Dù xu hướng thời trang phát triển không ngừng nhưng những thiết kế áo dài Việt luôn giữ được nét tinh hoa của quốc phục xưa. Trên mảnh đất Cố đô Huế, người dân và chính quyền nơi đây vẫn đang nỗ lực không ngừng để hồi sinh, đưa áo dài trở lại trong đời sống thường nhật.

Khẳng định thương hiệu Kinh đô áo dài Việt Nam: Bản sắc văn hóa của vùng đất Cố đô Huế

Thừa Thiên - Huế vốn là chiếc nôi sản sinh của áo dài ngũ thân, đồng thời là mảnh đất gìn giữ, nuôi dưỡng và phát triển áo dài Việt Nam trong suốt hàng trăm năm qua.

Từ những phong trào tôn vinh áo dài nơi công sở, phát triển các cơ sở may áo dài...,Thừa Thiên - Huế với vai trò là Kinh đô áo dài Việt Nam đã lan tỏa giá trị văn hóa của áo dài Huế rộng khắp cả nước và khiến bạn bè khắp năm châu thích thú, trầm trồ với hình ảnh con người Việt Nam nền nã, thướt tha trong bộ quốc phục.

Chung tay "hồi sinh" áo dài truyền thống

Dưới thời vua chúa nhà Nguyễn, Huế đã thực sự là Kinh đô áo dài của Việt Nam, là nơi chứng kiến lịch sử hình thành và phát triển của loại quốc phục này. Thế nhưng, khi vua Bảo Đại thoái vị, kết thúc triều đại phong kiến cuối cùng của đất nước, áo dài ngũ thân không còn xuất hiện như một thường phục hay mặc của người dân Việt Nam nữa. Áo dài Huế cũng trải qua một giai đoạn không được coi trọng, phát huy sau những biến cố của chiến tranh, khi kinh tế đất nước gặp nhiều khó khăn.

Từ đó đến nay, nhiều lần quốc phục xưa được khởi xướng mặc trở lại. Đó là khi Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Duy Tâm (Đại học Y khoa Huế) khởi xướng việc khôi phục trang phục áo ngũ thân tại các lễ tốt nghiệp sinh viên ngành Y trong khoảng thời gian 1967-1972. Hay từ năm 1989, các nữ giáo viên xứ Huế đã tiên phong mặc tà áo dài đứng trên bục giảng; lan tỏa tinh thần ấy đến các đơn vị, cơ quan, doanh nghiệp trong tỉnh.

Sự quay trở lại của áo dài được đánh dấu mạnh mẽ hơn cả là trong những năm gần đây. Nhiều người con xứ Huế đang nỗ lực hết mình gìn giữ và hồi sinh những cổ phục triều Nguyễn để thế hệ mai sau được hiểu hơn, trân trọng những giá trị văn hóa mà cha ông để lại.

Trong đó, không thể không nhắc đến Giáo sư, Tiến sỹ Thái Kim Lan (thành phố Huế) cùng hành trình đầy gian nan tìm kiếm, sưu tầm và gìn giữ những bộ áo dài triều Nguyễn. Bộ sưu tập của bà đã từng gây nên tiếng vang lớn tại triển lãm ở Viện Văn hóa Goethe (Hà Nội), diễn ra vào năm 2015 nhân dịp kỷ niệm 40 năm quan hệ Việt - Đức.

Xuất phát với nhiều gian nan khi thời cuộc người dân xem áo dài xưa là biểu hiện của sự trưởng giả phong kiến, Giáo sư, Tiến sỹ Thái Kim Lan bắt đầu rục rạo, tìm kiếm những chiếc áo dài triều Nguyễn từ trong rương cũ và thuyết phục người thân, bạn bè xung quanh để lại cho bà.

“Khi tôi du học trở về sau năm 1975, chiếc áo dài không còn được các bà, các mẹ và người dân mặc nhiều như xưa nữa. Điều đó làm tôi cảm thấy rất buồn, tiếc và mong mỏi được đưa hình ảnh áo dài xưa trở về. Tôi thấy rằng, người Việt Nam mặc áo dài đẹp hơn bất cứ trang phục thời trang nào khác. Khi tôi mặc áo dài ở ngoại quốc, mọi người đều trầm trồ khen ngợi và thấy nó trang trọng, hoàn hảo" - Giáo sư, Tiến sỹ Thái Kim Lan bày tỏ.

