Ở mùa giải thứ 5, Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn năm 2024 do báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) tổ chức đã có một "mùa bội thu" khi tìm được 1 Hiệp sĩ Dế Mèn, 5 Khát vọng Dế Mèn và 2 Tặng thưởng.

Lễ trao giải Dế Mèn lần thứ 5 - 2024 được tổ chức vào lúc 14h ngày 29/5/2024 tại Trung tâm Thông tấn Quốc gia (5 Lý Thường Kiệt, Hà Nội).

Tiếp tục lan tỏa sâu rộng

Giải thưởng Dế Mèn năm nay thu hút sự tham gia của 135 tác phẩm được sáng tác, hoàn thiện trong khoảng thời gian từ 1/1/2023 - 20/4/2024. Các tác phẩm này đến từ 2 nguồn, 1 là từ các tác giả trực tiếp gửi dự thi, 2 là từ sự đề cử của các nhà xuất bản và đội ngũ cộng tác viên thân thiết của báo Thể thao và Văn hóa - những văn nghệ sĩ luôn theo dõi sát sao đời sống nghệ thuật dành cho thiếu nhi. Đây là mùa giải có số lượng tác phẩm dự thi lớn nhất so với các mùa giải trước, tăng 14 tác phẩm so với mùa giải gần nhất được tổ chức năm 2023.

Sau 2 vòng sơ khảo, 10 tác phẩm xuất sắc đã được chọn vào vòng chung khảo, để từ đó Hội đồng giám khảo sẽ chọn ra các giải Hiệp sĩ Dế Mèn, Khát vọng Dế Mèn và các Tặng thưởng của Hội đồng giám khảo (nếu có).

Tại cuộc họp chung khảo diễn ra sau đó, Hội đồng giám khảo đã xem xét đánh giá toàn diện Top 10 này. Trong chùm 7 tác phẩm của nhà văn May, Hội đồng giám khảo đã chọn rút xuống còn 2 tác phẩm. Đặc biệt, được sự đồng thuận của các thành viên, Hội đồng giám khảo đồng ý đề cử ca khúc Trăng ơi… từ đâu đến? (nhạc Thái Chí Thanh, thơ Trần Đăng Khoa) vào danh sách chung khảo để đánh giá, chấm điểm cùng với Top 10 do Ban sơ khảo trình lên. Để đảm bảo tính khách quan, nhà thơ Trần Đăng Khoa, Chủ tịch Hội đồng giám khảo, không chấm điểm cho ca khúc này.

Như vậy, Vòng chung khảo của Giải thưởng Dế Mèn lần thứ 5 - 2024 có 11 tác phẩm "tranh tài". Chỉ qua 11 tác phẩm này đã cho thấy giải thưởng ngày càng có sự lan tỏa mạnh mẽ và sâu rộng qua 5 mùa tổ chức.

Cụ thể, về đội ngũ sáng tác, Dế Mèn năm nay thu hút được sự góp mặt của những tác giả gạo cội, chuyên nghiệp như Lý Lan, Đặng Chương Ngạn, Nguyễn Khắc Cường, Lữ Mai,… Cho đến những cây viết trẻ mới sáng tác cho thiếu nhi nhưng đã sớm có dấu ấn như May, Lã Thanh Hà… hoặc, đáng chú ý còn có tác giả sống ở nước ngoài như trường hợp của Kiều Bích Hương. Và, như một "truyền thống" được tiếp nối từ các mùa Dế Mèn trước, năm nay tiếp tục có tác giả là thiếu nhi lọt vào vòng chung khảo. Đó là "nhà văn nhí" Lê Sinh Hùng (14 tuổi) với tác phẩm bản thảo tranh truyện Thư viện kỳ bí.

Trong khi đó, ở khía cạnh tác phẩm, mùa giải thứ 5 của Dế Mèn quy tụ nhiều loại hình văn học nghệ thuật khác nhau. Trong đó, văn học chiếm ưu thế với 5 tập/bộ truyện dài, 1 tập thơ. Cùng với đó là 1 bộ truyện tranh, 1 bản thảo tranh truyện, 1 chùm tác phẩm tranh truyện, tranh thơ. Các loại hình nghệ thuật khác có 1 ca khúc, có 1 series phim hoạt hình 3D.

Đặc biệt, sau Giải thưởng Hiệp sĩ Dế Mèn đầu tiên (lần 1 - 2020) trao cho nhà văn Nguyễn Nhật Ánh và Hiệp sĩ Dế Mèn thứ 2 (lần 4 - 2023) trao cho nhà văn Trần Đức Tiến, năm nay giải thưởng tiếp tục có thêm Hiệp sĩ Dế Mèn thứ 3. Danh tính của vị "hiệp sĩ" này sẽ chính thức được công bố tại Lễ trao giải.

"Ứng viên" giải Hiệp sĩ Dế Mèn thứ 3 đã nhận được sự đồng thuận cao (5/5 phiếu) của Hội đồng giám khảo. Đây là tác giả được Hội đồng giám khảo đánh giá là nhà văn có quá trình "đào luyện" văn chương một cách âm thầm, lặng lẽ nhưng để lại nhiều ấn tượng, đóng góp nổi bật cho văn học, nhất là văn học thiếu nhi. Với tác phẩm dự giải, tác giả này gây ấn tượng với lối viết kỹ càng, nhưng không làm mất đi sự sinh động, bất ngờ, và chứa đựng những thông điệp có tính tư tưởng sâu sắc.

