn thương ai không, làm thế nào để vượt qua những tổn thương ấy. Quyển sách có thể bị rách trang, nhưng quan trọng là bạn vẫn sẽ đọc hết quyển sách ấy chứ, bạn nhận ra điều gì từ quyển sách ấy? Những điều mà sách hay là một ai đó mang lại cho bạn, cho trái tim của chính bạn cũng thật thần kì phải không?

Có lẽ vì thế mà các cô, cậu bé rất trông chờ, cùng nhau trông chờ rằng lão phù thủy - chú bán cà rem ấy - sẽ viết tiếp trang sách cuộc đời mình như thế nào. Còn các cô, cậu bé ấy, hẳn sẽ cùng nhau viết nên những trang sách tuổi thơ tuyệt đẹp! Một tuổi thơ giản dị, bình yên mà cũng không ít phiêu lưu là một tuổi thơ tuyệt vời biết bao.

Mặc dù truyện có nhiều tầng bậc không gian cùng ý nghĩa, nhưng sau tất cả, ấn tượng mà cuốn truyện để lại trong lòng người đọc là cảm giác mát lành như một que kem cho buổi trưa hè gọi tuổi thơ về trong mỗi chúng ta.