Để những cổ vật áo dài ấy phát huy giá trị trong thời đại mới, người con xứ Huế - nhà thiết kế Trần Hồng Quang Hòa (thành phố Huế) đã dành nhiều năm tìm hiểu và thiết kế nên nhiều bộ áo dài độc đáo mang hơi hướng của áo dài triều Nguyễn.

Anh không ngừng nghiên cứu về quốc phục xưa để sáng tạo nên những chiếc áo dài ấn tượng; qua đó, chuyển tải những thông điệp, giá trị nhân văn trong từng sản phẩm của mình đến người mặc. Các thiết kế của anh vẫn giữ cấu trúc của áo ngũ thân truyền thống với 5 thân và 5 nút cài áo. Điểm nhấn là các chi tiết kết hợp màu sắc tươi mới, đính hạt độc đáo cùng hoa văn thêu dệt hiện đại.

Nhằm phát triển đam mê, anh vẫn đang tiếp tục ấp ủ nhiều dự án mới để tạo nên những chiếc áo dài ngũ thân mang thương hiệu và nét đặc trưng của xứ Huế. Nhà thiết kế trẻ cho biết, tư liệu về trang phục triều Nguyễn đã bị thất lạc, mai một và đứt gãy một thời gian. Vậy nên, anh phải thường xuyên tìm hiểu qua các bậc tiền bối và hiện vật để có cơ sở mô phỏng, tạo nên tà áo truyền thống mang hơi thở đương đại như ngày nay. Anh mong muốn góp sức nhỏ của mình, tạo nên các buổi gặp gỡ giao lưu để lan tỏa hình ảnh áo dài truyền thống không chỉ tại Việt Nam mà còn đi xa hơn ở các sự kiện mang tính quốc tế.

Mọi nỗ lực của nhà thiết kế Quang Hòa đều hướng đến nâng cao giá trị văn hóa Huế, nét đẹp truyền thống của áo dài. Anh là người đầu tiên và đến nay vẫn duy trì sự đồng hành cùng tỉnh Thừa Thiên - Huế quảng bá hình ảnh áo dài truyền thống qua các mùa Festival Huế.

Nhà sưu tầm cổ vật Nguyễn Hữu Hoàng (thành phố Huế) đang lưu giữ, sưu tầm hàng chục bộ trang phục đại triều của vua quan thời Nguyễn. Có những chiếc áo được anh kiếm tìm, thuyết phục mua lại hàng chục năm trời. Nhờ duyên với trang phục cung đình mà giờ đây, anh trở thành “ông trùm” xứ Huế về cổ vật triều Nguyễn.

Mỗi người đều có một cách riêng để đưa áo dài xưa trở về với cuộc sống đương đại. Nhìn chung, họ đều mong muốn thể hiện tình yêu và nêu cao giá trị của trang phục này đến thế hệ hôm nay và mai sau. Có thể nói, họ là những nhân tố góp phần vào công cuộc phục hưng chiếc áo dài truyền thống và xây dựng thương hiệu Huế - Kinh đô áo dài Việt Nam.

Khẳng định thương hiệu

Tháng 8 năm 2021, Đề án “Huế - Kinh đô áo dài Việt Nam” được Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên - Huế chính thức phê duyệt. Qua đó, địa phương hướng đến phục hưng di sản văn hóa truyền thống - áo dài Huế, đưa di sản ấy vào cuộc sống đương đại và từng bước xây dựng hình ảnh, thương hiệu áo dài Huế; để trang phục này trở thành sản phẩm văn hóa du lịch đặc sắc của địa phương. Từ đó, phát triển Cố đô Huế thực sự là kinh đô của áo dài Việt Nam và Thừa Thiên - Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế theo Nghị quyết 54-NQ/TW của Bộ Chính trị.

