Hôm 1/3 vừa qua, huyền thoại Just Fontaine qua đời ở tuổi 89 gợi lên nhiều tiếc nuối. Ông được xem là di sản của bóng đá Pháp với kỳ tích có một không hai.

Kể từ khi sau World Cup 1958 tại Thụy Điển, mỗi khi bước vào giải vô địch thế giới, cái tên Fontaine lại vang lên một cách đặc biệt và diệu kỳ.

Just Fontaine, từ Maroc đến Pháp

Just Fontaine bắt đầu sự nghiệp bóng đá ở Pháp hồi tháng 7/1953. Ngày ấy, nước Pháp vẫn được mô tả là một "Đế chế mà mặt trời không bao giờ lặn" (Empire sur lequel le soleil ne se couchait jamais). Trước đó, niềm đam mê bóng đá của ông sớm bộc lộ tại Marrakech, Maroc. Sinh năm 1933, Fontaine có cha là người Pháp và mẹ gốc Tây Ban Nha – lúc đó chính quyền Paris và Madrid còn chia sẻ Maghreb.

Nhiều năm trước, ông nhớ lại cuộc sống ở Marrakech với "tuổi thơ hạnh phúc và đầy nắng". Người cha là một công chức tại Regie des Tabacs. Người mẹ chăm sóc 7 người con. "Justo" (cách gọi thân quen của Fontaine sau này) học đá bóng trong sân nhà thờ, nơi những cây bạch đàn tạo bóng mát và đánh dấu các bàn thắng. Ông bị đuổi khỏi trường trung học của mình "vì một vụ ẩu đả mà tôi không hề liên quan một chút nào". Sau khi đỗ tú tài, ông ký hợp đồng với USM Casablanca và gây ấn tượng mạnh mẽ.

Just có hai thần tượng bóng đá: Larbi Benbarek (cũng được gọi là Ben Barek) – người mà thế hệ sau này đặt biệt danh "Pele Maroc", được gọi là "Ngọc Trai đen" và có thời gian thi đấu cho Marseille, Atletico Madrid – và Mario Zatelli, một tuyển thủ quốc tế khác đến từ chính quyền bảo hộ. Zatelli sinh ở Algeria, là người gốc Italy và thi đấu cho Pháp. Chính Zatelli phát hiện ra tài năng của Fontaine và quyết định đưa "Justo" đến với Nice năm 1953, nơi ông làm HLV.

Fontaine chưa tròn 20 khi đặt chân đến Nice. Ông đã giành chức vô địch Coupe de France năm 1954 và vô địch Pháp năm 1956 dưới màu áo CLB đỏ - đen. Cuộc hành trình của Just ở Đông Nam nước Pháp có những trở ngại lớn. Những sự kiện ở Algeria làm đảo lộn cuộc sống của những người trẻ tuổi lúc bấy giờ. Những cầu thủ bóng đá đầy triển vọng cũng không ngoại lệ. Fontaine thực hiện 30 tháng nghĩa vụ quân sự trong tiểu đoàn Joinville. Ông chỉ được gặp đội của mình vào đêm trước các trận đấu.

Khi được giải ngũ, Fontaine cũng chuyển đến Reims vào năm 1956. Ông đến thay thế Raymond Kopa, người rời Reims để gia nhập Real Madrid. "Tuy nhiên, chúng tôi không chơi giống nhau: Anh ấy tổ chức, tôi ghi bàn". Sự bổ sung trong màu áo mới giúp Fontaine được xuất hiện trong đội tuyển Pháp, cũng như đá cặp với Kopa. Ông ra mắt ngày 7/10/1956, đúng 4 năm sau ngày Kopa đá trận quốc tế đầu tiên, trong trận thua Hungary. Đó cũng là lần cuối cùng huyền thoại Ferenc Puskas đá cho Hungary.

Trong 6 mùa giải với Reims, trong đó có một năm ông thi đấu rất ít vì chấn thương, Fontaine ghi 145 bàn thắng vào lưới các đối thủ. 122 bàn (một số tài liệu khác công nhận ông có 121 bàn) trong số này được ghi tại Division 1 – tiền thân của Ligue 1 ngày nay. Ông nâng cao Division 1 thêm 3 lần, cùng với 1 Coupe de France. Ở giải đấu lớn nhất nước Pháp, Just ghi trung bình 0,825 bàn/trận. Ông nổi bật về khả năng ghi bàn ở mọi vị trí, bằng cả hai chân và đầu. "Tôi nhảy cao để đánh đầu đến nỗi khi tiếp đất, tóc tôi dính đầy tuyết", ông đầy hài hước trong một lần trò chuyện với FIFA.

Just Fontaine và kỳ tích World Cup 1958

Just Fontaine là tay săn bàn có một không hai. Chiến tích vang dội hơn cả mà ông đạt được là những bàn thắng ở World Cup 1958 tại Thụy Điển. Những gì ông làm được khiến người Pháp gọi là "anh hùng trong những anh hùng" (le héros parmi les héros), so sánh "Justo" với nhiều nhân vật xuất sắc khác trong cùng thời kỳ, bao gồm cả chính trị.

