Sự nóng lên của khí hậu toàn cầu có thể khiến cho nhiều loại trái cây nhiệt đới "lên ngôi" bởi khả năng chống chọi với khí hậu khô nóng. Trong đó có nhiều loại quả đang được trồng ở Việt Nam.

Tiên liệu từ cách đây 40 năm

Khi California ấm lên, Gary Gragg - một người làm vườn ươm quy mô nhỏ và là người đam mê trái cây nhiệt đới - mong chờ đến ngày anh có thể trồng và bán xoài ở Bắc California.

Gragg, 54 tuổi, người đã trồng nhiều cây xoài, trong số những cây cận nhiệt đới khác, trong vườn cây ăn quả của mình, cho biết: "Tôi đã đầu tư vào điều này từ năm 10 tuổi khi lần đầu tiên nghe nói về sự nóng lên toàn cầu".

Gragg cho biết, khí hậu của Bắc California ngày càng trở nên phù hợp với những cây xoài ưa nhiệt, nhạy cảm với sương giá, cũng như bơ, cherimoyas và cọ nhiệt đới.

"Biến đổi khí hậu không hoàn toàn xấu", Gragg nói. "Mọi người hầu như không bao giờ nói về mặt tích cực của sự nóng lên toàn cầu, nhưng sẽ có người thắng và người thua ở mọi nơi".

Xoài có thể không bao giờ trở thành cây trồng chính ở nửa phía bắc của California, nhưng sự thay đổi chắc chắn đang đến. Hối hả để thích nghi, nông dân trên khắp tiểu bang đang thử nghiệm các loại cây trồng mới, bền vững hơn và các giống được lai tạo để chịu hạn, nóng, ẩm tốt hơn và các yếu tố khí hậu khác ngày càng bất thường.

Là một nông dân thế hệ thứ năm ở Sacramento-San Joaquin Delta, Wilson đã trồng hàng ngàn cây bơ thuộc nhiều loại gần Walnut Grove và Cortland. Giờ đây, trái cây, được thu hoạch gần như quanh năm, là sản phẩm chính của công ty đóng gói trái cây của gia đình, Rivermaid.

Hầu hết bơ California được trồng giữa San Diego và Santa Barbara, bao phủ gần 2.000km2 và mang lại hơn 300 triệu USD doanh thu bán hàng trực tiếp từ trang trại.

Wilson nhớ lại rằng khi anh ấy trình bày ý tưởng về quả bơ với gia đình mình cách đây gần một thập kỷ, họ đã làm anh ấy nản lòng.

"Gia đình tôi từng nói "Không" -  Wilson kể lại và chỉ vào một cây bơ lớn, trĩu quả trong tầm nhìn của văn phòng chính của trang trại.

Những người nông dân đang đầu tư vào bơ, được trồng xa hơn về phía nam, và cây thùa, một loại cây chịu hạn được trồng ở Mexico để làm rượu tequila.

Một số nhà máy rượu vang ở Thung lũng Sonoma và Napa đã trồng những vườn nho mới ở những ngọn đồi và thung lũng ven biển mát mẻ để thoát khỏi cái nóng khắc nghiệt của các khu vực nội địa.

Gần thị trấn Linden, nông dân Mike Machado, từng phục vụ trong Quốc hội và Thượng viện tiểu bang từ năm 1994 đến 2008, là một trong số nhiều người trồng trọt ở Thung lũng San Joaquin khô cằn đã thay thế một số cây ăn quả bằng đá và cây có hạt bằng olive.

"Chúng tôi đang điều chỉnh để tồn tại", Machado nói.

Một loại trái cây nhiệt đới khác phù hợp hơn với vùng đất dễ bị hạn hán là thanh long.

Theo Ramiro Lobo, cố vấn trang trại của Hạt San Diego, thanh long có thể được trồng ở California với lượng nước tưới chỉ bằng 1/3 lượng nước mà cam quýt và bơ cần.

Lợi thế của hạt cà phê trồng ở Việt Nam

Vẫn còn những loại trái cây khác, hầu như không được hầu hết người Mỹ biết đến, có thể trở nên tuyệt vời ở California. 

Charlie Lucero, một người trồng cây ăn quả tại nhà ở Menlo Park, đang giúp giới thiệu cho người dân California biết về quả thanh mai, một loại quả cầu màu đỏ giống quả vải với các hạt bên trong như quả anh đào và có vị như quả lựu và nhựa thông, thường được trồng ở Trung Quốc.

Tuy nhiên, một loại cây trồng nhiệt đới khác có thể đạt được lợi thế từ khí hậu ấm lên của California: cà phê.

Nó đang được trồng tại các vườn cây ăn quả ở các quận Santa Barbara, Ventura và San Diego, và không hề rẻ: Một công ty đang bán hạt cà phê hữu cơ với giá 286 USD/pound. 

Đặc biệt, hạt robusta, hiện được trồng nhiều ở Việt Nam có những lợi thế so với đối thủ cạnh tranh: sản lượng cao và có thể thích ứng tốt hơn với nhiệt độ cao.

Biến đổi khí hậu là mối quan tâm lớn đối với ngành cà phê trị giá hàng tỷ USD, các nhà khoa học dự báo với tình hình biến đổi khí hậu hiện nay, năng suất trồng cà phê sẽ thấp hơn và diện tích thích hợp để canh tác cà phê sẽ ít hơn.

Arabica, chiếm khoảng 60% sản lượng cà phê của thế giới, có nguồn gốc ở vùng cao nguyên của Ethiopia và Nam Sudan, và thích nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 19 độ C.

Robusta, mặc dù không miễn nhiễm với tình trạng nóng lên toàn cầu nhưng có thể chịu được nhiệt độ lên tới khoảng 23 độ C.

Nếu sản lượng arabica toàn cầu bắt đầu giảm, "mọi người sẽ phải tìm nguồn cung thay thế", bà Phạm Thị Điệp Giang, Phó Tổng giám đốc, phụ trách đối ngoại và truyền thông của cafe Trung Nguyên - một trong những thương hiệu cà phê hàng đầu của Việt Nam, cho biết.

Nguồn cung arabica sụt giảm do thời tiết khắc nghiệt ở Brazil đã giúp Việt Nam thu được 4 tỷ USD vào năm 2022, tăng 32% so với một năm trước đó, theo một báo cáo gần đây của chính phủ.

Eike Luedeling, đồng tác giả của nghiên cứu và là giáo sư khoa học làm vườn tại Đại học Bonn của Đức cho biết những người trồng trọt trên khắp thế giới đang lo lắng về xu hướng ấm lên, đặc biệt là vào mùa đông.

Các nhà nghiên cứu dự đoán rằng điều kiện khí hậu vào giữa đến cuối thế kỷ 21 sẽ không còn hỗ trợ một số loại cây trồng chính hiện đang được trồng ở California và đối với một số loại cây trồng, việc sản xuất có thể không còn khả thi nữa.

Các nhà nghiên cứu của trường Đại học California đang đi đầu trong nỗ lực thúc đẩy thích nghi, làm việc để làm cho các vườn cây ăn quả óc chó, quả hồ trăn và quả hạch sinh lợi của California trở nên dẻo dai hơn bằng cách nhân giống có chọn lọc để chịu nhiệt, sâu bệnh và hạn hán.