Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo, phê duyệt kế hoạch và phương thức tuyển sinh vào lớp 10 Trung học Phổ thông trên địa bàn theo đúng quy định. 

Đối với các địa phương đã phê duyệt kế hoạch và phương thức tuyển sinh vào lớp 10 Trung học Phổ thông chưa đúng quy định về tuyển thẳng, chế độ ưu tiên phải điều chỉnh bảo đảm đúng quy định tại Điều 7 Văn bản hợp nhất số 03/VBHN-BGDĐT năm 2019 về Quy chế tuyển sinh Trung học Cơ sở và Trung học Phổ thông. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc thực hiện đúng quy định này nhằm đảm bảo công bằng cho thí sinh ở các vùng, miền, có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau.

Tuyển thẳng không đúng quy định

Văn bản hợp nhất Thông tư ban hành Quy chế tuyển sinh Trung học Cơ sở và Trung học Phổ thông số 03/VBHN-BGDĐT ngày 3/5/2019 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định 4 đối tượng được tuyển thẳng vào Trung học Phổ thông. Đó là: Học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú; học sinh là người dân tộc rất ít người; học sinh khuyết tật; học sinh đạt giải cấp quốc gia và quốc tế về văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, cuộc thi khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh Trung học Cơ sở và Trung học Phổ thông.

Về đối tượng được cộng điểm ưu tiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo giao Sở Giáo dục và Đào tạo quy định mức điểm cộng thêm cho từng nhóm đối tượng được cộng điểm ưu tiên với mức chênh lệch điểm cộng thêm giữa hai nhóm đối tượng được ưu tiên kế tiếp là 0,5 điểm tính theo thang điểm 10.

Cụ thể, nhóm đối tượng 1: Con liệt sỹ; con thương binh mất sức lao động 81% trở lên; con bệnh binh mất sức lao động 81% trở lên; con của người được cấp Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh mà người được cấp Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động 81% trở lên; Con của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học; con của người hoạt động cách mạng trước ngày 1/1/1945; con của người hoạt động cách mạng từ ngày 1/1/1945 đến ngày khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.

Nhóm đối tượng 2: Con của Anh hùng lực lượng vũ trang, con của Anh hùng lao động, con của Bà mẹ Việt Nam anh hùng; con thương binh mất sức lao động dưới 81%; con bệnh binh mất sức lao động dưới 81%; con của người được cấp "Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh mà người được cấp Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động dưới 81%".

Nhóm đối tượng 3: Người có cha hoặc mẹ là người dân tộc thiểu số; người dân tộc thiểu số; người học đang sinh sống, học tập ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Tuy nhiên, hiện nay, một số địa phương đã phê duyệt kế hoạch và phương thức tuyển sinh vào lớp 10 Trung học Phổ thông năm học 2024-2025 có thêm một số nội dung không đúng quy định về việc tuyển thẳng, chế độ ưu tiên (như giải thi học sinh giỏi cấp tỉnh, chứng chỉ ngoại ngữ).

Nghệ An là một trong những địa phương đầu tiên cộng điểm vào lớp 10 cho thí sinh có chứng chỉ ngoại ngữ IELTS. Từ năm 2021, Nghệ An đã tuyển thẳng học sinh có điểm IELTS đạt 6.0 vào trường Trung học Phổ thông công lập có lớp tiếng Anh tăng cường và 7.0 trở lên đối với Trường Trung học Phổ thông Chuyên Phan Bội Châu.

Tuyên Quang công bố tuyển thẳng học sinh có điểm IELTS 5.0 trở lên. Riêng thí sinh đăng ký dự tuyển vào lớp chuyên Anh của trường Trung học Phổ thông chuyên, điều kiện tuyển thẳng là IELTS đạt 7.0 trở lên. Thí sinh đạt mức điểm 6.0 - 6.5 được cộng từ 1 - 2 điểm.

Trong khi đó, Lào Cai miễn thi và tính điểm 10 môn Tiếng Anh vào lớp 10 công lập cho thí sinh có IELTS từ 4.0 trở lên. Đối với Trường Trung học Phổ thông chuyên Lào Cai, thí sinh được miễn thi và tính điểm tối đa để xét tuyển bài thi môn Ngoại ngữ không chuyên khi có một trong các chứng chỉ sau: IELTS 4.0, TOEFL 45 điểm.

Tỉnh Quảng Trị quy định, nếu đạt từ 4.0 IELTS trở lên, thí sinh được quy đổi thành 9 điểm môn này trong kỳ thi vào lớp 10 công lập, áp dụng cả với trường Trung học Phổ thông chuyên và không chuyên. Ngưỡng điểm quy đổi với 4.5 và 5.0 IELTS lần lượt là 9,5 và 10 điểm. Ngoài IELTS, Quảng Trị còn chấp nhận nhiều chứng chỉ khác như TOEFL iNT, TOEIC, VSTEP, Aptis Esol.