Đã khẳng định được chất lượng và nội lực

Về đích với một kết quả khá toàn diện, theo nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giám khảo, qua 5 mùa tổ chức, Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn càng ngày càng sinh động, phong phú hơn, chất lượng của các tác phẩm dự giải cũng cao hơn và đều hơn qua mỗi năm.

Nói rộng ra, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Trần Đăng Khoa cho rằng, từ giải Dế Mèn đã có những tác động quan trọng đối với phong trào sáng tác cho thiếu nhi hiện nay.

"Trước đây, Hội Nhà văn Việt Nam chỉ có Ban văn học thiếu nhi để làm công tác phong trào là chính, còn bây giờ Hội đã có Hội đồng văn học thiếu nhi, ngang với 4 Hội đồng chuyên môn cao nhất của Hội là thơ, văn xuôi, lý luận phê bình và dịch thuật. Và, Hội cũng đã tổ chức cả những đợt vận động sáng tác cho thiếu nhi với sự tham gia hưởng ứng của đông đảo các tác giả" - ông Khoa dẫn chứng - "Tất cả những tác động này đều có phầnxuất phát từ giải Dế Mèn. Hay nói cách khác, từ giải Dế Mèn có những sự lan tỏa ngày một rộng lớn và thiết thực đối với phong trào sáng tác cho thiếu nhi hiện nay. Từ góc độ của một người từng sáng tác cho thiếu nhi, gắn bó với phong trào thiếu nhi, tôi có thể khẳng định như vậy".

Đồng quan điểm, nhà thơ - nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, thành viên Hội đồng giám khảo nhấn mạnh, "Khởi xướng một giải thưởng đã khó nhưng duy trì được giải thưởng đó lại càng khó hơn. Ở đây, sự duy trì không phải bằng sự tác động bên ngoài mà duy trì chính bằng nội lực của giải thưởng. Và, giải Dế Mèn đã làm được điều này trong suốt 5 mùa tổ chức".

"Sự xuất hiện của Giải thưởng Dế Mèn là vô cùng quan trọng, nó đã đồng hành cùng các giải thưởng khác cùng hướng tới nghệ thuật thiếu nhi. Trong khi, nghệ thuật thiếu nhi là nghệ thuật của tương lai, hướng tới thiếu nhi, tức là chúng ta cũng hướng tới tương lai. Đó là sự hướng tới một cách thực sự chất lượng, một cách đàng hoàng chứ không phải hướng tới bằng những hô hoán, thúc giục hay đánh bóng phía sau" - ông Kha nói thêm.

Còn họa sĩ Thành Chương, thành viên Hội đồng giám khảo, người đồng hành với giải ngay từ những ngày đầu tiên, thì thú thực rằng, ông không nghĩ giải thưởng có thể "trụ lại" một cách tốt như hiện nay.

"Nếu cứ "nuôi" giải bằng cách năm nào cũng tổ chức là điều cũngkhông khó. Nhưng Dế Mèn đã "trụ lại" bằng chất lượng của giải thưởng cũng như sự tham gia ngày càng đông đảo của các tác giả. Đặc biệt là hoạt động của Ban tổ chức cũng như của tập thể giám khảo, từ sơ khảo đến chung khảo ngày càng nhịp nhàng, chuyên nghiệp. Tất cả cho thấy giải đã và đang phát triển rất tốt" - ông Chương khẳng định - "Tác động của giải Dế Mèn đã thực sự có ảnh hưởng, lan tỏa trong xã hội. Phong trào sáng tác cho thiếu nhi của chúng ta có một thời gian bị xao nhãng, lơ là và cũng có những khiếm khuyết nhất định, nhưng từ khi giải Dế Mèn xuất hiện đã khơi dậy và mang tới một tinh thần rất mới trong đời sống sáng tác văn học nghệ thuật cho thiếu nhi".

Top 11 tác phẩm chung khảo Dế Mèn 2024

(Xếp theo thứ tự a, b, c của tên tác phẩm)

1. Chùm sách thiếu nhi trong bộ Vun đắp tâm hồn (của nhà văn May, NXB Kim Đồng) gồm Bánh mì gối xinh (Thư Cao vẽ) và Ông già Noel và cuộc phiêu lưu của đôi giày mới (Thảo Võ vẽ).

2. Con khỉ vàng Bắp ở Rú Mò (bản thảo truyện dài của Đặng Chương Ngạn).

3. Cuộc phiêu lưu của Dế Út (bộ truyện tranh 4 tập của LinhRab, NXB Kim Đồng).

4. Dưới khung trời ngát xanh (bản thảo truyện dài của Lữ Mai).

5. Kho báu trong thành phố (truyện dài của Nguyễn Khắc Cường, NXB Trẻ).

6. Mật hiệu OGO (truyện dài, 6 tập của Kiều Bích Hương, NXB Kim Đồng).

7. Thư viện kỳ bí (bản thảo tranh truyện của Lê Sinh Hùng, 14 tuổi).

8. Trạng Quỳnh thời nhí nhố (series phim hoạt hình 3D do Alpha Animation Studio kết hợp cùng SConnect Việt Nam sản xuất).

9. Trăng ơi... từ đâu đến? (ca khúc của Thái Chí Thanh, phổ thơ Trần Đăng Khoa)

10. Tự truyện một con heo (truyện dài của Lý Lan, NXB Trẻ).

11. Vương quốc nhỏ bí mật (thơ của Lã Thanh Hà, minh họa Như Quỳnh, NXB Hà Nội, Crabit Kidbooks).