Giống như các giải VĐTG trước đó, Pháp nằm trong số các đội tuyển đầu tiên đến Thụy Điển. Người hâm mộ bóng đá trong nước không kỳ vọng nhiều vào thành công. Thậm chí, truyền thông Pháp còn đánh giá "Les Bleus" sẽ là đội đầu tiên về nước. Bởi vì, 7 tháng trước giải họ không thắng trận nào. Kopa không thi đấu vì Real Madrid từ chối nhả ông cho các trận giao hữu.

Mải mê ăn mừng cú đúp danh hiệu quốc nội cùng với Reims, cũng như vào chung kết Cúp C1 (thua Real Madrid 0-2), Fontaine không nhận ra rằng một trong những chiếc giày bóng của ông vừa hỏng. "Lúc đó chúng tôi chỉ có hai đôi giày, và không có nhà tài trợ nào. Tôi thấy mình chẳng còn gì cả. May mắn thay, Stephane Bruey, một trong những đồng đội trong đội, đi cùng cỡ với tôi. Anh ấy cho tôi mượn giày. Sau 6 trận đấu và 13 bàn thắng, tôi đã trả lại giày cho anh ấy. Tôi thấy thú vị khi nghĩ rằng một số bàn thắng của mình được lấy cảm hứng từ việc có hai linh hồn trong đôi giày".

Kỳ tích 13 bàn của Fontaine là bất tử. Không ai làm được điều đó trước ông. Sau ông, 16 kỳ World Cup khác đã diễn ra nhưng không ai có thể chạm đến kỷ lục này, kể cả những người vĩ đại nhất trong thế kỷ trước hay hiện tại. Fontaine giành ngôi Vua phá lưới, Pháp đạt hạng Ba – thành tích tốt nhất lịch sử, còn Kopa là cầu thủ hay nhất Thụy Điển 1958. "Anh ấy là tiền đạo thích nghi hoàn hảo với cách chơi của tôi, hoàn toàn hiểu những gì tôi đang làm, và tôi chắc chắn sẽ tìm thấy anh ấy sau những pha đi bóng", Kopa khen ngợi.

Những bàn thắng của Fontaine không khác gì những cái tát cho truyền thông và cả LĐBĐ Pháp không có niềm tin vào đội, nghĩ rằng "Les Blues" sẽ là đội đầu tiên bị loại. "Ngay cả liên đoàn cũng nghĩ chúng tôi là đội đến đầu tiên và là đội đầu tiên rời đi! Họ chỉ đưa cho chúng tôi ba bộ áo thi đấu, cho các trận gặp Paraguay, Scotland và Nam Tư. Chúng tôi phải giặt quần áo để tiếp tục thi đấu".

Thành tích của "Justo" bắt đầu với hat-trick vào lưới Paraguay, 2 bàn thắng khác trước Nam Tư, 1 bàn trong trận gặp Scotland, 2 bàn trước Bắc Ireland, 1 bàn trong trận bán kết thua Brazil 2-5 mà Pepe chói sáng (hat-trick), và cú "poker" trong trận tranh hạng Ba thắng Tây Đức 6-3. Ông không nghĩ nhiều về kỷ lục mà chỉ tiếc vì thua Brazil, khi Pháp đá với 10 người trong gần cả hiệp hai. "Chúng tôi chỉ còn 10 người khi Robert Jonquet chấn thương, và lúc đó bạn không thể thay một cầu thủ bị chấn thương... Trận đấu đó khiến tôi rất không hài lòng".

Fontaine ghi 7 bàn bằng chân phải, 5 bàn chân trái và 1 từ đánh đầu. Kỷ lục của ông có thể còn lớn hơn, nếu Just đá phạt đền trong trận gặp Tây Đức. Nhưng trước trận Kopa là người được chỉ định lãnh nhiệm vụ này. "Kopa được chỉ định trước trận đấu để thực hiện các quả phạt đền. Tôi không bao giờ nghĩ đến việc yêu cầu anh ấy nhường cho tôi".

Một tờ báo Thụy Điển tặng cho Fontaine khẩu súng trường tượng trưng cho Vua phá lưới, với dòng chữ "Just Fontaine 13 bàn thắng". Hai năm sau, ông ghi cú đúp trong trận giao hữu thắng Chile 6-0 ở Paris. Đó cũng là các bàn thứ 29 và 30 của ông, sau 21 trận với "Les Bleus". Sự nghiệp của Fontaine dừng lại đột ngột, khi ông là nạn nhân của pha vào bóng thô bạo: Bị gãy đôi xương chày và xương mác. "Justo" cố gắng để trở lại, nhưng ngày 1/1/1961, chân của ông tổn thương ở vị trí cũ. Lúc đó, Fontaine còn chưa tròn 27 tuổi.

"Thật đáng tiếc, tôi vẫn chưa sống những năm tháng đẹp nhất của mình", Fontaine cay đắng khi buộc phải nghỉ hưu năm 1962, khi 28 tuổi và 11 tháng. Năm 1967, ông dẫn Pháp và bị sa thải chỉ sau 2 trận thua. Ông được gọi là "HLV khí phách nhất của đội tuyển Pháp". Một kỷ lục buồn, nhưng ông không suy nghĩ nhiều. "Tôi đã chịu đựng được 2 trận đấu", ông mỉm cười trong cuộc trò chuyện trước World Cup 2006.

Di sản mà Fontaine để lại cho bóng đá Pháp và World Cup sẽ không bao giờ phai mờ.