Lý giải nguyên nhân áp dụng tuyển thẳng và ưu tiên xét tuyển thí sinh có chứng chỉ IELTS, theo một số địa phương, chính sách này nhằm tạo động lực, giúp các em học tốt ngoại ngữ hơn, nhất là tỉnh có điểm thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông môn Tiếng Anh còn thấp, cần cải thiện. Việc cộng điểm ưu tiên đối với học sinh có chứng chỉ IELTS cũng được xem là cách nhằm giảm áp lực thi cử không cần thiết với những thí sinh có chứng chỉ.

Song, nhiều ý kiến từ phía giáo viên, phụ huynh và học sinh cho rằng: Chứng chỉ IELTS chưa đủ để phản ánh chất lượng giáo dục toàn diện cũng như nền tảng kiến thức của học sinh ở các môn học. Nếu xét tuyển thẳng thí sinh có chứng chỉ IELTS dễ dẫn đến việc học sinh học tủ, học lệch, lơ là các môn học cơ bản khác.

Bên cạnh đó, kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 ở nhiều địa phương có tính cạnh tranh cao, mức độ gay gắt hơn tuyển sinh đại học, nếu rộng cửa cho thí sinh có chứng chỉ IELTS cũng sẽ tạo nên sự bất bình đẳng đối với học sinh vùng khó, các gia đình nghèo không có điều kiện ôn luyện.

Đảm bảo công bằng cho thí sinh

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) khẳng định, quy chế tuyển sinh từ Trung học Cơ sở vào Trung học Phổ thông của Bộ Giáo dục và Đào tạo không có quy định liên quan đến chứng chỉ IELTS và Bộ cũng chưa bao giờ cho phép việc này. Vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo nhận thấy, một số địa phương đã phê duyệt kế hoạch tuyển sinh, trong đó có bổ sung những nội dung ngoài quy định của Bộ. Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các địa phương cần điều chỉnh ngay để thực hiện việc tuyển sinh đúng theo quy chế tuyển sinh đã ban hành.

Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học chia sẻ: Trước đây, Thông tư 11/2014/TT-BGDĐT ban hành Quy chế tuyển sinh Trung học Cơ sở và tuyển sinh Trung học Phổ thông năm 2014 có quy định về chế độ khuyến khích, giao cho các Sở Giáo dục và Đào tạo đề xuất, tiến hành nhưng quá trình thực hiện phát sinh một số bất cập. Đó là, một mặt khuyến khích học sinh học ngoại ngữ, đạt chứng chỉ quốc tế nhưng mặt khác lại tạo ra sự không công bằng. Bởi những vùng thuận lợi như ở thành phố, thị xã, các em có điều kiện và gia đình cũng tạo điều kiện để các em thi lấy chứng chỉ ngoại ngữ. Trong khi đó, học sinh ở các vùng khó khăn hơn trong cùng địa bàn tuyển sinh dù có năng lực, trí tuệ, tiềm năng nhưng lại gặp khó khăn về kinh phí, không thể đi thi để lấy chứng chỉ được.

Chính vì thế, năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã sửa đổi thông tư, trong đó bãi bỏ Khoản 3 của Điều 7 về chế độ khuyến khích.

Theo ông Nguyễn Xuân Thành, việc học ngoại ngữ là nhu cầu tự thân của học sinh, học để nắm được ngoại ngữ, dùng làm phương tiện học tập và làm việc sau này chứ không phải chỉ để thi lấy chứng chỉ, tuyển thẳng hay ưu tiên trong tuyển sinh. Vì vậy, các bậc cha mẹ học sinh hãy nghĩ về lợi ích lâu dài của việc học ngoại ngữ; không nên chạy đua với mục đích có được sự ưu tiên khi cộng điểm tuyển sinh.

Nếu các gia đình đã đầu tư cho con học ngoại ngữ tốt hơn và có thể đăng ký thi để lấy được chứng chỉ thì việc học đó rất đáng khuyến khích, giúp các em học, rèn luyện đủ các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Những học sinh đã được đầu tư học tập như vậy thì khi thi vào lớp 10 có môn Ngoại ngữ, bản thân các em sẽ tự tin hơn.

Về phía các địa phương, sau khi có văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo một số Sở Giáo dục và Đào tạo cho biết, sẽ rà soát, điều chỉnh kế hoạch, phương án tuyển sinh lớp 10 năm học 2024 - 2025. Trong năm 2024, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiến hành kiểm tra, thanh tra việc tuyển sinh vào lớp 10 Trung học Phổ thông tại một số địa phương.