“Để thực hiện thành công các mục tiêu đó, Thừa Thiên - Huế đề cao vai trò của cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Sự tham gia của cộng đồng chính là chìa khóa để bảo vệ và phát huy các giá trị di sản của áo dài Huế một cách bền vững” - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên- Huế Phan Thanh Hải chia sẻ.

Là đơn vị chủ trì, phối hợp cùng các ban ngành, tổ chức xã hội nghiên cứu, xây dựng và triển khai Đề án "Huế - Kinh đô áo dài Việt Nam", Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh đã có nhiều hành động cụ thể lan tỏa mạnh mẽ nội dung của đề án đến với đời sống cộng đồng; đặc biệt là quảng bá, truyền thông về giá trị, xây dựng và phát triển thương hiệu “Huế - Kinh đô áo dài”.

Đơn vị đã đi tiên phong không chỉ trong việc tổ chức hội thảo khoa học, sưu tầm, số hóa các tư liệu liên quan, xây dựng hồ sơ về áo dài với tư cách là một di sản, mà còn đưa áo dài vào cuộc sống thường nhật, trong các lễ hội văn hóa, lễ chào cờ nơi công sở, trong đón tiếp khách ngoại giao…

Nhờ đó, phong trào khôi phục, chấn hưng và phát triển áo dài truyền thống Huế, tiêu biểu là các loại cổ phục như áo ngũ thân tay chẽn, ngũ thân tay rộng, áo nhật bình... đã đạt được những tín hiệu đáng mừng, lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng nhân dân và trong khối cơ quan Nhà nước, trường học…

Không dừng lại ở đó, tỉnh hướng đến phát huy, xây dựng Huế trở thành một trung tâm trình diễn vẻ đẹp của áo dài, là nơi du khách nghĩ đến mỗi khi muốn trải nghiệm và mua sắm, may mặc áo dài. Bởi áo dài miền nào cũng có nhưng áo dài Huế lại mang một nét riêng, được làm từ những bàn tay khéo léo của những người thợ tỉ mẩn vùng đất Cố đô. Từng đường cắt khéo léo hay những đường kim, mũi chỉ được trau chuốt cẩn thận tạo nên sự đắt giá, riêng biệt của áo dài Huế.

Nhà thiết kế Trần Hồng Quang Hòa cho hay, rất nhiều du khách tìm đến anh để có được những thiết kế áo dài riêng độc đáo. Các bạn trẻ có xu hướng yêu thích trở lại các thiết kế của áo dài ngũ thân truyền thống và tạo những nét chấm phá riêng bằng cách kết hợp các hoa văn, chi tiết đính đá. Điều vui mừng là họ rất tự tin khi mặc những trang phục này đến khắp nơi để check-in quảng bá cho tà áo dài truyền thống xứ Huế.

Là một sự kiện truyền thống, đặc sắc của Festival Huế, Ngày hội áo dài nay được tổ chức định kỳ mỗi năm 2 lần, trở thành chuỗi sự kiện văn hóa cộng đồng, điểm nhấn quan trọng trong các kỳ lễ hội ở Thừa Thiên - Huế... Ở đó, các tầng lớp nhân dân được huy động tham gia mặc áo dài trong hầu hết các lĩnh vực. Tỉnh khuyến khích, từng bước đưa áo dài Huế trở thành trang phục truyền thống trong các không gian văn hóa, hoạt động lễ nghi, lễ hội truyền thống, tạo nét đặc trưng riêng có của vùng đất Cố đô.

Áo dài trong đời sống đương đại của vùng đất Cố đô

Xưa nay, khi nhắc đến áo dài người ta chỉ thường nghĩ về những cô gái trong tà áo dài thướt tha, dịu dàng mà ít khi nghĩ về áo dài nam. Nhưng để áo dài thực sự trở thành nét đẹp văn hóa trong đời sống đương đại của vùng đất Cố đô hay Huế trở thành Kinh đô áo dài thì bất kể giới tính và tuổi tác, người dân xứ Huế thật sự cần quan tâm, mặc trang phục này nhiều hơn.

Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế là đơn vị đầu tiên làm được điều đó. Cùng với các nữ đồng nghiệp, các nam công chức, viên chức nơi đây đã mặc áo dài ngũ thân trong chốn công sở vào mỗi buổi chào cờ thứ Hai đầu tháng. Hoạt động này đã thu hút sự quan tâm và tạo nên sự hưởng ứng, lan tỏa tích cực đến cộng đồng. Từ đó, không chỉ tại Thừa Thiên - Huế, một số cơ quan, trường học trong cả nước đã triển khai và phổ biến việc mặc áo ngũ thân, áo dài truyền thống trong dịp lễ hội, lễ tốt nghiệp ra trường của các sinh viên.

Trong khoảng hai năm qua, lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh cùng một số Sở, ngành, đơn vị trên địa bàn đã sử dụng chiếc áo dài ngũ thân trong các buổi tiếp đại sứ nước ngoài, các sự kiện văn hóa, lễ hội, dịp Tết để góp phần phục hồi, tôn vinh áo dài truyền thống Huế, khẳng định giá trị tinh hoa văn hóa của dân tộc ngày càng được tiếp nối và phát triển.

• Phát động Tuần lễ Áo dài cộng đồng Huế năm 2022
• Ấn tượng những bộ sưu tập trong Lễ hội Áo dài Trẻ em Việt Nam 2022
• Làm đẹp thêm cho áo dài truyền thống

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thừa Thiên - Huế Phan Ngọc Thọ là người tiên phong khi thường xuyên mặc áo dài, xuất hiện trong các hội nghị, tiếp đón các đoàn ngoại giao, sự kiện văn hóa, lễ hội truyền thống… Hình ảnh của ông với chiếc áo ngũ thân truyền thống đã tạo nên sự ủng hộ và nguồn cảm hứng mạnh mẽ đối với cộng đồng nhân dân trong và ngoài nước.

Có nhiều dịp đi vào du lịch ở Huế, chị Phạm Thị Phương Thảo (Hà Nội) khá am hiểu về văn hóa, con người nơi đây. Chị đã lựa chọn mặc áo dài để xuất hiện bên những di tích, danh lam thắng cảnh. Trong sắc màu áo tím, chị thấy mình nền nã, dịu dàng và đằm thắm phù hợp với sự cổ kính, sang trọng của khung cảnh Cố đô.

Chị Phương Thảo chia sẻ, chuẩn bị đến Tuần lễ cao điểm Festival 2022, đi trên đường đâu đâu chị cũng bắt gặp những tà áo dài thướt tha. Từ các cô học trò nhỏ trên sân Trường Quốc học Huế đến các chị em tiểu thương trong chợ Đông Ba, mọi người đều rạng rỡ, vui tươi và thân thiện. Họ cùng nhau tôn lên nét thùy mị, nết na và thần thái của người phụ nữ Huế trong cách đi đứng hay ứng xử.

Đi khắp các nẻo đường xứ Huế, nơi nông thôn hay thành thị hoặc trên các trang mạng xã hội, người dân Cố đô trong tà áo dài đã không còn là hình ảnh xa lạ. Có thể nói, phong trào nghiên cứu, phục hồi cổ phục bao gồm cả áo dài, đưa di sản này vào cuộc sống đương đại đã và đang được đông đảo giới trẻ Thừa Thiên - Huế quan tâm, đón nhận nồng nhiệt. Nó cho thấy thế hệ trẻ đã nhận thức được giá trị di sản văn hóa và nét riêng dân tộc trong dòng chảy văn hóa nhân loại từ áo dài - quốc phục quê hương.

Trong bài diễn văn tại Lễ bế mạc Đại hội Thể thao Đông Nam Á lần thứ 31 (SEA Games 31), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định Việt Nam là đất nước của “Hồn sen, nón lá và áo dài”. Ba yếu tố đó đều được thể hiện rất đậm nét, tiêu biểu tại mảnh đất Cố đô Huế, nơi đang làm tốt công tác bảo tồn, khôi phục và phát triển di sản văn hóa của dân tộc nói chung, trong đó có tà áo dài Việt Nam.

Mai Trang/TTXVN